Mając na uwadze blisko dwuletni proces tworzenia tych narzędzi informatycznych, ryzyko niewdrożenia platformy e-Zamówienia w terminach przewidzianych dla obowiązku stosowania środków komunikacji elektronicznej przez zamawiających (październik 2018 r.) jest bardzo wysokie. Funkcjonowanie Urzędu Zamówień Publicznych.
Jednym z najpoważniejszych problemów jest to, iż od grudnia 2013 r., tj. od czasu odwołania pana Jacka Sadowego, stanowisko Prezesa Urzędu pozostaje nieobsadzone.
UZP boryka się z poważnymi problemami kadrowymi. W 2015 r. z Urzędu odeszło 23 pracowników, a w I kwartale 2016 r. kolejne 7 złożyło wypowiedzenia.
CUW JAKO CENTRALNY ZAMAWIAJĄCY
Jak wskazują wyniki kontroli NIK, CUW jako centralny zamawiający, pomimo wdrożenia wspomagających narzędzi informatycznych, nie poradziło sobie z terminowym zbieraniem zapotrzebowań jednostek na zamówienia centralne. Wystąpiły także opóźnienia w przygotowywaniu i przeprowadzaniu przetargów, w wyniku czego jednostki w celu zapewnienia ciągłości zaopatrywania zmuszone były do występowania do Szefa KPRM o zgodę na samodzielną realizację zamówień. Mimo to w ocenie samego CUW potencjał tej jednostki nie jest wykorzystywany w wystarczającym stopniu. Ponadto zdaniem tej jednostki kierownictwo Centrum pełniło niedostateczny nadzór nad procesem przygotowania postępowań i ich realizacji.
Rynek finansowy
Największą słabością w obszarze ochrony konsumentów, w ocenie Najwyższej Izby Kontroli, były w ostatnim czasie nieskuteczne działania w zakresie ochrony klientów podmiotów rynku finansowego. Identyfikacja praktyk naruszających prawa konsumentów była ograniczona z uwagi na rozległość rynku, jego dynamiczny charakter i możliwości kadrowe poszczególnych instytucji. Podkreślenia wymaga, że istnieje wysokie ryzyko wystąpienia nieprawidłowości na tym rynku, na co wskazuje fakt, że ponad 60% wzorców poddanych ocenie przez właściwe instytucje zawierało postanowienia niezgodne z przepisami lub naruszające interesy konsumentów. UOKiK, zdaniem Prezesa Urzędu, prowadziła w 2015 r. wzmożoną działalność na rynku finansowym.
Niski był poziom ochrony klientów parabanków, będący wynikiem braku odpowiednich przepisów regulujących działalność tych instytucji oraz braku nadzoru nad ich funkcjonowaniem. Komitet Stabilności Finansowej przeprowadził kompleksową analizę funkcjonowania sektora parabanków dopiero po ujawnieniu sprawy Amber Gold sp. z o.o.
Przepływ informacji
Identyfikowanym w Polsce problemem jest również niedostateczna wymiana informacji pomiędzy organizacjami zwalczającymi korupcję. Pomimo przekazywanych sygnałów o braku przepisów wykonawczych do ustawy o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy nie podjęto efektywnych działań w celu ich wdrożenia. W rezultacie umożliwiło to powstanie afery związanej z działalnością instytucji parabankowej Amber Gold. Nie podjęto również skutecznych działań następczych w związku ze sprawozdaniem Najwyższej Izby Kontroli dotyczącym nieprawidłowości w wypłacanych wynagrodzeniach w spółce Elewarr. W wyniku niewykonania zaleceń pokontrolnych przedawnieniu uległy roszczenia na łączną kwotę 1.400.000 zł.
Mechanizmy korupcyjne
Mechanizmem sprzyjającym korupcji jest np. dowolność postępowania, tj. sytuacja, w której funkcjonariusz publiczny dysponuje szerokimi uprawnieniami decyzyjnymi, przy jednoczesnym nieprecyzyjnych przepisach prawa. Dotyczy to m.in. prawa podatkowego, które pozwala różną interpretację tych samych przepisów. Powstawaniu zagrożeń korupcyjnych sprzyja występowanie konfliktu interesów, w szczególności gdy funkcjonariusz publiczny ma prywatny interes w wydaniu określonego rozstrzygnięcia. Przykładowo dotyczy to sytuacji wydawania rozstrzygnięć dotyczących lokalizacji inwestycji obejmujących własne grunty. Korupcji sprzyja ograniczenie jawności postępowania, np. brak ogłoszeń dotyczących zamówień publicznych bądź zbywanych nieruchomości. Do występowania korupcji przyczynia się brak bieżącej i systematycznej kontroli bądź jej słabość.
