Polacy w dzień Wszystkich Świętych składają kwiaty i zapalają znicze na zagranicznych cmentarzach, na których pochowani są Polacy. Składają też wiązanki w miejscach pamięci narodowej.
Estonia
Kierujący obecnie ambasadą RP w Estonii charges d’affaires Marcin Żochowski wraz z zespołem placówki złożyli kwiaty i zapalili znicze przy symbolicznym nagrobku na Polskiej Górce w Tallinie.
Polska Górka to teren byłego cmentarza katolickiego założonego na początku XIX w. Z uwagi na to, że to Polacy stanowili większość ówczesnych katolików, a główna część cmentarza znajdowała się na wzgórzu, miejsce znane jest obecnie pod taką właśnie nazwą. Zniszczenia cmentarza dokonano na początku lat 50. XX wieku, tworząc w jego miejscu park. Upamiętniają go dwie płyty: postawiona w 1990 r. oraz druga z 2010 r., którą poświęcono pamięci pochowanych na miejscu Polaków.
Po oddaniu czci pochowanym na Polskiej Górce osobom przez personel ambasady RP oraz przybyłych na miejsce Polaków, modlitwę odmówił ks. Tomasz Materna, proboszcz rzymskokatolickiej Katedry Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Tallinie.
Drugim miejscem uczczenia Polaków w Dniu Wszystkich Świętych był grób Marii Laidoner Kruszewskiej w kwaterze rodziny Laidonerów. Pochodząca z polskiej rodziny szlacheckiej Maria Laidoner-Kruszewska była żoną generała Johana Laidonera i pierwszą damą przedwojennej Republiki Estońskiej.
Łotwa
Polscy dyplomaci, żołnierze Polskiego Kontyngentu Wojskowego (PKW) i uczniowie na Łotwie odwiedzają w środę, Dzień Wszystkich Świętych, cmentarze i miejsca pamięci narodowej w tym kraju, w tym miejsca pochówków polskich legionistów.
Pracownicy Ambasady RP i żołnierze Polskiego Kontyngentu Wojskowego stacjonującego w Adażi udali się na Cmentarz Bracki w Rydze, przedstawiciele Ambasady i Attache Obrony odwiedzili też istniejący od końca XIX w. Cmentarz św. Michała, nazywany przez Polaków na Łotwie cmentarzem polskim.
Opiekę nad nekropolią, która jest miejscem pochówku wielu zasłużonych dla Łotwy osób polskiego pochodzenia, sprawuje Instytut „Polonika”. Łącznie na Cmentarzu św. Michała już odnowiono albo odnawianych jest kilkadziesiąt grobów.
W bieżącym roku podjęto prace przy trzech obiektach - nagrobku Kazimierza Węcławowicza, Józefa i Karoliny Michalskich oraz rodziny Stankiewiczów. Prace konserwatorskie polegają m.in. na korekcie posadowienia obiektów w celu ich stabilizacji i właściwej ekspozycji. Aby przywrócić wartości estetyczne obiektów, wykonane zostaną rekonstrukcje zdegradowanych bądź brakujących elementów. Konserwacji zostaną poddane również dekoracyjne, metalowe ogrodzenia. Zakończenie prac planowane jest na koniec 2023 r.
— napisano w informacji prasowej Instytutu.
Na tej nekropolii spoczywa m.in. Ita Kozakiewicz, polska i łotewska działaczka i parlamentarzystka, która reaktywowała Związek Polaków na Łotwie. 28 października, w rocznicę jej śmierci, kwiaty na jej grobie złożyła m.in. Ambasador Monika Michaliszyn i uczniowie Polskiej Szkoły Średniej noszącej imię Kozakiewicz.
W Łatgalii prace porządkowe przeprowadzono na cmentarzu w Rzeżycy (łot. Rezekne), a w Krasławiu (łot. Kraslava) dyrektor i uczniowie miejscowej Polskiej Szkoły Podstawowej im. Hrabiów Platerów odwiedzają cmentarz, na którym spoczywają legioniści polegli w 1920 roku. Pochowanych jest tam 45 znanych oraz 42 nieznanych żołnierzy polskich Legionów, którzy zginęli w walkach o te ziemie. O zmarłych pamiętają też Polacy w Dyneburgu (łot. Daugavpils), gdzie na byłym polskim cmentarzu na Słobódce spoczywają prochy 237 poległych w Kampanii Łatgalskiej. Cmentarze polskich żołnierzy są również m.in. w Wyszkach (łot. Viszki) i Ławkiesach (łot. Laucesa).
