Niemcy liczą, że lipcowa wizyta kanclerz Angeli Merkel w USA zaowocuje formalnym porozumieniem niemiecko-amerykańskim dotyczącym zniesienia sankcji na zachodnie firmy zaangażowane w budowę gazociągu Nord Stream 2 – powiedział PAP minister spraw zagranicznych Zbigniew Rau.

To nie znaczy, że wizyta kanclerz w USA zaowocuje takim porozumieniem niemiecko-amerykańskim. Brak takiego (porozumienia) nie oznacza też, że nie będzie go później. Prawdopodobnie w USA dojdzie do próby uzgodnienia pewnej oferty, która zostanie przedstawiona Ukrainie

— powiedział Rau.

Co Niemcy zaproponują w USA?

Jego zdaniem Niemcy mogą przedstawić w Waszyngtonie ofertę, która „będzie przede wszystkim akceptowalna dla strony amerykańskiej, ale nie do końca dla strony ukraińskiej”.

Dla Polski – jak ocenił Rau – przyjęcie takiego scenariusza byłoby „regresem”.

Polska nie zmienia stanowiska w sprawie tego, czym jest Nord Stream 2. To zły interes zarówno dla NATO, jak i UE, jak uznał to prezydent USA Joe Biden. Porozumienie umocni pozycję Moskwy względem Ukrainy, ale też państw naszej części Europy. Jak to powiedział minister spraw zagranicznych Ukrainy Dmytro Kułeba, Nord Stream 2 stworzy w regionie deficyt bezpieczeństwa, a wobec Ukrainy będzie to próżnia bezpieczeństwa

— powiedział Rau.

Merkel obiecała Ukrainie wsparcie w sporze o gazociąg Nord Stream 2, a podczas spotkania w Berlinie w poniedziałek wieczorem z prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełenskim potwierdziła, że gwarantuje tranzyt gazu przez Ukrainę – poinformowała telewizja ARD.

Niemcy oraz Francja podtrzymują stanowisko, że Ukraina musi pozostać krajem tranzytowym dla energii

— powiedziała szefowa niemieckiego rządu.

Ukraina stoi na stanowisku, że powstanie Nord Stream 2 zagraża jej bezpieczeństwu i wyraża obawy w tej sprawie.

Traktujemy je bardzo poważnie

— podkreśliła Merkel. Była jednak sceptyczna, jeśli chodzi o szanse na znalezienie ostatecznego rozwiązania sporu o Nord Stream 2 już podczas jej nadchodzącej wizyty w USA, gdzie w czwartek ma rozmawiać z prezydentem USA Joe Bidenem.

Prezydent Ukrainy opowiedział się za włączeniem USA do zapoczątkowanego w 2014 roku formatu normandzkiego.

Stany Zjednoczone mogą być również włączone do poszukiwania rozwiązania w innym formacie

— dodał Zełenski.

Ukraina widzi, że bezpieczeństwo kraju jest zagrożone przez niemiecko-rosyjski projekt

— podkreślił prezydent i ponownie zażądał gwarancji dla przyszłych dostaw energii dla jego kraju.

Merkel zapowiedziała, że gdyby nastąpiło ponowne spotkanie w formacie normandzkim, „temat energii byłby dla nas oczywiście również ważny”. Formalne włączenie kwestii energetycznych wykraczałoby jednak poza zakres porozumienia mińskiego z 2015 r. o uregulowaniu konfliktu na wschodzie Ukrainy.

Kluczowa faza rozmów

Amerykańsko-niemieckie rozmowy ws. rozwiązania sporu o Nord Stream 2 wchodzą w kluczową fazę wraz z wizytą niemieckiej kanclerz Angeli Merkel w Waszyngtonie w czwartek, 15 lipca. Według informacji PAP, w rozmowach dokonał się „pewien postęp”, ale ich sukces - z niemieckiego punktu widzenia - nie jest przesądzony.

Zrobiliśmy pewien postęp, ale na razie nie można stwierdzić, że porozumienie będzie gotowe na czas przyjazdu Merkel

— mówi PAP osoba wtajemniczona w niemiecko-amerykańskie negocjacje.

Rozmowy dotyczą tego, w jaki sposób Berlin mógłby zrekompensować lub ograniczyć negatywne skutki projektu dla Ukrainy, państw Europy Środkowo-Wschodniej i europejskiego bezpieczeństwa energetycznego. Według rozmówcy PAP, Waszyngton na bieżąco informuje w tej sprawie Kijów i Warszawę, po tym jak obie stolice publicznie wyraziły oburzenie z powodu braku konsultacji we wcześniejszych działaniach USA ws. gazociągu.

Odchodząc od sankcji przeciwko Nord Stream 2 AG i [szefowi spółki Matthiasowi] Warnigowi zrobiliśmy Niemcom ogromną przysługę. Oni są tego świadomi, więc oczekujemy, że odpowiednio się zachowają

— mówi źródło PAP.