Zwraca uwagę, że duża część mechanizmów korupcjogennych identyfikowana była w obszarze rolnictwa, w szczególności w obszarze gospodarki ziemią. Sprzyjał temu słaby nadzór Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi nad agencjami rolnymi. W sposób dowolny można było typować nieruchomości do sprzedaży oraz wybierać nabywców. Regulacje nie zabezpieczały przed spekulacyjnym nabywaniem nieruchomości oraz ich odsprzedażą cudzoziemcom. Nie podejmowano również działań wobec osób bezprawnie korzystających z nieruchomości rolnych. Zjawisko dotyczyło około 12% niezagospodarowanych, państwowych gruntów rolnych Jako szczególnie podatny na występowanie zjawisk korupcyjnych wskazano obszar dotyczący odraczania terminów spłaty należności oraz rozkładania ich na raty w rolniczych agencjach ANR oraz ARiMR. Za nieskuteczny uznano nadzór nad fermami wielkoprzemysłowymi. Pozwalało to ich właścicielom na omijanie rygorystycznych przepisów dotyczących ochrony środowiska. Obszarem podatnym na korupcję była również działalność związana z powstawaniem lądowych farm wiatrowych. Władze gmin i powiatów ignorowały społeczne sprzeciwy. Zgody na ich powstanie uzależniano od darowizn na rzecz jednostek samorządu terytorialnego lub opłacenia dokumentacji planistycznej. Były one lokowane na gruntach osób pełniących funkcje publiczne. W praktyce nie funkcjonował nadzór techniczny i budowlany nad tymi obiektami.
W związku z realizacją inwestycji infrastrukturalnych wykazano występowanie korupcjogennego mechanizmu dowolności postępowania w zakresie ustalania i wypłaty odszkodowań za wywłaszczane nieruchomości. Ich wysokość była zaniżana bądź zawyżana na podstawie błędnych wycen. Urzędnicy Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w obszarach szczególnie zagrożonych na korupcje działali jednoosobowo co zwiększało ryzyko zaistnienia zjawisk korupcyjnych.
Za zagrożoną występowaniem zjawisk korupcyjnych uznano budowę dużych obiektów infrastruktury sportowej. Dowolność postępowania i słabość mechanizmów kontroli stwierdzono w związku z budową jak i eksploatacją Stadionu Narodowego w Warszawie. W konsekwencji koszty inwestycji wzrosły o co najmniej 269 mln zł. Doprowadził do tego m.in. słaby nadzór nad inwestycją ze strony Ministerstwa Sportu i Turystyki. Pomimo popełnionych błędów członkom zarządu prowadzącego inwestycję Narodowego Centrum Sportu wypłacono ponad 5 mln zł. Nieprawidłowości dotyczyły także budowy stadionów we Wrocławiu i Chorzowie.
W obszarze ochrony zdrowia identyfikowane nieprawidłowości dotyczyły systemu kontraktowania świadczeń opieki zdrowotnej przez Narodowy Fundusz Zdrowia, który był nieprzejrzysty. Stwierdzono również sprzyjającą powstawaniu korupcji dowolność w procesie kontraktowania leczenia uzdrowiskowego. Kontrole NIK ujawniły konflikt interesów w zakresie angażowania ekspertów zewnętrznych w procesie realizacji finansowania programów terapeutycznych i lekowych.
Kontrole NIK wykazały słabość i niepokojący spadek liczby prowadzonych kontroli podatkowych, co sprzyjało powstawaniu wyłudzeń podatku VAT na wielomilionowe kwoty. Wzrosła liczba decyzji uchylanych decyzji wydanych w I instancji. Stwierdzono również nieefektywność systemu egzekucji zaległości podatkowych.
Zagrożenia korupcyjne wiązały się z realizacją zamówień na systemy informatyczne. W przypadku zamówienia na wsparcie, eksploatację i utrzymanie Kompleksowego Systemu Informatycznego (KSI) udzielonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdzono występowanie konfliktu interesów oraz poważne przejawy dowolności postępowania. Przebieg przetargu nie gwarantował zachowania zasad uczciwej konkurencji oraz równego traktowania potencjalnych wykonawców.
Korupcja w zamówieniach publicznych
Strukturalnym problemem występującym w instytucjach publicznych są zagrożenia korupcyjne związane z udzielaniem zamówień publicznych. Do najczęściej identyfikowanych negatywnych zjawisk zaliczyć należy: opracowywanie specyfikacji pod kątem konkretnych przedsiębiorstw (74%), nieprzestrzeganie wynegocjowanych procedur (54%), konflikty interesów w ocenie ofert przetargowych (48%), zmowy przetargowe (55%), niejasne kryteria wyboru lub oceny (52%), nadużywanie szczególnych okoliczności w celu wyłączenia procedur konkursowych (56%), udział oferentów w opracowywaniu specyfikacji (50%), wprowadzanie zmian do warunków umowy po jej zawarciu (43%).