3 stycznia 1920 roku wojska polskie i łotewskie pod dowództwem gen. Edwarda Rydza-Śmigłego stanęły do walki z Armią Czerwoną, rozpoczynając akcję bojową o kryptonimie „Zima”, znaną także pod nazwą Kampania Łatgalska. Ofensywa połączonych sił polskich i łotewskich doprowadziła do wyzwolenia całej Łatgalii wraz z Daugavpils. W ciągu dwóch miesięcy wojska bolszewickie zostały wyparte, co pozwoliło na zachowanie niepodległości państwa łotewskiego oraz zjednoczenie jego ziem. Łącznie w Kampanii Łatgalskiej zginęło ponad 500 polskich żołnierzy.
Szwecja
W Szwecji od cmentarza w Lund na południu kraju przez wyspę Gotlandia na Bałtyku aż po Arjeplog na dalekiej północy znajdują się polskie historyczne mogiły. Na wielu z nich zapłonęły już znicze, choć w protestanckim kraju dzień Wszystkich Świętych będzie obchodzony w sobotę.
Polscy dyplomaci oraz przedstawiciele organizacji polonijnych złożyli wieńce na katolickim cmentarzy Haga Norra w Solnej pod Sztokholmem. W Kaplicy nabożeństwo odprawił ksiądz z Polskiej Misji Katolickiej. W uroczystościach uczestniczyli harcerze z niezależnego hufca „LS-Kaszuny” w Szwecji.
Historia tego cmentarza sięga przełomu 1848-1849 roku, gdy u wybrzeży Portugalii rozbił się i zatonął szwedzki statek handlowy. Dla około 200 marynarzy z protestanckiej Szwecji zaczęto szukać miejsca pochówku na katolickiej portugalskiej ziemi. Zgoda na pochowanie „innowierców” w Portugalii doprowadziła do negocjacji i otwarcia w ramach rekompensaty katolickiej kwatery pod Sztokholmem.Na Haga Norra spoczywają zasłużeni Polacy. Wśród nich powstaniec styczniowy, delegat Rządu Narodowego na Skandynawię Józef Demontowicz, dyplomata Alf de Pomian-Hajdukiewicz, a także działacz ludowy i wicepremier w rządzie Władysława Grabskiego (1924-25) Stanisław August Thugutt.
Na katolickiej kwaterze odnaleźć można także grób arcyksięcia Karola Olbrachta Habsburga, właściciela browaru w Żywcu, który w 1920 roku przyjął polskie obywatelstwo i walczył z bolszewikami. Uwagę zwraca udekorowany gołąbkiem pokoju pomnik Elny Gistedt-Kiltynowicz, rodowitej Szwedki, która była w okresie międzywojennym primadonną Operetki Warszawskiej. W 1943 roku wypożyczyła ciężarówkę z ambasady Szwecji w Warszawie i pojechała ratować wywożone z Zamojszczyzny przez Niemców dzieci. Część z nich udało jej się wykupić.
W Szwecji polskie historyczne mogiły znajdują się m.in. w Lund oraz Laerbro na Gotlandii, dokąd pod koniec II wojny światowej dotarli byli więźniowie niemieckich obozów koncentracyjnych w ramach tzw. akcji białych autobusów szwedzkiego czerwonego Krzyża. Wielu wycieńczonych i chorych zmarło wkrótce po przybyciu.
Nad cmentarzem w Arjeplog w pobliżu koła podbiegunowego góruje biały drewniany dwumetrowy krzyż poświęcony dwóm Polakom, którzy zmarli w Szwecji uciekając z niemieckiego obozu koncentracyjnego w Norwegii.
Polacy spoczywają ponadto w Mariefred (ok.70 km od stolicy Szwecji). Do tego miasteczka w 1940 roku polscy podwodniacy. Marynarze z okrętów ORP Sęp, Ryś i Żbik zostali w 1939 roku zatrzymani w podsztokholmskiej twierdzy Vaxholm przez szwedzkie władze.