Szczegóły propozycji nie są do końca znane, lecz w grę wchodzi m.in. pieniężna rekompensata dla Ukrainy z tytułu ew. utraty przez nią dochodów z opłat tranzytowych, a także automatyczne nałożenie sankcji na projekt w razie rosyjskiego szantażu energetycznego lub innych wrogich działań Moskwy. Według sugestii rozmówcy PAP, w skład porozumienia mogłoby wchodzić też np. niemieckie inwestycje w projekty energetyczne w ramach Inicjatywy Trójmorza. Berlin już wcześniej proponował też wybudowanie w Niemczech terminalu mogącego przyjmować gaz z USA.

Choć los rozmów nie jest rozstrzygnięty, w Waszyngtonie panuje dość powszechne przekonanie, że osiągnięcie porozumienia i start operacji Nord Stream 2 jest już kwestią czasu. Jedna z dwóch nitek gazociągu jest w całości ukończona, zaś druga ma zostać ukończona w sierpniu. Już 24 czerwca spółka Nord Stream 2 AG, która buduje i będzie operatorem gazociągu zwróciła się do władz niemieckich o przeprowadzenie certyfikacji jako niezależnego operatora systemu przesyłowego gazu.

Wizyta Merkel będzie zwieńczeniem ofensywy dyplomatycznej Berlina; w ciągu ostatnich dwóch miesięcy Waszyngton odwiedziło trzech ministrów niemieckiego rządu: wicekanclerz Olaf Scholz, minister obrony i szef resortu gospodarki Peter Altmaier. Ten ostatni wyraził nadzieję, że rozmowy o NS2 zakończą się do sierpnia.

Dr Benjamin Schmitt, pracownik naukowy Uniwersytetu Harvarda i były doradca ds. bezpieczeństwa energetycznego w Departamencie Stanu USA, twierdzi jednak, że nawet przy zaawansowanym stanie prac konstrukcyjnych, do uruchomienia gazociągu jeszcze wielomiesięczna droga, a walka o wstrzymanie tego projektu wcale się nie zakończyła.

Nawet jeśli projekt jest fizycznie ukończony, wciąż istnieje wiele amerykańskich sankcji i kroków regulacyjnych w UE, które mogłyby zostać podjęte, by zapewnić, że projekt nigdy nie zacznie operacji

— mówi PAP ekspert.

Według Schmitta, opisywane dotychczas w niemieckiej prasie propozycje porozumienia z USA ws. NS2 nie miałyby większego efektu dla polityki Rosji.

Zamiast tego, Waszyngton i Bruksela powinny wykorzystać nieukończony status Nord Stream 2, by domagać się weryfikowalnych zmian w zachowaniu Federacji Rosyjskiej. To mogłoby dotyczyć np. kroków, które w znaczący sposób wzmocnią bezpieczeństwo Ukrainy i społeczności transatlantyckiej

— mówi rozmówca PAP. Wskazuje przy tym na wciąż nieugiętą postawę amerykańskiego Kongresu, który w dalszym ciągu mocno sprzeciwia się projektowi.

W ubiegłym tygodniu komisja ds. środków budżetowych Izby Reprezentantów jednogłośnie przyjęła poprawkę, która ma na celu odwrócić decyzję Departamentu Stanu o odstąpieniu od sankcji przeciwko firmie Nord Stream 2 AG i jej szefowi. Resort dyplomacji powołał się wówczas na względy bezpieczeństwa narodowego. W przypadku przyjęcia prawa, zmiany zaczęłyby obowiązywać w roku fiskalnym 2022 r., który zaczyna się w październiku tego roku.

Te sankcje nie były opcjonalne i to, że Departament Stanu w ten sposób użył wyjątku mówiącego o interesie bezpieczeństwa narodowego było nieczystym zagraniem” - powiedziała PAP osoba zaangażowana w prace nad poprawką. „Prawda jest taka, że w Kongresie do dziś pozostał niesmak po tej decyzji

— dodała.

Mimo szerokiego poparcia obydwu partii w Kongresie dla odwrócenia decyzji Departamentu Stanu, przed projektem jest jeszcze długa droga: musi zostać przegłosowany przez obie izby Kongresu i podpisany przez prezydenta.

Według źródła PAP w Kongresie, ruch wymierzony w Nord Stream 2 nie jest jednak tylko symboliczny.

Dzięki temu instytucje certyfikujące i ubezpieczające gazociąg będą narażone na sankcje. Jeśli prawo zostanie przyjęte, administracja nie będzie mogła zwolnić tych podmiotów z sankcji nakazanych przez Kongres

— wyjaśnia.

Według Schmitta, „istnieje prawdziwy potencjał do tego, by nowe akty legislacyjne o obowiązkowych sankcjach pojawiły się jeszcze w tym roku, by pomóc w zatrzymaniu Nord Stream 2”.

Kongres nie jest jedynym ośrodkiem w Waszyngtonie, który sprzeciwia się gazociągowi. Decyzja w sprawie zwolnienia Nord Stream 2 AG z sankcji była przedmiotem sporu między krytycznymi wobec takiego kroku doradcami prezydenta w Radzie Bezpieczeństwa Narodowego oraz Departamentem Stanu. Ostatecznie - jak mówią rozmówcy PAP - decyzję podjąć miał sam Biden, wskazując że projekt jest już prawie skończony. Prezydent nie chciał ryzykować sporu z Niemcami, które uważa za swojego kluczowego partnera w Europie.

gah/PAP