Zagrożenia wiążą się z realizacją zamówień publicznych, w szczególności dotyczących systemów informatycznych oraz dużych inwestycji infrastrukturalnych, w szczególności drogowych. Zjawisku nie sprzyja mało efektywny nadzór nad realizacją inwestycji. Centralne Biuro Antykorupcyjne, wskazuje, że występujące opóźnienia w realizacji inwestycji wpływać mogą na zwiększenie zjawisk korupcyjnych z uwagi na ryzyko cofnięcia dotacji pochodzących ze środków europejskich. W przypadku projektów informatycznych do najczęściej występujących mechanizmów korupcyjnych w informatyzacji sektora publicznego, należało sporządzanie postępowań przetargowych na niewielkie części całego zamówienia oraz aneksowanie zamówień. Czynnikiem znacznie zwiększającym ryzyko jest niewystarczające przygotowanie merytoryczne personelu odpowiedzialnego za informatyzację w instytucjach publicznych. Istotne zagrożenie stanowią również nieformalne relacje pomiędzy podmiotami ubiegającymi się o udzielenie zamówień – zmowy przetargowe oraz nieformalne konsorcja. Zwrócono również uwagę na ryzyka związane z korzystaniem ze wsparcia firm doradczych. Z uwagi na skalę zaangażowanych środków a także często niejawnych wymogów dotyczących zamawianego sprzętu wysokim ryzykiem zaistnienia zjawisk o charakterze korupcyjnym zagrożony jest również sektor obronny.
Wydatkowanie środków europejskich
Zjawiska korupcyjne w tym obszarze tworzą znaczące ryzyka dla budżetu państwa, gdyż wiązać się mogą z koniecznością zwrotu dofinasowania bądź długotrwałym zamrożeniem środków.
Przykładowo w związku z prowadzonymi dochodzeniami dotyczącymi nieprawidłowości w wydatkowaniu środków europejskich w 2013 r. Komisja Europejska przerwała wypłatę kwoty 3,5 miliarda złotych, na projekty drogowe zarządzane przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad w ramach programów Infrastruktura i Środowisko oraz Rozwój Polski Wschodniej. Zwraca również uwagę stosunkowo niski do skali zaangażowanych środków europejskich poziom współpracy z instytucjami europejskimi odpowiedzialnymi za ściganie przestępstw popełnionych na szkodę Unii Europejskiej. Według raportu Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych OLAF za 2014 r., z polskich instytucji państwowych do tej instytucji skierowane zostały 2 zawiadomienia, podczas gdy z Rumunii 6 a z najskuteczniejszej w tych działaniach Belgii 28 zawiadomień.
Korupcja w obszarze ochrony zdrowia
Ograniczony dostęp do części procedur medycznych powoduje, że sektor ochrony zdrowia należy do obszarów najbardziej zagrożonych zjawiskami korupcyjnymi. Centralne Biuro Antykorupcyjne identyfikowało ryzyka związane z kontraktacją usług medycznych, refundacją leków, zamówieniami publicznymi. Zagrożenia korupcyjne występują również w związku z rejestracją leków oraz nieformalnym sponsorowaniem lekarzy przez firmy farmaceutyczne. W społecznym odbiorze korupcja w wśród pracowników sektora ochrony zdrowia jest rozpowszechniona. Według badania przeprowadzonego na zlecenie Komisji Europejskiej sądzi tak co drugi Polak, tj. 48% badanych podczas gdy średnia dla państw Unii Europejskiej wynosi 30%.
Zagrożenia korupcyjne identyfikowane w kontrolach KPRM
Do najważniejszych mechanizmów korupcyjnych ujawnionych w trakcie kontroli prowadzonych przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów należą: Nieprzejrzysty proces stanowienia prawa. Stwierdzono, że Ministerstwo Środowiska nie zapewniło pełnej jawności i przejrzystości procesu stanowienia prawa przy opracowaniu ustawy o zmianie ustawy o bateriach i akumulatorach, założeń projektu ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym oraz ustawy o zmianie ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji. Wszystkie badane projekty dokumentów rządowych zostały przygotowane przez kontrolowaną jednostkę w sposób nierzetelny, bowiem propozycje zmian legislacyjnych były przedstawiane przez Ministra Środowiska bez: przeprowadzenia i udokumentowania szczegółowych analiz możliwych rozwiązań, uwzględnienia stanowiska wszystkich podmiotów, na które oddziaływały projektowane zmiany przepisów oraz braku rzetelnej oceny skutków regulacji. Nie zapewniono pełnej jawności procesu legislacyjnego badanych dokumentów rządowych, nie podając do publicznej wiadomości wszystkich wersji projektów. Ponadto nierzetelnie dokumentowano przebieg i wyniki spotkań z podmiotami zainteresowanymi nowelizowanymi regulacjami. Istotne nieprawidłowości występowały także w trakcie w procesu legislacyjnego dotyczącym nowelizacji ustawy o grach i zakładach wzajemnych. W wyniku kontroli w Ministerstwie Finansów, Ministerstwie Sportu i Turystyki oraz Ministerstwie Gospodarki, stwierdzono brak przejrzystości pod względem rzeczywistych intencji i celów podejmowanych decyzji, zgłaszanie propozycji zmian legislacyjnych sprzecznych z wewnętrznymi ustaleniami, nieuzgodnionych z właściwymi rzeczowo komórkami organizacyjnymi bądź takich, odnośnie do których nie można przedstawić wiarygodnego, opartego na dokumentach uzasadnienia.