W protestanckiej Szwecji Wszystkich Świętych jest świętem ruchomym, obchodzonym w sobotę między 31 października a 6 listopada. W tym roku przypada 4 listopada.
Niemcy
W ramach obchodów Dnia Wszystkich Świętych i Dnia Zadusznego polscy dyplomaci składają wiązanki kwiatów oraz znicze na terenie byłych niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych w Buchenwaldzie, Mittelbau-Dora, Ravensbrueck i Sachsenhausen. Przedstawiciele Ambasady RP w Berlinie odwiedzą cmentarze i miejsca pamięci poświęcone ofiarom II wojny światowej.
1 listopada br. na cmentarzu Parkfriedhof Marzahn Ambasador RP Dariusz Pawłoś odda hołd byłemu ministrowi rolnictwa i wicemarszałkowi Senatu II Rzeczypospolitej, Błażejowi Stolarskiemu – zamordowanemu przez Niemców 21.10.1939 r. w akcji skierowanej przeciwko polskiej inteligencji. Przypomniany zostanie także los spoczywającej na cmentarzu grupy polskich robotników przymusowych, w tym kilkunastu młodych dziewcząt, z których najmłodsza w chwili śmierci miała 14 lat. Oba wydarzenia są organizowane przy współpracy z Polską Misją Katolicką.
Ambasador RP będzie także składał kwiaty na cmentarzu Staedtischer Friedhof Altglienicke w Berlin, gdzie jest zbiorowa mogiła z prochami ponad 1300 ofiar nazizmu.
Największą grupę wśród tych ofiar - bo ponad 440 osób - stanowią obywatele polscy zamordowani w większości w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym KL Sachsenhausen. Wśród nich są prochy 18 polskich księży katolickich, którzy również zostali zamęczeni w tym obozie
— poinformował PAP ambasador Dariusz Pawłoś.
Jak podkreślił, „przy tym święcie warto też podać adres strony internetowej, poświęconej ‘Polskim Miejscom Pamięci i Grobom Wojennym w Niemczech’, na której można znaleźć informację o niemal wszystkich obecnie znanych polskich grobach z okresu drugiej wojny światowej na cmentarzach i w innych miejscach pamięci na terenie Republiki Federalnej Niemiec. Projekt ten realizowany jest przez Fundację Polsko-Niemieckie Pojednanie od 2017 roku”.
Przedstawiciele Ambasady oraz Ataszatu Obrony odwiedzą też najważniejsze nekropolie berlińskie, gdzie pochowani są Polacy
— poinformowała PAP rzeczniczka Ambasady RP w Berlinie Magdalena Szuber-Zasacka. Na cmentarzu St. Michael kwiaty złożone zostaną na grobie działacza polonijnego Karola Loeckela, a na Brytyjskim Cmentarzu Wojennym przy Heerstr. dyplomaci zapalą znicze przy miejscach wiecznego spoczynku pięciu polskich lotników z 300. Dywizjonu „Ziemi Mazowieckiej”.
Konsulowie udadzą się również w oddalone miejsca na terenie berlińskiego okręgu konsularnego, m. in. do Neubrandenburga (Meklemburgia-Pomorze Przednie), Drezna (Saksonia), Gardelegen, Halberstadt, Altengrabow (Saksonia-Anhalt).
Ważnym punktem obchodów były uroczystości w Lipsku na Cmentarzu Wschodnim, gdzie 31 października br. Konsul RP wspólnie ze środowiskiem polonijnym oraz harcerzami wspominał blisko 500 zidentyfikowanych na tej nekropolii polskich ofiar.
Litwa
Podczas tegorocznej akcji społecznej „Zjednoczeni pamięcią”, zorganizowanej przez Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą, zebrano ponad 15 tys. zniczy. Znicze przekazała też ambasada RP na Litwie. W środę po południu, w Dniu Wszystkich Świętych, światełka pamięci zapłoną na najstarszych wileńskich nekropoliach, na cmentarzach Rossa i Bernardyńskim.
W środę o godz. 14 czasu lokalnego (o godz. 13 czasu polskiego) na Rossie przedstawiciele polskiej placówki dyplomatycznej oraz społeczności polskiej oddadzą hołd marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu, którego serce spoczywa na tym cmentarzu.
