Wołyń, Jedwabne, komunistyczne zbrodnie – ustalenie prawdy historycznej jest zawsze polską racją stanu

Prawda jest wyrazem najwyższego szacunku dla ofiar. Nieskrępowane poszukiwanie prawdy o historycznych zbrodniach jest najwyższą formą czci oddanej pomordowanym. Zobowiązanie do zapewnienia warunków poszukiwania i obrony prawdy historycznej spoczywa na całej wspólnocie narodowej i jest polską racją stanu.

Komunikat Komitetu dla Rzeczypospolitej z dnia 21 lipca 2025 r.

My, Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, zarówno wierzący w Boga będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, jak i nie podzielający tej wiary, a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł, równi w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego – Polski, wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu i ogólnoludzkich wartościach, nawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej, zobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku

— fragment Preambuły Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Rocznice ważnych i tragicznych wydarzeń historycznych, począwszy od zbrodni katyńskiej, poprzez zbrodnię w Jedwabnem, ludobójstwo dokonane przez niemieckiego okupanta w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady Auschwitz-Birkenau, po „krwawą niedzielę” i ludobójstwo wołyńskie, a kończąc na zbrodniach komunistycznych ze szczególnym uwzględnieniem historii Żołnierzy Wyklętych – skłaniają nas do szerszego spojrzenia na polskie powinności wobec poszukiwania i obrony prawdy. Tym bardziej, że postępująca tolerancja dla relatywizacji wydarzeń historycznych stanowi zachętę do uczynienia z kłamstwa historycznego narzędzia obcej polityki niszczenia polskiej spoistości kulturowej, promowania pedagogiki wstydu, przypisywania Polsce i Polakom współsprawstwa w cudzych zbrodniach.

Czujemy się zobowiązani do podkreślenia, że polską racją stanu jest prawda, jako uniwersalny fundament ładu społecznego, budulec wspólnoty narodowej oraz platforma pojednania. Nie bez przyczyny Preambuła ustawy zasadniczej jednym tchem łączy uniwersalną wartość prawdy z walką o narodową niepodległość, z kulturą zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu, ze wszystkim, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku.

Poznawalna, obiektywna i bezpieczna od dowolnego, narracyjnego kształtowania prawda, w tym prawda historyczna, winna być punktem odniesienia w polityce krajowej i międzynarodowej oraz w najszerszej debacie publicznej, a za tworzenie warunków jej poszukiwania i obrony odpowiedzialność ponoszą nie tylko instytucje państwa, świat nauki z uniwersytetami i instytucjami badawczymi, ale także media oraz każdy polityk i każdy obywatel, podejmujący świadomy udział w życiu wspólnoty narodowej.

Względy polityczne, tak krajowe jak i międzynarodowe, a nawet pełne emocji stanowiska niektórych osób bliskich ofiarom historycznych tragedii, domagających się zaniechania badań i zgłębiania prawdy, jako grożącego „rozdrapywaniem ran”, nie mogą być racjami równorzędnymi w polityce państwowej dla imperatywu ustalenia prawdy historycznej. Wszelkie bowiem zaniechanie w tym zakresie uczyni fakty historyczne przedmiotem sporu, a ochrona ustalonej przez państwo – w oderwaniu od prawdy – wersji wydarzeń historycznych, prowadzona musi być drogą administracyjnej i karnej represji, a co najmniej wspieranej przez państwo polityki ostracyzmu.

Wreszcie, ustalenie prawdy historycznej, począwszy od przebiegu zbrodni, przez wskazanie jej sprawców aż po ustalenie imion i nazwisk jej ofiar, stanowi najwyższą formę szacunku dla nich. W celu jej ustalenia zadaniem państwa, jego instytucji oraz zaangażowanych obywateli, jest umożliwienia przeprowadzenia wszelkich prac badawczych, które pozwolą na wyczerpanie całego dostępnego materiału historycznego i dowodowego w sprawie.

Dotyczy to na równi każdej z historycznych zbrodni i czyni postulaty gromadzenia świadectw, dostępu do dokumentów, przeprowadzenia ekshumacji i wizji lokalnych, oczywistym interesem państwa polskiego. Bez względu na to, czy dotyczy to poległych Żołnierzy Wyklętych i innych ofiar komunistycznego reżimu, pomordowanych bestialsko Polaków na Wołyniu, czy bezlitośnie zgładzonych polskich Żydów w Jedwabnem.

W polskim kontekście, najwyższe poszanowanie dla zbadania i ustalenia prawdy historycznej stanowi szczególnie ważny oręż w zmaganiach z niemiecką polityką historyczną, która zmierza do relatywizacji zbrodni i win niemieckiego nazizmu, w tym poprzez przypisanie Narodowi polskiemu odpowiedzialności współsprawczej, czy to w formie zawinionej bierności wobec zbrodni, czy to w formie aktywnego zaangażowania.

Wreszcie, otwartość na pełne i transparentnie dociekanie prawdy historycznej stanowi budulec dla najtrwalszego fundamentu zgody narodowej oraz dobrosąsiedzkich relacji międzynarodowych, jak również oferuje swoiste zabezpieczenie przed świadomymi kłamcami historycznymi, beneficjentami zamętu, niezainteresowanymi w odróżnianiu faktów od nieuzasadnionych hipotez.

Wzywamy zatem wszelkie instytucje państwa polskiego, świat akademicki, dziennikarzy oraz obywateli zatroskanych o dobro wspólne – Rzeczpospolitą – do stanowczej obrony i jednoznacznego wsparcia dla obiektywnego i rzetelnego ustalania prawdy historycznej. Nie jest przy tym akceptowalna żadna droga na skróty, żadne ograniczenia polityczne w prowadzeniu badań i analizie źródeł. Bez prawdy historycznej i wolności jej dociekania polska tożsamość nie może być pełna, a pamięci ofiar, która bez prawdy staje się instrumentem realizacji interesów, nie zostanie oddana godna cześć.

Pod komunikatem Komitetu dla Rzeczypospolitej podpisali się jego członkowie.

W skład Komitetu dla Rzeczypospolitej wchodzą: Piotr Andrzejewski, Prof. Bogdan Chazan, Marek Jurek, Prof. Zdzisław Krasnodębski, Jerzy Kwaśniewski, Prof. Ryszard Legutko, Julia Przyłębska, Prof. Wojciech Roszkowski, Bronisław Wildstein, Wanda Zwinogrodzka, Prof. Jan Żaryn.