Do zwiększenia prawdopodobieństwa zaistnienia ryzyk o charakterze korupcyjnym przyczyniały się także niedoskonałości przepisów dotyczących działalności lobbingowej, w tym w szczególności brak regulacji dotyczących działalności lobbingowej prowadzonej przez lobbystów, którzy nie są wpisani do rejestru i nie wykonują zawodowej działalności lobbingowej.
W trakcie kontroli w Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej stwierdzono występowanie zjawiska nepotyzmu, o wyjątkowej jak na instytucję publiczną skali, przejawiającego się w faworyzowaniu krewnych i znajomych przy obsadzaniu stanowisk, ustalaniu korzystnych stawek wynagrodzeń oraz niegospodarnym zawieraniu umów zlecenia i o dzieło. Na 1715 pracowników PAŻP 678 pracowników (39%) nosiło powtarzające się nazwiska, a aż 198 (12%) było ze sobą wprost powiązanych rodzinnie, tzn. miało ten sam adres zamieszkania lub przyznało, że w PAŻP są zatrudnieni członkowie ich rodziny. Problem nepotyzmu i kumoterstwa dotyczył również największej agencji płatniczej w Europie. W Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nieuregulowano kwestii zatrudniania członków rodzin, pomimo wyjątkowo wysokiej skali zatrudnienia krewnych, również na stanowiskach podległych. Aż 23 z 81 (28%) członków Kierownictwa posiadało w Agencji w latach 2000-2012 członka rodziny lub osobę bliską. W Centrali i dwóch badanych Oddziałach Agencji z 3629 pracowników 273, tj. 8%, wskazywało na związki z obecnymi lub byłymi pracownikami ww. jednostek lub mieszkało bądź było zameldowanych pod tymi samymi adresami. Na 3629 pracowników 1707 (47%) posiadało powtarzające się nazwiska, w tym 206 (12%) mieszkało bądź było zameldowanych pod tymi samymi adresami. Faworyzowano również pracowników przy zatrudnianiu, awansowaniu i nagradzaniu. Osoby związane z dwoma organizacjami społecznymi były również faworyzowane przy obsadzaniu stanowisk w radach nadzorczych spółek prawa handlowego. Ponadto dopuszczono do powstania okoliczności noszących znamiona konfliktu interesów poprzez powiązania personalne osób pełniących kierownicze funkcje w Agencji z organizacjami otrzymującymi środki finansowe.
Przewidywany wzrost zagrożeń korupcyjnych
Na wzrost zagrożeń korupcyjnych w instytucjach publicznych wpływa również ograniczenie inwestycji ze środków publicznych oraz niestabilna sytuacja gospodarcza. Przeprowadzone przez firmę doradczą Ernst&Young badanie wskazuje, że nadal istotny poziom zagrożeń korupcyjnych w Polsce. Na powszechność zjawiska wskazało 43% przedstawicieli wyższej kadry kierowniczej w instytucjach biznesowych. Na rozpowszechnienie się zjawisk korupcyjnych wpływać będzie niekorzystna sytuacja gospodarcza oraz rosnąca presja na osiąganie krótkoterminowych wyników finansowych. 57% badanych menedżerów deklaruje, że jest pod zwiększoną presją wyszukiwania nowych możliwości osiągania wzrostu. Wzrasta liczba przedsiębiorców, którzy skłonni są oferować korzyści majątkowe w zamian za uzyskanie korzystnych kontraktów. Aby osiągnąć wysokie wyniki finansowe biznesmeni skłonni są najczęściej oferować osobiste upominki (20%), gotówkę (25%) lub rozrywki (23%).
lw
Drukujesz tylko jedną stronę artykułu. Aby wydrukować wszystkie strony, kliknij w przycisk "Drukuj" znajdujący się na początku artykułu.