Złożenie kwiatów i zapalenie zniczy w mauzoleum Piłsudskiego zakończy ośmiodniową akcję polskich dyplomatów, podczas której odwiedzą oni miejsca pamięci narodowej. Na Litwie jest około 600 takich miejsc; dotychczas odwiedzono 56.
W środę i czwartek na cmentarzach Wileńszczyzny odbędzie się też kwesta na rzecz Rossy.
Rossa – najstarszy wileński cmentarz, jedna z polskich nekropolii narodowych – to prawie 30 tys. nagrobków, pomników i mogił chaotycznie porozrzucanych na obszarze ponad 10 hektarów. Spoczywają tam m.in. poeta Władysław Syrokomla, architekt Antoni Wiwulski, historyk i działacz polityczny Joachim Lelewel, malarze Franciszek Gucewicz i Franciszek Smuglewicz, ojciec Juliusza Słowackiego, dwoje dzieci Stanisława Moniuszki, profesorowie Uniwersytetu Stefana Batorego, powstańcy styczniowi.
Wiele nagrobków na Rossie to prawdziwe dzieła sztuki. 263 z nich znajduje się na liście zabytków, ale większość to zapadające się w ziemię zniszczone kamienie z zanikającymi napisami.
Staraniem Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą w ciągu 30 lat jego działalności odnowiono około 200 pomników nagrobnych. W tym toku ze środków zgromadzonych przez Komitet odrestaurowano 10 pomników. Po jednym pomniku odnowiły też Instytut Pamięci Narodowej oraz Ambasada RP na Litwie, a trzy odnowiono z funduszy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego we współpracy z Fundacją Pomoc Polakom na Wschodzie im. Jana Olszewskiego.
Ukraina
Cmentarz Orląt we Lwowie, Polski Cmentarz Wojenny w Bykowni oraz groby Polaków pomordowanych na Wołyniu to miejsca, które 1 listopada odwiedzają członkowie społeczności polskiej Ukrainy i dyplomaci pracujący w tym kraju, by oddać hołd spoczywającym tu rodakom.
We Lwowie odbywa się akcja „Światełko Pamięci”, organizowana każdego roku przez Konsulat Generalny RP we współpracy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wolontariusze zapalą podczas niej ponad 10 tys. białych i czerwonych zniczy.
Zapłoną one na Cmentarzu Łyczakowskim, w tym Cmentarzu Obrońców Lwowa, Cmentarzu Janowskim, a także m.in. w Drohobyczu, Iwano-Frankiwsku (d. Stanisławowie), Samborze, Żółkwi i Kołomyi. Na Cmentarzu Obrońców Lwowa, znanym jako Cmentarz Orląt, 1 listopada odprawiona zostanie Msza święta – poinformował PAP konsulat we Lwowie.
Dyplomaci pracujący w Kijowie oraz członkowie organizacji polskich sprzątali przed 1 listopada groby na głównym cmentarzu stolicy Ukrainy, Bajkowa. W Dniu Wszystkich Świętych zapalają oni tam znicze na mogiłach legionistów, którzy wraz z armią Ukraińskiej Republiki Ludowej w maju 1920 roku wyzwolili Kijów spod okupacji bolszewickiej Rosji.
Odwiedzają także Polski Cmentarz Wojenny w podkijowskiej Bykowni, gdzie w zbiorowych mogiłach pogrzebano około 150 tys. ofiar komunizmu różnych narodowości, w tym ok. 3,5 tys. Polaków z listy katyńskiej, zamordowanych w 1940 roku – powiedziano PAP w ambasadzie RP w Kijowie.
Na Wołyniu przedstawiciele społeczności polskiej spotkają się 1 listopada na nieistniejącym już cmentarzu katolickim w Łucku oraz zapalą znicze m.in. w miejscach pochówków polskich ofiar Zbrodni Wołyńskiej, pomordowanych w latach 1943-44 przez ukraińskich nacjonalistów.
