TYLKO U NAS. Opinie biura TK oraz prawników PiS dowodzą, że na gruncie prawa spór o Trybunał może trwać do końca świata

Drukujesz tylko jedną stronę artykułu. Aby wydrukować wszystkie strony, kliknij w przycisk "Drukuj" znajdujący się na początku artykułu.

15) Art. 94 – vacatio legis.

Zgodnie z art. 94 projektowanej ustawy wchodzi ona w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Dla tak istotnej zmiany prawa jak wprowadzenie nowej ustawy regulującej funkcjonowanie jednego z najważniejszych centralnych konstytucyjnych organów państwa ustawodawca przewidział zatem okres vacatio legis zasadniczo wymagany dla przepisów prawa powszechnie obowiązującego przez Ustawę z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (art. 4 ust. 1; Dz. U. z 2016 r., poz. 296). Można mieć bardzo poważne wątpliwości co do tego, czy 14-dniowa vacatio legis przewidziana w art. 94 projektowanej ustawy spełnia konstytucyjne kryterium odpowiedniości, wynikające z art. 2 Konstytucji (zasada poprawnej legislacji). Jak Trybunał wielokrotnie wskazywał, art. 2 Konstytucji wymaga, by vacatio legis była odpowiednia. Jej odpowiedniość należy oceniać z uwzględnieniem zakresu i złożoności wprowadzanych zmian oraz możliwości dostosowania sytuacji prawnej adresatów do nowych rozwiązań ustawowych (zob. np. wyrok z 9 marca 2016 r., K 47/15, cz. III, pkt 4.6.1 uzasadnienia). W odniesieniu do ustaw regulujących organizację TK i tryb postępowania przed nim Trybunał wprost wskazał, że określając vacatio legis, należy brać pod uwagę w szczególności „konieczność zapewnienia odpowiedniego czasu na organizacyjne dostosowanie się Trybunału i podmiotów będących uczestnikami postępowania przed Trybunałem do nowych uregulowań oraz rozstrzygnięcie ewentualnych zastrzeżeń co do konstytucyjności wprowadzanych zmian (zwłaszcza gdy były podnoszone już na etapie postępowania legislacyjnego i nie zostały wówczas rozważone, a sama ustawa nie była przedmiotem kontroli prewencyjnej)” (wyrok z 9 marca 2016 r., K 47/15, cz. III, pkt 4.6.10 uzasadnienia). 14-dniowa vacatio legis w rzeczywistości uniemożliwi kontrolę projektowanej ustawy przez TK przed jej wejściem w życie, jeżeli Prezydent nie skorzysta z kompetencji do złożenia wniosku o prewencyjną kontrolę ustawy (art. 122 ust. 3 Konstytucji). W konsekwencji Trybunał po raz kolejny stanąłby w obliczu sytuacji, w której „jego przyszłe orzeczenie dotyczy przepisów ustawy o TK, które mają być jednocześnie podstawą prawną czynności orzeczniczych Trybunału, w tym istotnych czynności procesowych, służących wydaniu tego orzeczenia” (wyrok z 9 marca 2016 r., K 47/15, cz. III, pkt 1.3 uzasadnienia). Tymczasem „nie można zaakceptować sytuacji, w której przedmiot sporu prawnego przed Trybunałem jest zarazem ustrojową i proceduralną podstawą rozstrzygnięcia tego sporu. Ewentualne orzeczenie Trybunału o niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów prowadziłoby wówczas do podważenia samego procesu orzekania (i w konsekwencji jego rezultatu – wyroku) jako przeprowadzonego na niekonstytucyjnej podstawie” (tamże). Taką sytuację TK określił mianem „paradoksu” (tamże) i uznał ją za mającą na celu obejście art. 188 pkt 1 Konstytucji (zob. wyrok z 9 marca 2016 r., K 47/15, cz. III, pkt 4.8.3 i 4.8.4 uzasadnienia). W opinii z 11 marca 2016 r. Komisja Wenecka podkreśliła, że Trybunał Konstytucyjny musi mieć możliwość kontroli ustawy zwykłej, która reguluje jego funkcjonowanie, zanim wejdzie ona w życie. Wymaga tego zasada nadrzędności Konstytucji. W innym razie mogłoby dojść do zniesienia ustawą zwykła systemu kontroli konstytucyjności prawa (pkt 41 opinii). Dodatkowo należy wziąć pod uwagę to, że projektowana ustawa nie jest nowelizacją, lecz regulacją całościową, istotnie odmienną od obecnie obowiązującej ustawy o TK z 2015 r. Mimo że projektodawca w znacznej mierze powraca do rozwiązań z ustawy o TK z 1997 r., to trzeba uwzględnić fakt, że ustawa o TK z 2015 r. w sposób istotny zmieniła organizację i zasady postępowania przed Trybunałem, wobec czego zatem powrót do poprzednio obowiązujących rozwiązań wymaga odpowiedniego czasu na dostosowanie się do nich. Mając na uwadze powyższe okoliczności, należy stwierdzić, że określenie vacatio legis projektowanej ustawy, wprowadzającej istotne zmiany w funkcjonowaniu TK, tylko na 14 dni, jest powieleniem błędów, które doprowadziły do orzeczenia w wyroku o sygn. K 47/15 o niezgodności art. 5 nowelizacji grudniowej (ten przepis w ogóle nie przewidywał vacatio legis), z art. 2 Konstytucji (zasada poprawnej legislacji) i z art. 188 pkt 1 Konstytucji.

