17 września 1939 r. Stalin wykonał zobowiązania zawarte w tajnym protokole do paktu Ribbentrop–Mołotow, który przewidywał rozbiór Polski.

Około 2.00 w nocy ponad 600- tys. armia sowiecka wdarła się w granice Rzeczypospolitej. Godzinę później polski ambasador został wezwany do sowieckiego MSZ, gdzie poinformowano go, że państwo polskie nie istnieje, a członkowie rządu uciekli za granicę. Władze Rzeczypospolitej urzędowały wówczas na jej terytorium.

W latach 1939–1941 na obszarze obejmującym więcej niż 50 proc. terenów ówczesnej Polski planowo poddano różnego rodzaju represjom ok. 0,5 mln osób. Dokładnej liczby ofiar rosyjskiej przemocy nie udało się ustalić. Mordowano polskich oficerów, działaczy politycznych (także tych lewicowych), niszczono polską inteligencję, wywieziono setki tysięcy…