Mając na uwadze blisko dwuletni proces tworzenia tych narzędzi informatycznych, ryzyko niewdrożenia platformy e-Zamówienia w terminach przewidzianych dla obowiązku stosowania środków komunikacji elektronicznej przez zamawiających (październik 2018 r.) jest bardzo wysokie. Funkcjonowanie Urzędu Zamówień Publicznych.
Jednym z najpoważniejszych problemów jest to, iż od grudnia 2013 r., tj. od czasu odwołania pana Jacka Sadowego, stanowisko Prezesa Urzędu pozostaje nieobsadzone.
UZP boryka się z poważnymi problemami kadrowymi. W 2015 r. z Urzędu odeszło 23 pracowników, a w I kwartale 2016 r. kolejne 7 złożyło wypowiedzenia.
CUW JAKO CENTRALNY ZAMAWIAJĄCY
Jak wskazują wyniki kontroli NIK, CUW jako centralny zamawiający, pomimo wdrożenia wspomagających narzędzi informatycznych, nie poradziło sobie z terminowym zbieraniem zapotrzebowań jednostek na zamówienia centralne. Wystąpiły także opóźnienia w przygotowywaniu i przeprowadzaniu przetargów, w wyniku czego jednostki w celu zapewnienia ciągłości zaopatrywania zmuszone były do występowania do Szefa KPRM o zgodę na samodzielną realizację zamówień. Mimo to w ocenie samego CUW potencjał tej jednostki nie jest wykorzystywany w wystarczającym stopniu. Ponadto zdaniem tej jednostki kierownictwo Centrum pełniło niedostateczny nadzór nad procesem przygotowania postępowań i ich realizacji.
Rynek finansowy
Największą słabością w obszarze ochrony konsumentów, w ocenie Najwyższej Izby Kontroli, były w ostatnim czasie nieskuteczne działania w zakresie ochrony klientów podmiotów rynku finansowego. Identyfikacja praktyk naruszających prawa konsumentów była ograniczona z uwagi na rozległość rynku, jego dynamiczny charakter i możliwości kadrowe poszczególnych instytucji. Podkreślenia wymaga, że istnieje wysokie ryzyko wystąpienia nieprawidłowości na tym rynku, na co wskazuje fakt, że ponad 60% wzorców poddanych ocenie przez właściwe instytucje zawierało postanowienia niezgodne z przepisami lub naruszające interesy konsumentów. UOKiK, zdaniem Prezesa Urzędu, prowadziła w 2015 r. wzmożoną działalność na rynku finansowym.
Niski był poziom ochrony klientów parabanków, będący wynikiem braku odpowiednich przepisów regulujących działalność tych instytucji oraz braku nadzoru nad ich funkcjonowaniem. Komitet Stabilności Finansowej przeprowadził kompleksową analizę funkcjonowania sektora parabanków dopiero po ujawnieniu sprawy Amber Gold sp. z o.o.
Przepływ informacji
Identyfikowanym w Polsce problemem jest również niedostateczna wymiana informacji pomiędzy organizacjami zwalczającymi korupcję. Pomimo przekazywanych sygnałów o braku przepisów wykonawczych do ustawy o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy nie podjęto efektywnych działań w celu ich wdrożenia. W rezultacie umożliwiło to powstanie afery związanej z działalnością instytucji parabankowej Amber Gold. Nie podjęto również skutecznych działań następczych w związku ze sprawozdaniem Najwyższej Izby Kontroli dotyczącym nieprawidłowości w wypłacanych wynagrodzeniach w spółce Elewarr. W wyniku niewykonania zaleceń pokontrolnych przedawnieniu uległy roszczenia na łączną kwotę 1.400.000 zł.
Mechanizmy korupcyjne
Mechanizmem sprzyjającym korupcji jest np. dowolność postępowania, tj. sytuacja, w której funkcjonariusz publiczny dysponuje szerokimi uprawnieniami decyzyjnymi, przy jednoczesnym nieprecyzyjnych przepisach prawa. Dotyczy to m.in. prawa podatkowego, które pozwala różną interpretację tych samych przepisów. Powstawaniu zagrożeń korupcyjnych sprzyja występowanie konfliktu interesów, w szczególności gdy funkcjonariusz publiczny ma prywatny interes w wydaniu określonego rozstrzygnięcia. Przykładowo dotyczy to sytuacji wydawania rozstrzygnięć dotyczących lokalizacji inwestycji obejmujących własne grunty. Korupcji sprzyja ograniczenie jawności postępowania, np. brak ogłoszeń dotyczących zamówień publicznych bądź zbywanych nieruchomości. Do występowania korupcji przyczynia się brak bieżącej i systematycznej kontroli bądź jej słabość.
