W przyszłym roku Kościół w Tanzanii obchodzić będzie 150-lecie swojej działalności w tym kraju. Pierwsza placówka katolicka powstała w 1868 roku w Bagamoyo. Założyli ją ojcowie ze Zgromadzenia Ducha Świętego, którzy masowo wykupywali, a następnie uwalniali czarnoskórych niewolników z rąk muzułmańskich handlarzy na Zanzibarze.

Kościół w Tanzanii, mimo półtora wieku istnienia, nie doczekał się żadnego miejscowego katolika wyniesionego na ołtarze, jak np. w Sudanie bł. Józefina Bakhita czy w Ugandzie św. Karol Lwanga i jego towarzysze. Być może jednak pierwszym tanzańskim świętym zostanie główny ideolog socjalizmu afrykańskiego oraz pierwszy prezydent tego kraju Julius Nyerere.

Urodził się w rodzinie pogańskiej w brytyjskiej kolonii Tanganika jako syn wodza plemienia Zanaki. Rozpoczął naukę jako 12-latek w szkole prowadzonej przez misjonarzy. W 1943 roku w wieku 21 lat przyjął chrzest w Kościele katolickim. Skończył najbardziej prestiżową uczelnię w Ugandzie, a następnie został nauczycielem, pracując w kilku placówkach katolickich. W 1949 roku jako pierwszy student z Tanganiki rozpoczął studia na brytyjskim uniwersytecie. W Edynburgu został magistrem ekonomii i historii. Podczas pobytu w Szkocji zachwycił się ideami marksistowskimi za pośrednictwem Towarzystwa Fabiańskiego, do którego należeli m.in. George Bernard Shaw czy George Herbert Wells. Postulowali oni przejście do socjalizmu drogą nie rewolucji, lecz stopniowej ewolucji systemu kapitalistycznego.

Po II wojnie światowej, gdy rozpoczął się proces dekolonizacji, Nyerere stanął na czele ruchu wyzwolenia Tanganiki. Odrzucał metody zbrojne, promując pokojową drogę dochodzenia do wolności. Po ogłoszeniu niepodległości został w 1962 roku prezydentem Tanganiki. Dwa lata później doprowadził do połączenia tego kraju z Zanzibarem i stworzenia nowego państwa – Tanzanii. Rządził nią od 1964 do 1985 roku jako prezydent a zarazem przewodniczący Partii Rewolucji.

Nyerere był zarówno teoretykiem, jak i praktykiem marksizmu. Z jednej strony opracował doktrynę afrykańskiego socjalizmu, z drugiej zaś wprowadził ten system w całym kraju. Oznaczało to nacjonalizację górnictwa, przemysłu, handlu i bankowości oraz kolektywizację rolnictwa. Można go było zrozumieć, ponieważ ówczesna struktura własnościowa w Tanzanii była wynikiem podbojów kolonialnych Niemców oraz Brytyjczyków i oznaczała upośledzenie miejscowej ludności.

Jednak ustrój socjalistyczny, podobnie jak w innych krajach, gdzie go wprowadzono, nie przyniósł dobrobytu, lecz trwałą stagnację gospodarczą. Utopijną ideą okazała się także polityka dążąca do pełnej samowystarczalności ekonomicznej państwa. Monopartyjny system, w którym o wszystkim decydowała tylko jedna siła – Partia Rewolucyjna, sprzyjał degeneracji władzy, a zwłaszcza wszechobecnej korupcji. Realna opozycja wobec systemu nie istniała, ponieważ nie można było założyć konkurencyjnych ugrupowań o innym programie. Gospodarka niedoborów sprawiła, że na rynku brakowało podstawowych produktów. Teoretycznie państwo powinno być bogate, ponieważ posiadało duże złoża gazu, złota czy diamentów, a było przeraźliwie biedne.

Zapaść ekomomiczna była szczególnie widoczna na tle sąsiedniej Kenii, która nie wprowadziła u siebie socjalizmu i stała się państwem dość zamożnym (oczywiście jak na afrykańskie warunki). Różnica między obu krajami była mniej więcej taka, jak między blokiem komunistycznym a kapitalistycznym w czasie „zimnej wojny“ w Europie. Dopiero po śmierci Nyerere jego następcy zdecydowali się na reformy rynkowe, jednak – podobnie jak w Chinach – zachowując kontrolę władzy.

Nyerere wspierał też aktywnie zbrojne ruchy rewolucyjne w Rodezji (dziś Zimbabwe), Angolii oraz Mozambiku. To m.in. dzięki jego pomocy do władzy w tych krajach doszli komuniści, którzy stworzyli później zamordystyczne reżimy, prześladując przeciwników politycznych oraz doprowadzając swoje państwa do gospodarczej katastrofy.

Co można wobec tego zapisać po stronie osiągnięć Nyerere? Niewątpliwie był ojcem niepodległości Tanganiki, inicjatorem jej zjednoczenia z Zanzibarem oraz twórcą Tanzanii. Kraj ten dzięki jego polityce stał się jednym z najbezpieczniejszych na Czarnym Kontynencie – bez wojen domowych i konfliktów plemiennych. Prezydent przeprowadził też szeroką kampanię na rzecz alfabetyzacji mieszkańców państwa. W 1979 roku obalił dyktatora Ugandy, psychopatycznego ludobójcę, Idi Amina.

W roku 1985 dobrowolnie ustąpił ze stanowiska prezydenta, a pięć lat później z funkcji szefa Partii Rewolucyjnej. Zmarł w 1999 roku w Londynie, dokąd przewieziono go ciężko chorego na białaczkę. Pochowany został w Butiamie nad Jeziorem Wiktorii, w swoim domu rodzinnym, gdzie stworzono muzeum jego imienia, odwiedzane tłumnie przez Tanzańczyków. Dzień śmierci Nyerere – 14 października – jest dziś świętem państwowym.

Czytaj dalej na następnej stronie ===>