Warszawa, 29 czerwca 2016 r.

Opinia doradców prawnych Klubu Parlamentarnego Prawa i Sprawiedliwości

Uwagi do opinii Biura Trybunału z 29 czerwca 2016 r. dotyczących projektu ustawy o TK (sprawozdanie podkomisji nadzwyczajnej).

Teza: opinia Biura TK zawiera szereg błędnych i zmanipulowanych zarzutów, w większości opartych na analogiach do rozwiązań noweli ustawy o TK z 22 grudnia 2015 r. oraz rozstrzygnięciu z 9 marca 2016 r. wydanym przez TK z naruszeniem konstytucji i ustawy o TK. Uzurpuje też Trybunałowi prawa nie przyznane mu w konstytucji.

1.Skład orzekający TK w II instancji w sprawach dyscyplinarnych. (art. 10 ust. 1 – pkt 1 opinii Biura TK). Przyjęte rozwiązanie składu jest odwzorowaniem obowiązującego przez 18 lat aktu prawnego – ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Przez szereg lat nie stanowiło problemu w praktyce.

1. Wygaśnięcie mandatu sędziego (art. 12 ust. 2 - pkt 2 opinii Biura TK). Art. 12 projektu ustawy określa przesłanki wygaśnięcia mandatu. Wygaszenie mandatu na skutek orzeczenia o skazaniu na karę usunięcia ze stanowiska sędziego TK przez sąd dyscyplinarny zostało uzależnione od zgody Prezydenta RP. To rozwiązanie koresponduje z art. 126 Konstytucji RP, w którym ustawodawca konstytucyjny powierzył Prezydentowi RP zadanie stania na straży Konstytucji. Ma ono również związek z ustawową pozycją Prezydenta RP jako podmiotu odbierającego ślubowanie od osoby wybranej na stanowisko sędziego TK. Prezydent z mocy ustawy staje się bowiem gwarantem zachowania takiego sędziego zgodnie z prawem i etyką. Zgoda Prezydenta na wygaszenie mandatu w wyniku orzeczenia sądu dyscyplinarnego ma również zagwarantować dodatkową ochronę sędziemu, który mógłby być wydalony ze służby z nadużyciem prawa przez Zgromadzenie Ogólne. Ma ona także równoważyć brak prawa do kasacji wobec orzeczenia sądu dyscyplinarnego. W przypadku zaistnienia takiej sytuacji, Zgromadzenie Ogólne występuje do Prezydenta Rzeczypospolitej w drodze uchwały, a Prezydent wyraża zgodę w drodze postanowienia. Norma taka nie była przedmiotem oceny Komisji Weneckiej. Komisja skrytykowała przyjęte w noweli z 22 grudnia 2015 r. uzależnienie wygaszenia mandatu od zgody Sejmu. Standard zgody prezydenta jest jednak przyjętym standardem europejskim, co pokazuje ustawodawstwo niemieckie. Stosowna norma (par. 105 BVerfGG) pokazuje, ze decyzja dyscyplinarna Federalnego Trybunału Konstytucyjnego stanowi jedynie upoważnienie dla prezydenta RFN do usunięcia sędziego TK. W komentarzach naukowych nie jest to kwestionowane. Rozważane są tu jedynie kwestie odnośnie charakteru tej kompetencji prezydenta (funkcja notariusza, prawo do odmowy usunięcia sędziego wyłącznie w rażących przypadkach naruszenia kompetencji przez FTK, pełne uprawnienie do kontroli formalnej i materialnej wniosku FTK o usunięcie sędziego włącznie z możliwością odmowy usunięcia).

2. Wybór kandydatów na prezesa TK (art. 16 – pkt 3 opinii Biura TK). W art. 16 projektu określone są zasady wyboru prezesa i wiceprezesa TK. Kandydatów na te stanowiska wskazuje Zgromadzenie Ogólne. Powinno ono wybrać i wskazać co najmniej trzech kandydatów. Ustalenie docelowej liczby kandydatów (minimum 3) odbywa się na zasadach ogólnych funkcjonowania Zgromadzenia Ogólnego. Spośród wskazanych przez Zgromadzenie Ogólne kandydatów, prezesa i wiceprezesa powołuje Prezydent RP. Jest to konstytucyjne uprawnienie Prezydenta RP o randze prerogatywy (art. 144 ust. 3 pkt 21 Konstytucji RP). Należy tym samym do decyzji z kręgu pełnej uznaniowości prezydenta. Prezydent wprawdzie nie może wybrać nikogo innego niż jedną z wskazanych osób, ale nie musi tez tego wyboru dokonać. Może odmówić wyboru prezesa TK spośród wskazanych kandydatów. Kolejne ustępy tego artykułu określają też zasady i termin procedowania Zgromadzenia w sprawie wyboru kandydatów. Główne wymogi formalne to kworum umożliwiające przeprowadzenie wyborów (co najmniej 10 sędziów Trybunału) oraz zasada ze każdy sędzia uczestniczący w wyborach kandydata na prezesa lub wiceprezesa Trybunału może głosować tylko na jednego ze zgłoszonych kandydatów.

Ta forma nie jest sprzeczna z Konstytucją. Konstytucja nie ogranicza liczby kandydatów. Dlatego zarzuty Biura TK nie są trafne, tym bardziej że konstytucja i standardy europejskie nie zabraniają głosowania na siebie.
To rozwiązanie nie było przedmiotem oceny Komisji Weneckiej.

Strona 6 z 9