Zwraca uwagę, że duża część mechanizmów korupcjogennych identyfikowana była w obszarze rolnictwa, w szczególności w obszarze gospodarki ziemią. Sprzyjał temu słaby nadzór Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi nad agencjami rolnymi. W sposób dowolny można było typować nieruchomości do sprzedaży oraz wybierać nabywców. Regulacje nie zabezpieczały przed spekulacyjnym nabywaniem nieruchomości oraz ich odsprzedażą cudzoziemcom. Nie podejmowano również działań wobec osób bezprawnie korzystających z nieruchomości rolnych. Zjawisko dotyczyło około 12% niezagospodarowanych, państwowych gruntów rolnych Jako szczególnie podatny na występowanie zjawisk korupcyjnych wskazano obszar dotyczący odraczania terminów spłaty należności oraz rozkładania ich na raty w rolniczych agencjach ANR oraz ARiMR. Za nieskuteczny uznano nadzór nad fermami wielkoprzemysłowymi. Pozwalało to ich właścicielom na omijanie rygorystycznych przepisów dotyczących ochrony środowiska. Obszarem podatnym na korupcję była również działalność związana z powstawaniem lądowych farm wiatrowych. Władze gmin i powiatów ignorowały społeczne sprzeciwy. Zgody na ich powstanie uzależniano od darowizn na rzecz jednostek samorządu terytorialnego lub opłacenia dokumentacji planistycznej. Były one lokowane na gruntach osób pełniących funkcje publiczne. W praktyce nie funkcjonował nadzór techniczny i budowlany nad tymi obiektami.
W związku z realizacją inwestycji infrastrukturalnych wykazano występowanie korupcjogennego mechanizmu dowolności postępowania w zakresie ustalania i wypłaty odszkodowań za wywłaszczane nieruchomości. Ich wysokość była zaniżana bądź zawyżana na podstawie błędnych wycen. Urzędnicy Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w obszarach szczególnie zagrożonych na korupcje działali jednoosobowo co zwiększało ryzyko zaistnienia zjawisk korupcyjnych.
Za zagrożoną występowaniem zjawisk korupcyjnych uznano budowę dużych obiektów infrastruktury sportowej. Dowolność postępowania i słabość mechanizmów kontroli stwierdzono w związku z budową jak i eksploatacją Stadionu Narodowego w Warszawie. W konsekwencji koszty inwestycji wzrosły o co najmniej 269 mln zł. Doprowadził do tego m.in. słaby nadzór nad inwestycją ze strony Ministerstwa Sportu i Turystyki. Pomimo popełnionych błędów członkom zarządu prowadzącego inwestycję Narodowego Centrum Sportu wypłacono ponad 5 mln zł. Nieprawidłowości dotyczyły także budowy stadionów we Wrocławiu i Chorzowie.
W obszarze ochrony zdrowia identyfikowane nieprawidłowości dotyczyły systemu kontraktowania świadczeń opieki zdrowotnej przez Narodowy Fundusz Zdrowia, który był nieprzejrzysty. Stwierdzono również sprzyjającą powstawaniu korupcji dowolność w procesie kontraktowania leczenia uzdrowiskowego. Kontrole NIK ujawniły konflikt interesów w zakresie angażowania ekspertów zewnętrznych w procesie realizacji finansowania programów terapeutycznych i lekowych.
Kontrole NIK wykazały słabość i niepokojący spadek liczby prowadzonych kontroli podatkowych, co sprzyjało powstawaniu wyłudzeń podatku VAT na wielomilionowe kwoty. Wzrosła liczba decyzji uchylanych decyzji wydanych w I instancji. Stwierdzono również nieefektywność systemu egzekucji zaległości podatkowych.
Zagrożenia korupcyjne wiązały się z realizacją zamówień na systemy informatyczne. W przypadku zamówienia na wsparcie, eksploatację i utrzymanie Kompleksowego Systemu Informatycznego (KSI) udzielonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdzono występowanie konfliktu interesów oraz poważne przejawy dowolności postępowania. Przebieg przetargu nie gwarantował zachowania zasad uczciwej konkurencji oraz równego traktowania potencjalnych wykonawców.
Korupcja w zamówieniach publicznych
Strukturalnym problemem występującym w instytucjach publicznych są zagrożenia korupcyjne związane z udzielaniem zamówień publicznych. Do najczęściej identyfikowanych negatywnych zjawisk zaliczyć należy: opracowywanie specyfikacji pod kątem konkretnych przedsiębiorstw (74%), nieprzestrzeganie wynegocjowanych procedur (54%), konflikty interesów w ocenie ofert przetargowych (48%), zmowy przetargowe (55%), niejasne kryteria wyboru lub oceny (52%), nadużywanie szczególnych okoliczności w celu wyłączenia procedur konkursowych (56%), udział oferentów w opracowywaniu specyfikacji (50%), wprowadzanie zmian do warunków umowy po jej zawarciu (43%).
