„Jeśli mówimy o odrzuceniu pakietu klimatyczno-energetycznego to wymaga to gruntownej analizy w pierwszej kolejności przez pion europejski w Rządzie. W mojej opinii sprawa jest trudna, ale możliwa do przeprowadzenia a pamiętam, że jeszcze w czasie gdy ministrem środowiska był prof. Jan Szyszko, ministrem spraw zagranicznych Witold Waszczykowski a Premierem Beata Szydło takie rozważania były prowadzone” - mówi w rozmowie z portalem wPolityce.pl Paweł Sałek, doradca Prezydenta RP.

CZYTAJ RÓWNIEŻ: WYWIAD. Prof. Krysiak: „Fit for 55” stoi w poprzek traktatów. Zachowały wymiar wspólnoty europejskiej nakazując tworzenie równowagi

wPolityce.pl: Jak ocenia Pan szansę na reformę ETS? Premier Mateusz Morawiecki o nią apeluje, tylko czy jego głos zostanie wysłuchany w Brukseli?

Paweł Sałek: Reformy ETS chce przede wszystkim Komisja Europejska w ramach pakietu Fit for 55. Niestety jej propozycje idą w przeciwnym kierunku, niż byśmy oczekiwali, dążąc do dalszego zaostrzenia systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, w tym włączenia do systemu sektora budownictwa i transportu, co spowoduje dalsze zwiększenie kosztów ogrzewania domów i paliw samochodowych. Tymczasem w obecnej sytuacji koniecznością jest zabieganie o taką reformę systemu handlu uprawnieniami do emisji, której skutki nie będą wpływać negatywnie na obywateli Polski. Mamy poważne problemy w Europie i w Polsce związane z pandemią, szybującymi cenami gazu ziemnego, rosnącą inflacją, kryzysem energetycznym. Dodatkowo koszty, które obciążają przemysł i energetykę z racji opłat CO2 są bardzo wysokie i w mojej opinii stanowią główny czynnik inflacyjny. Na początku grudnia zeszłego roku ceny uprawnień osiągnęły bardzo wysoki poziom tj. 90 EUR, gdy jeszcze w styczniu ich notowania były na poziomie ok. 33 EUR. Oznacza to, że w ciągu 11 miesięcy wartość uprawnień wzrosła o ponad 170 proc. Ten temat na forum europejskim trzeba podnosić głośno i skutecznie.

Jakie Polska ma pole manewru w obecnej sytuacji?

W pierwszej kolejności trzeba zablokować wejście w życie pakietu Fit for 55 w jego obecnym kształcie i dążyć do zwiększenia ilości uprawnień, jakie są przyznane dla całej UE czyli doprowadzić do zmiany decyzji Rady Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego o mechanizmie rezerwy stabilizacyjnej tak, aby na giełdzie było dostępnych więcej jednostek CO2, co spowoduje spadek cen. Kolejna sprawa to wykluczenie z obrotu giełdowego instytucji finansowych i pozostawienie tylko podmiotów, które z racji emisji w procesie produkcji są objęte EU ETS i są zainteresowane swoją podstawową działalnością wytwórczą, a nie jak instytucje finansowe krótkim spekulacyjnym zyskiem na wzroście cen uprawień CO2 powodowanym głównie przez spodziewane przez spekulantów przyszłe ograniczanie dostępnych uprawnień przez pakiet Fit for 55. Zablokowanie tego pakietu spowoduje wyprzedaż uprawnień przez spekulujące instytucje finansowe i spadek ich cen. Wyobraźmy sobie np. sytuację, że w sektorze mlecznym nie rolnik (producent mleka) ale firmy finansowe wykupują kwoty mleczne i później je sprzedają producentom mleka. To byłoby niedopuszczalne. Wspominam o tym gdyż w systemie kwot mlecznych i handlu CO2 jest pewna analogia chociaż pokazuję tę zależność w dużym uproszczeniu.

Czy nie należałoby jednak, jak postuluje chociażby pan minister Zbigniew Ziobro, odrzucić pakiet klimatyczno-energetyczny?

Pakiet klimatyczno-energetyczny to pojęcie które funkcjonuje w przestrzeni medialnej i formalnej od 2008 roku kiedy to wówczas wnioskiem legislacyjnym (styczeń 2008 państwa członkowskie otrzymały pierwsze dokumenty do negocjacji z KE) dla trzech dyrektyw (ETS, OZE, CCS). Wprowadzono nowe prawo od wiosny roku 2009. Ten przykład pokazuje, że jeśli jest wola polityczna to nawet w 14 miesięcy można wprowadzić przepisy dla całej Unii Europejskiej czyli w błyskawicznym tempie, przeprowadzając skomplikowane proces legislacyjny, który z reguły jest bardzo długi i mozolny w UE. Natomiast, jeśli mówimy o odrzuceniu pakietu klimatyczno-energetycznego to wymaga to gruntownej analizy w pierwszej kolejności przez pion europejski w Rządzie. W mojej opinii sprawa jest trudna, ale możliwa do przeprowadzenia a pamiętam, że jeszcze w czasie gdy ministrem środowiska był prof. Jan Szyszko, ministrem spraw zagranicznych Witold Waszczykowski a Premierem Beata Szydło takie rozważania były prowadzone. Odrzucenie przepisów UE, które zostały kilka lat temu zaakceptowane przez rządzącą kiedyś w Polsce Platformę Obywatelską i PSL może być jednak bardzo trudne. Przed Rządem jest jednak możliwość zablokowania przynajmniej w części pakietu Fit for 55 lub taka jego zmiana, aby nie doprowadził on do powtórnego zubożenia mieszkańców Polski.

Donald Tusk, który jest odpowiedzialny za obecny stan rzeczy na rynku energetycznym, ponieważ to za jego rządów negocjowano i przyjęto ETS, nie kwapi się do tego, aby teraz włączyć się w sprawę i wpłynąć na EPL w tej materii. W jakich kategoriach to należy odczytywać i czego się spodziewać?

Cała polska klasa polityczna powinna podjąć działania nad reformą polityki klimatycznej UE. W naszym kraju emisyjność gospodarki spada. Emisja gazów cieplarnianych w Polsce w 2020 roku była o 35 proc. mniejsza niż w roku bazowym czyli o ponad 200 mln ton CO2 (579,2 mln w 1988 roku vs. 376,5 mln w 2020r.). Konsekwentnie idziemy w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, zmieniamy swój miks energetyczny. Jeszcze kilkanaście lat temu ponad 90 proc. energii wytwarzane było z węgla a dzisiaj to 70 proc. Na to potrzeba całych dekad i nie da się tego zrobić w kilka lat. Polska dokonała jednej z największych redukcji emisji gazów cieplarnianych w Europie. Polityka klimatyczna UE ponownie chce zredukować w Polsce emisje gazów cieplarnianych o kilkadziesiąt procent w ciągu kilku lat, a odbędzie się to kosztem ograniczenia konkurencyjności polskiego przemysłu i zwiększenia bezrobocia lub zubożenia Polsków. Przypominam, że Polska nie jest największym emitentem gazów cieplarnianych w Europie, mimo uwęglonej gospodarki. Na pewno Donald Tusk jako szef EPL ma wpływ na to, co się dzieje w Europejskiej Partii Ludowej, więc to jest dobra platforma o zabieganie o polskie sprawy.

Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiała Anna Wiejak