W dobie zmian klimatycznych olbrzymie znaczenie dla zdrowia i życia mieszkańców Unii Europejskiej ma dbałość o środowisko naturalne. Odpowiedzialność za jakość środowiska spoczywa na nas wszystkich, jednak ogromną rolę w tym zakresie odgrywają samorządy. To właśnie samorządom przypadnie znaczna część środków unijnych z programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko na lata 2021-2027 (FEnIKS). Budżet programu FEnIKS wynosi ponad 24 mld euro, w tym na sam sektor środowiska przypada niebagatelna kwota ponad 3,6 mld euro.

Z jakimi wyzwaniami mierzą się polskie samorządy?

Lokalne władze w Polsce czeka w najbliższych latach szereg wyzwań związanych z ochroną środowiska. Wśród nich są działania określone w miejskich planach adaptacji do zmian klimatu (MPA), w tym m.in. budowa systemów gospodarowania wodami opadowymi wraz z ich retencją, a także rozwój zieleni z wykorzystaniem wód opadowych oraz ograniczenie w miastach wysp ciepła.

W latach 2014-2020 samorządy otrzymały ponad 1,2 mld zł z Programu Infrastruktura i Środowisko na działania z zakresu adaptacji do zmian klimatu. Środki te miały znaczący wpływ na poprawę bezpieczeństwa mieszkańców miast, szczególnie na terenach narażonych na wystąpienie groźnych zjawisk pogodowych. Istotne znaczenie miały przedsięwzięcia, które poprawiają system odprowadzania i gromadzenia wód opadowych oraz tworzą ochronę przeciwpowodziową na terenach miejskich. Wiele z tych inwestycji miało strategiczny charakter.

Słupsk na działania chroniące miasto przed skutkami deszczy nawalnych oraz nadmierną ilością wód roztopowych, przeznaczył ponad 34 mln zł, z czego dofinansowanie z Programu Infrastruktura i Środowisko to ponad 23 mln zł. Słupsk skupił się na zatrzymaniu na górnym tarasie miasta wód, które w sposób grawitacyjny spływały na położone niżej obszary miasta, poprzez rozbudowę systemu kanalizacji deszczowej o zbiorniki retencyjne i obiekty małej retencji, a także zmniejszenie powierzchni nieprzepuszczalnej (m.in. likwidacja zasklepionych parkingów, utworzenie trawników deszczowych). Dzięki temu zmniejszyło się ryzyko zalania i podtopień gęsto zabudowanego śródmieścia.

Klimat i środowisko w FEnIKS-ie

FEnIKS jest następcą dwóch wcześniejszych Programów Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ), realizowanych w latach 2007-2013 oraz 2014-2020. W perspektywie finansowej 2021-2027 z programu FEnIKS można będzie pozyskać środki na ochronę środowiska i adaptację do zmian klimatu, czystą energię, transport czy podniesienie jakości opieki zdrowotnej, a także ochronę dziedzictwa kulturowego.

Rozwój systemu gospodarowania wodami opadowymi na terenie Gdyni/Źródło MFiPR

Środowisko naturalne odgrywa istotną rolę dla zdrowia i życia mieszkańców miast. Dobrze zaprojektowane przestrzenie mają większe szanse na przeciwdziałanie zmianom klimatu oraz umożliwiają efektywniejszą adaptację do skutków tych zmian. W tym roku ruszają pierwsze konkursy FEnIKS dla samorządów związane z ochroną środowiska. Jakie projekty będzie można zgłosić?

– rozwój zrównoważonych systemów gospodarowania wodami opadowymi z udziałem zieleni/zielono-niebieskiej infrastruktury, w tym w szczególności inwestycje określone w MPA (44 miasta, które uczestniczyły w realizacji projektu ”Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców” oraz m.st. Warszawy)

– budowa, rozbudowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnych oraz budowa zbiorczych systemów kanalizacji sanitarnej na terenach aglomeracji; też rozbudowa i poprawa jakości systemów zaopatrzenia ludności w wodę

– zazielenianie, tworzenie korytarzy ekologicznych, małych retencyjnych zbiorników wodnych, stref przewietrzania oraz tzw. „odbetonowanie” miast

– rozwój systemów selektywnego zbierania odpadów komunalnych (zgodnie z zasadami GOZ – gospodarka o obiegu zamkniętym), który obejmuje rozwiązania zapobiegające powstawaniu odpadów, w tym ponowne użycie. Dofinansowanie mogą także uzyskać działania, które służą zapobieganiu powstawania odpadów żywności poprzez wykorzystanie niesprzedanych produktów spożywczych lub produktów spożywczych o krótkim terminie przydatności do spożycia.

Więcej informacji o aktualnych naborach FEnIKS dostępnych jest tu: www.funduszeeuropejskie.gov.pl

Szczegółowa informacja o całym programie FEnIKS oraz opisy priorytetów programu wraz z kryteriami wyboru na w/w działania znajdują się na stronie feniks.gov.pl.