Podczas debaty w Belwederze historycy zgodzili się m.in., że im dłużej trwała pierwsza wojna światowa tym większego znaczenia dla mocarstw nabierała tzw. sprawa polska. Ocenili też, że przełomowy dla polskiej niepodległości był Akt 5 listopada, w którym Niemcy i Austro-Węgry - po ponad 120 latach zaborów - proklamowały powstanie niezależnego Królestwa Polskiego. Omawiali również rolę upominającego się w latach 1917-1918 o niepodległe państwo polskie prezydenta USA Thomasa Woodrowa Wilsona.

Prezydent USA zwracając się amerykańskiego Kongresu w styczniu 1918 r. uznał za konieczne „stworzenie niepodległego państwa polskiego na terytoriach zamieszkanych przez ludność bezsprzecznie polską, z wolnym dostępem do morza, niepodległością polityczną, gospodarczą”.

Integralność terytoriów tego państwa ma być zagwarantowana przez konwencję międzynarodową

— podkreślił Wilson.

W ocenie prof. Marka Kornata prezydent Wilson zabiegając m.in. o polską niepodległość „przedstawił prawdziwie rewolucyjny program przebudowy świata”. Początkowo prezydent USA - jak mówił - wyobrażał sobie Polskę w granicach etnograficznych Królestwa Polskiego z dołączeniem Galicji.

Dopiero w 1918 roku mówi też o tym, by niepodległość Polski została zagwarantowana w umowie międzynarodowej

— powiedział badacz.

Spotkanie historyków poprowadził prof. Włodzimierz Suleja. Jego uczestnikami byli także inni profesorowie historii: Małgorzata Gmurczyk-Wrońska i Mariusz Wołos. Pełny zapis wideo z debaty można obejrzeć na stronach internetowych IPN (w tym na You Tube na kanale IPNtvPL).

(PAP)/ems