Powstanie styczniowe 1863–1865 to jedno z najważniejszych wydarzeń historii Polski w XIX w. Mimo braku po stronie polskiej regularnej armii, trwało najdłużej z polskich powstań narodowych, niemniej zakończyło się ciężką klęską. Z tego względu insurekcja styczniowa do dziś wywołuje wielkie emocje u Polaków interesujących się naszą przeszłością, spotykając się często z krytyką. Tymczasem niewielu zapewne zdaje sobie sprawę, że splot czynników społeczno-politycznych, które doprowadziły do powstania, w swojej istocie pokazuje, iż jego wybuch był nieuchronny.

Upadek powstania listopadowego brutalnie przetrącił polskie aspiracje niepodległościowe. Królestwo Polskie znalazło się na łasce jego pacyfikatora Iwana Paskiewicza, a ludność polska na ziemiach zabranych, czyli na Litwie, Białorusi, Wołyniu,…