Przyjęte w poniedziałek przez ambasadorów krajów UE, przy sprzeciwie Polski i Węgier, rozporządzenie dot. warunkowości w budżecie UE zakłada, że KE będzie mogła zawnioskować o zawieszenie środków unijnych dla kraju, który - jej zdaniem - łamie zasady praworządności. Przedstawiamy je w szczegółach.

CZYTAJ TAKŻE:

— Prezydent Duda ws. budżetu UE: „Nie zgadzamy się na dyktaty, nie zgadzamy się na wprowadzenie rozwiązań pozatraktatowych”

— NASZ WYWIAD. Złotowski: Niemiecka prezydencja była pewna, że Polska i Węgry blefują. Teraz jest w pewnym kłopocie

Artykuł 1 mówi, że ustanawia się przepisy niezbędne do ochrony budżetu Unii w przypadku naruszenia zasad praworządności w państwach członkowskich.

Definicja praworządności

Kolejny, artykuł 2, przedstawia definicję praworządności, która zawarta jest w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej. Ten artykuł mówi, że Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. W art. 2 Traktatu czytamy też, że wartości te są wspólne Państwom Członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn.

Jak czytamy w rozporządzeniu, praworządność obejmuje „przejrzysty, odpowiedzialny, demokratyczny i pluralistyczny proces stanowienia prawa, pewność prawną, zakaz arbitralności władzy wykonawczej, skuteczną ochronę sądową, w tym dostęp do wymiaru sprawiedliwości, zapewnianą przez niezawisłe i bezstronne sądy, w tym również w odniesieniu do praw podstawowych, podział władzy oraz niedyskryminację i równość wobec prawa”.

Czym jest naruszenie praworządności?

Rozporządzenie w art. 2a opisuje, czym jest naruszanie zasad praworządności. Wskazuje, że są to: zagrożenia niezależności sądownictwa, brak zapobiegania arbitralnym lub niezgodnym z prawem decyzjom organów publicznych, w tym organów ścigania, ograniczanie dostępności i skuteczności środków odwoławczych, w tym poprzez restrykcyjne przepisy proceduralne, brak wykonywania wyroków lub ograniczanie skutecznego dochodzenia, ścigania lub karania za naruszenie prawa.

Art. 3 mówi, że niezbędne są odpowiednie środki w odpowiedzi na naruszenia zasad praworządności w państwie członkowskim, które wpływają lub tworzą poważne ryzyka dla wpływania na należyte zarządzanie finansami w budżecie UE lub na ochronę interesów finansowych Unii.

Artykuł 4 opisuje zawarte w prawodawstwie Unii oraz obowiązujących w przepisach sektorowych i finansowych różne możliwości ochrony budżetu Unii, w tym wstrzymanie, zawieszenie lub korekty finansowe unijnych funduszy.

W tym zakresie wymienia się m.in. zawieszenie płatności i zobowiązań, zawieszenie wypłaty rat lub wcześniejszej spłaty pożyczek, zmniejszenie finansowania w ramach istniejących zobowiązań oraz zakaz zawierania nowych zobowiązań z odbiorcami lub zawierania nowych umów pożyczek.

Instytucją inicjująca procedurę jest Komisja Europejska

Artykuł 5 opisuje procedurę mechanizmu punkt po punkcie. Instytucją inicjująca procedurę jest Komisja Europejska.

Jeżeli Komisja stwierdzi, że chce go uruchomić wobec kraju UE, jest zobowiązana przesłać pisemne powiadomienie do tego państwa członkowskiego. Ma przedstawić „okoliczności faktyczne i konkretne podstawy, na których oparła swoje ustalenie”. Komisja bezzwłocznie musi poinformować Parlament Europejski i Radę o takim powiadomieniu i jego treści.

Komisja może zażądać wszelkich dodatkowych informacji wymaganych do jej oceny, zarówno przed, jak i po przesłaniu pisemnego powiadomienia.

Państwo członkowskie może przekazać uwagi na temat ustaleń zawartych w powiadomieniu KE w terminie określonym przez Komisję, który nie może być krótszy niż jeden miesiąc i nie dłuższy niż trzy miesiące od daty powiadomienia. Może też zaproponować własne rozwiązanie problemu.

W przypadku, gdy Komisja uzna, że ewentualne środki zaradcze zaproponowane przez państwo członkowskie nie są satysfakcjonujące, przedkłada wniosek o zastosowanie konkretnych środków wobec kraju do Rady w ciągu jednego miesiąca od otrzymania uwag państwa członkowskiego lub, w przypadku braku takich uwag, bez zbędnej zwłoki. We wniosku KE musi określić konkretne podstawy i dowody, na których oparła swoje ustalenia.

Głosowanie Rady Europejskiej

Rada podejmuje decyzję w ciągu miesiąca od otrzymania propozycji Komisji. W wyjątkowych okolicznościach termin przyjęcia decyzji może zostać przedłużony maksymalnie o dwa dodatkowe miesiące.

Rada podejmuje decyzję większością kwalifikowaną.

Większość kwalifikowana w Radzie jest osiągnięta wtedy, gdy spełnione są dwa warunki. Po pierwsze, gdy 55 proc. państw członkowskich głosuje „za”. W praktyce oznacza to 15 z 27 państw. Po drugie, wniosek muszą poprzeć państwa członkowskie reprezentujące co najmniej 65 proc. ogółu ludności UE.

Rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Stosuje się je od dnia 1 stycznia 2021 r. i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich.

tkwl/PAP