Zagrożenia wiążą się z realizacją zamówień publicznych, w szczególności dotyczących systemów informatycznych oraz dużych inwestycji infrastrukturalnych, w szczególności drogowych. Zjawisku nie sprzyja mało efektywny nadzór nad realizacją inwestycji. Centralne Biuro Antykorupcyjne, wskazuje, że występujące opóźnienia w realizacji inwestycji wpływać mogą na zwiększenie zjawisk korupcyjnych z uwagi na ryzyko cofnięcia dotacji pochodzących ze środków europejskich. W przypadku projektów informatycznych do najczęściej występujących mechanizmów korupcyjnych w informatyzacji sektora publicznego, należało sporządzanie postępowań przetargowych na niewielkie części całego zamówienia oraz aneksowanie zamówień. Czynnikiem znacznie zwiększającym ryzyko jest niewystarczające przygotowanie merytoryczne personelu odpowiedzialnego za informatyzację w instytucjach publicznych. Istotne zagrożenie stanowią również nieformalne relacje pomiędzy podmiotami ubiegającymi się o udzielenie zamówień – zmowy przetargowe oraz nieformalne konsorcja. Zwrócono również uwagę na ryzyka związane z korzystaniem ze wsparcia firm doradczych. Z uwagi na skalę zaangażowanych środków a także często niejawnych wymogów dotyczących zamawianego sprzętu wysokim ryzykiem zaistnienia zjawisk o charakterze korupcyjnym zagrożony jest również sektor obronny.
Wydatkowanie środków europejskich
Zjawiska korupcyjne w tym obszarze tworzą znaczące ryzyka dla budżetu państwa, gdyż wiązać się mogą z koniecznością zwrotu dofinasowania bądź długotrwałym zamrożeniem środków.
Przykładowo w związku z prowadzonymi dochodzeniami dotyczącymi nieprawidłowości w wydatkowaniu środków europejskich w 2013 r. Komisja Europejska przerwała wypłatę kwoty 3,5 miliarda złotych, na projekty drogowe zarządzane przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad w ramach programów Infrastruktura i Środowisko oraz Rozwój Polski Wschodniej. Zwraca również uwagę stosunkowo niski do skali zaangażowanych środków europejskich poziom współpracy z instytucjami europejskimi odpowiedzialnymi za ściganie przestępstw popełnionych na szkodę Unii Europejskiej. Według raportu Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych OLAF za 2014 r., z polskich instytucji państwowych do tej instytucji skierowane zostały 2 zawiadomienia, podczas gdy z Rumunii 6 a z najskuteczniejszej w tych działaniach Belgii 28 zawiadomień.
Korupcja w obszarze ochrony zdrowia
Ograniczony dostęp do części procedur medycznych powoduje, że sektor ochrony zdrowia należy do obszarów najbardziej zagrożonych zjawiskami korupcyjnymi. Centralne Biuro Antykorupcyjne identyfikowało ryzyka związane z kontraktacją usług medycznych, refundacją leków, zamówieniami publicznymi. Zagrożenia korupcyjne występują również w związku z rejestracją leków oraz nieformalnym sponsorowaniem lekarzy przez firmy farmaceutyczne. W społecznym odbiorze korupcja w wśród pracowników sektora ochrony zdrowia jest rozpowszechniona. Według badania przeprowadzonego na zlecenie Komisji Europejskiej sądzi tak co drugi Polak, tj. 48% badanych podczas gdy średnia dla państw Unii Europejskiej wynosi 30%.
Zagrożenia korupcyjne identyfikowane w kontrolach KPRM
Do najważniejszych mechanizmów korupcyjnych ujawnionych w trakcie kontroli prowadzonych przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów należą: Nieprzejrzysty proces stanowienia prawa. Stwierdzono, że Ministerstwo Środowiska nie zapewniło pełnej jawności i przejrzystości procesu stanowienia prawa przy opracowaniu ustawy o zmianie ustawy o bateriach i akumulatorach, założeń projektu ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym oraz ustawy o zmianie ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji. Wszystkie badane projekty dokumentów rządowych zostały przygotowane przez kontrolowaną jednostkę w sposób nierzetelny, bowiem propozycje zmian legislacyjnych były przedstawiane przez Ministra Środowiska bez: przeprowadzenia i udokumentowania szczegółowych analiz możliwych rozwiązań, uwzględnienia stanowiska wszystkich podmiotów, na które oddziaływały projektowane zmiany przepisów oraz braku rzetelnej oceny skutków regulacji. Nie zapewniono pełnej jawności procesu legislacyjnego badanych dokumentów rządowych, nie podając do publicznej wiadomości wszystkich wersji projektów. Ponadto nierzetelnie dokumentowano przebieg i wyniki spotkań z podmiotami zainteresowanymi nowelizowanymi regulacjami. Istotne nieprawidłowości występowały także w trakcie w procesu legislacyjnego dotyczącym nowelizacji ustawy o grach i zakładach wzajemnych. W wyniku kontroli w Ministerstwie Finansów, Ministerstwie Sportu i Turystyki oraz Ministerstwie Gospodarki, stwierdzono brak przejrzystości pod względem rzeczywistych intencji i celów podejmowanych decyzji, zgłaszanie propozycji zmian legislacyjnych sprzecznych z wewnętrznymi ustaleniami, nieuzgodnionych z właściwymi rzeczowo komórkami organizacyjnymi bądź takich, odnośnie do których nie można przedstawić wiarygodnego, opartego na dokumentach uzasadnienia.