Przed Dniem Wszystkich Świętych konsulat przekazał białe i czerwone znicze przedstawicielom organizacji polskich. Znicze te zapłoną m.in. w: Hucie Stepańskiej, Jazłowcu, Strusowie, Zbarażu, Buczaczu, Krzemieńcu, Kowlu oraz na cmentarzach w Równem i jego okolicach – powiadomił PAP konsul generalny RP w Łucku Sławomir Misiak.
Francja
Jak co roku w uroczystość Wszystkich Świętych 1 listopada Polacy z Francji uczestniczą we Mszy św. i spotkają się na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency na modlitwie za zmarłych rodaków.
Cmentarz Les Champeaux zwany jest Panteonem Emigracji Polskiej, tu znajdują się mogiły wielu znamienitych Polaków – polityków, działaczy społecznych, naukowców, ludzi kultury. Są tam groby m.in.: rodziny Adama Mickiewicza, Cypriana Kamila Norwida, Juliana Ursyna Niemcewicza i Karola Kniaziewicza, Bronisława Piłsudskiego, Olgi Boznańskiej czy Heleny i Alfreda Paderewskich (żony i syna Ignacego Paderewskiego).
Mszę św. z udziałem przedstawicieli ambasady RP i stowarzyszeń kombatanckich w intencji zmarłych rodaków odprawi rektor Polskiej Misji Katolickiej we Francji ks. Bogusław Brzyś.
Na cmentarzy trwają prace konserwatorskie. Jednym z ważniejszych przedsięwzięć konserwatorskich prowadzonych w tym roku przez Instytut Polonika jest renowacja podwójnego nagrobka Juliana Ursyna Niemcewicza i Karola Kniaziewicza – absolwentów słynnej Szkoły Rycerskiej, związanych z ustanowieniem Konstytucji 3 Maja.
Dość skomplikowana realizacja, mająca na celu przywrócenie nagrobka do stanu sprzed poprzednich remontów zakończy się w listopadzie 2023 r. W ramach prac m.in. zdemontowano współczesne płyty marmurowe, pod którymi znajdowały się pierwotnie płyty nakrywające, jak również wtórną okładzinę kamienną pozostałej powierzchni nagrobka. Wykonano fundament pod obramowanie nagrobka i podwyższono je uczytelniając opaskę grobową, która znajdowała się wcześniej poniżej poziomu chodnika co powodowało zalewanie grobu.
Instytut Polonika podjął się także renowacji grobów powstańców listopadowych na trzech innych francuskich cmentarzach w Bretanii i Normandii (Misericorde w Nantes – nagrobek Leopolda Guckiego; Machecoul koło Nantes – nagrobek Józefa Obalskiego oraz w Trouville-Sur-Mer – nagrobek Ludwika Jana Celińskiego).
Włochy
Na polskim cmentarzu wojennym na Monte Cassino w uroczystość Wszystkich Świętych odprawiona została msza z udziałem polskich i włoskich delegacji. Uczestniczyła w niej między innymi ambasador RP we Włoszech Anna Maria Anders, córka pochowanego tam dowódcy 2 Korpusu Polskiego generała Władysława Andersa.
Mszę na cmentarzu żołnierzy 2 Korpusu odprawił biskup Cassino Gerardo Antonazzo wraz z przedstawicielami polskiego duszpasterstwa.
Obecni byli reprezentanci lokalnych włoskich władz z burmistrzem Cassino Enzo Salerą, przedstawiciele polskiej dyplomacji, polskich sił zbrojnych, rodzin weteranów i Polonii z prezes Związku Polaków we Włoszech Urszulą Stefańską- Andreini.
Podczas uroczystości chór świętego Jana Chrzciciela z Cassino wykonał pieśń „Czerwone maki na Monte Cassino”.
Następnie uczestnicy ceremonii udali się przed pomnik polski do pobliskiej miejscowości San Vittore del Lazio. W latach 1944-1945 znajdował się tam tymczasowy cmentarz, na którym spoczywało pół tysiąca polskich żołnierzy.
Delegacja była też na włoskim cmentarzu wojennym w Mignano Monte Lungo.
W obu tych miejscach złożono wieńce.
tkwl/PAP
CZYTAJ TAKŻE:
Publikacja dostępna na stronie: https://wpolityce.pl/spoleczenstwo/669084-kwiaty-i-znicze-na-polskich-cmentarzach-za-granica
