W odpowiedzi na list szefa MSZ Witolda Waszczykowskiego wiceprzewodniczący KE Frans Timmermans wskazuje na podstawy prawne oceny zgodności wprowadzanych w Polsce reform sądownictwa z przepisami unijnymi. Dodaje, że sądy krajowe w zakresie, w jakim stosują prawo UE, są częścią systemu unijnego.

W ubiegłym tygodniu minister Waszczykowski w liście do wiceszefa KE zwrócił się o doprecyzowanie zaleceń Komisji Europejskiej z 26 lipca br. ws. praworządności. W środę Komisja Europejska poinformowała, że odpowiedziała na list szefa polskiej dyplomacji.

W datowanej na 8 sierpnia odpowiedzi KE, do której dotarła PAP, Frans Timmermans odnosi się do wątpliwości i próśb o wyjaśnienie i doprecyzowanie przekazanych Polsce zaleceń Komisji.

Wiceszef KE zaznaczył, że „Komisja, podobnie jak władze polskie, jest nastawiona na skuteczny dialog”.

Oczekuję na odpowiedź władz polskich na zalecenie Komisji i ponawiam zaproszenie na spotkanie w Brukseli w celu omówienia przedmiotowych kwestii

— dodał Timmermans.

W odpowiedzi na uwagę szefa polskiego MSZ, iż traktat o funkcjonowaniu UE nie przewiduje „podstawy prawnej do regulowania w prawie UE ustroju i organizacji wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich” i pytany o konkretne akty prawa UE, które są podstawą do oceny zgodności wprowadzanych w Polsce reform ustrojowych sądownictwa z prawem unijnym, Timmermans wskazuje, że praworządność jest „jedną ze wspólnych wartości wymienionych w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE)”.

Jak zaznaczył wiceszef KE, traktat mówi też - w art. 19 ust. 1 - o wymogu niezależności sądownictwa. Powołuje się także m.in. na Kartę praw podstawowych UE, orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz standardy opracowane m.in. przez Radę Europy, opinie Rady Konsultacyjnej Sędziów Europejskich, Europejską Kartę o statusie sędziów oraz opinie Komisji Weneckiej.

Stosując prawo UE, sądy krajowe działają jako +sądy UE+, a środki krajowe wpływające na niezawisłość sędziowską w takim stopniu, że sądy krajowe nie mogą być już uznane za niezależne, uniemożliwiłyby tym sądom zapewnienie skutecznego środka prawnego w rozumieniu prawa UE

— podkreślił.

Timmermans zapewnił też - odnosząc się do wątpliwości Waszczykowskiego, co do możliwości realizacji zalecenia Komisji dotyczącego powstrzymania się od działań i wypowiedzi dotyczących funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w Polsce, gdy są one kluczowym elementem debaty publicznej nad reformą sądownictwa - że Komisja „nie kwestionuje twierdzenia, że do wypowiedzi odnoszących się do sądownictwa ma zastosowanie zasada wolności wypowiedzi”.

Zaznaczył jednocześnie, że publiczne wypowiedzi władz krajowych podważające zaufanie do sądów i ich legitymację są sprzeczne z zasadą lojalnej współpracy pomiędzy organami państwa, wskazywanej przez Komisję Wenecką jako warunek wstępny istnienia demokratycznego państwa opartego na zasadzie praworządności.

Wiceprzewodniczący KE odniósł się również do zastrzeżeń szefa polskiej dyplomacji dotyczących stanowiska Komisji w sprawie zawetowanej przez prezydenta nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa.

Timmermans wyjaśnił, że obawy KE dotyczą niekorzystnego wpływu nowych przepisów na niezależność Rady, a w szczególności znacznego zwiększenia wpływu Sejmu kosztem wpływu środowiska sędziowskiego. Jak przekonywał, zgodnie z „ugruntowanymi standardami europejskimi” KRS „powinna być złożona co najmniej w połowie z sędziów wybranych przez ich przedstawicieli spośród sędziów wszystkich szczebli i z poszanowaniem zasady pluralizmu wewnątrz wymiaru sprawiedliwości”.

Komisja nie kwestionuje faktu, że Rada nie będzie się składać wyłącznie z sędziów, natomiast kwestionuje sposób, w jaki sędziowie będą powoływani na członków Rady, jak również przedwczesne zakończenie kadencji obecnych członków Rady

— podkreślił Timmermans. Jak dodał, wprowadzana w zawetowanej nowelizacji nowa struktura Rady i jej podział na dwa zgromadzenia mogłaby doprowadzić do sytuacji, w której nowe „polityczne” zgromadzenie utrudniłoby i upolityczniło proces decyzyjny w Radzie, „między innymi dlatego, że nowy wymóg większości 2/3 głosów mógłby zwiększyć wpływ członków niebędących sędziami”.

Wiceprzewodniczący KE zaznaczył w tym kontekście, że obaw Komisji nie zmniejsza wprowadzenie do ustawy o KRS zapisów o wyborze jej członków przez Sejm większością 3/5 głosów, ponieważ sędziowie w dalszym ciągu „nie będą wybierani przez samych sędziów, lecz przez Parlament”.

Jednocześnie Timmermans wskazuje, że zgodność przepisów noweli o KRS z konstytucją m.in. w zakresie „przedwczesnego zakończenia mandatu członków Rady będących sędziami” była kwestionowana m.in. w opiniach Sądu Najwyższego oraz Krajowej Rady Sądownictwa.

Niestety, z przyczyn wyjaśnionych w zaleceniu, skuteczna kontrola zgodności tych przepisów z konstytucją jest obecnie niemożliwa. (…) Komisja uważa, że orzeczeń wydanych przez Trybunał w tych okolicznościach nie można już uznać za zapewniające skuteczną kontrolę zgodności z konstytucją

— czytamy w piśmie do Waszczykowskiego.

W ubiegłotygodniowym liście do wiceszefa KE szef polskiego MSZ uznał za niejasne zalecenie dotyczące bezwarunkowego powstrzymania się od godzenia w kadencję sędziów SN. Szef polskiej dyplomacji zwrócił uwagę, że polska konstytucja przewiduje przenoszenie sędziego w stan spoczynku w przypadku m.in. zmiany ustroju sądów, a ustawa o SN, której podpisania prezydent odmówił, tak dalece zmienia zasady wewnętrznego funkcjonowania SN, że można mówić o zmianie ustroju tego sądu.

Czytaj dalej na następnej stronie