Do zwiększenia prawdopodobieństwa zaistnienia ryzyk o charakterze korupcyjnym przyczyniały się także niedoskonałości przepisów dotyczących działalności lobbingowej, w tym w szczególności brak regulacji dotyczących działalności lobbingowej prowadzonej przez lobbystów, którzy nie są wpisani do rejestru i nie wykonują zawodowej działalności lobbingowej.
W trakcie kontroli w Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej stwierdzono występowanie zjawiska nepotyzmu, o wyjątkowej jak na instytucję publiczną skali, przejawiającego się w faworyzowaniu krewnych i znajomych przy obsadzaniu stanowisk, ustalaniu korzystnych stawek wynagrodzeń oraz niegospodarnym zawieraniu umów zlecenia i o dzieło. Na 1715 pracowników PAŻP 678 pracowników (39%) nosiło powtarzające się nazwiska, a aż 198 (12%) było ze sobą wprost powiązanych rodzinnie, tzn. miało ten sam adres zamieszkania lub przyznało, że w PAŻP są zatrudnieni członkowie ich rodziny. Problem nepotyzmu i kumoterstwa dotyczył również największej agencji płatniczej w Europie. W Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nieuregulowano kwestii zatrudniania członków rodzin, pomimo wyjątkowo wysokiej skali zatrudnienia krewnych, również na stanowiskach podległych. Aż 23 z 81 (28%) członków Kierownictwa posiadało w Agencji w latach 2000-2012 członka rodziny lub osobę bliską. W Centrali i dwóch badanych Oddziałach Agencji z 3629 pracowników 273, tj. 8%, wskazywało na związki z obecnymi lub byłymi pracownikami ww. jednostek lub mieszkało bądź było zameldowanych pod tymi samymi adresami. Na 3629 pracowników 1707 (47%) posiadało powtarzające się nazwiska, w tym 206 (12%) mieszkało bądź było zameldowanych pod tymi samymi adresami. Faworyzowano również pracowników przy zatrudnianiu, awansowaniu i nagradzaniu. Osoby związane z dwoma organizacjami społecznymi były również faworyzowane przy obsadzaniu stanowisk w radach nadzorczych spółek prawa handlowego. Ponadto dopuszczono do powstania okoliczności noszących znamiona konfliktu interesów poprzez powiązania personalne osób pełniących kierownicze funkcje w Agencji z organizacjami otrzymującymi środki finansowe.
Przewidywany wzrost zagrożeń korupcyjnych
Na wzrost zagrożeń korupcyjnych w instytucjach publicznych wpływa również ograniczenie inwestycji ze środków publicznych oraz niestabilna sytuacja gospodarcza. Przeprowadzone przez firmę doradczą Ernst&Young badanie wskazuje, że nadal istotny poziom zagrożeń korupcyjnych w Polsce. Na powszechność zjawiska wskazało 43% przedstawicieli wyższej kadry kierowniczej w instytucjach biznesowych. Na rozpowszechnienie się zjawisk korupcyjnych wpływać będzie niekorzystna sytuacja gospodarcza oraz rosnąca presja na osiąganie krótkoterminowych wyników finansowych. 57% badanych menedżerów deklaruje, że jest pod zwiększoną presją wyszukiwania nowych możliwości osiągania wzrostu. Wzrasta liczba przedsiębiorców, którzy skłonni są oferować korzyści majątkowe w zamian za uzyskanie korzystnych kontraktów. Aby osiągnąć wysokie wyniki finansowe biznesmeni skłonni są najczęściej oferować osobiste upominki (20%), gotówkę (25%) lub rozrywki (23%).
lw
Strona 3 z 3
Publikacja dostępna na stronie: https://wpolityce.pl/polityka/292512-ujawniamy-pelny-audyt-z-kprm-centrum-uslug-wspolnych-sprawdz-szczegoly-dokumentu?strona=3
