Jak już informowaliśmy, niemiecki parlament - Bundestag - zdecydował, że w Berlinie powstanie miejsce pamięci ofiar II wojny światowej i niemieckiej okupacji w Polsce.

We wspólnym wniosku cztery frakcje parlamentarne - CDU/CSU, SPD, FDP i Sojusz 90/Zieloni -wzywają między innymi rząd federalny do stworzenia w Berlinie eksponowanego miejsca, które w kontekście szczególnych stosunków polsko-niemieckich służyłoby polskim ofiarom II wojny światowej i narodowosocjalistycznej okupacji Polski, a także było miejscem spotkań i dyskusji o historii. Pomnik ma zbliżać Niemców i Polaków, a tym samym przyczyniać się do pogłębiania relacji, zrozumienia i przyjaźni, a także zmniejszania uprzedzeń.

Podczas dyskusji głos zabrał m.in. niemiecki minister spraw zagranicznych Heiko Maas, który przypomniał swoją ubiegłoroczną wizytę w Polsce z okazji rocznicy wybuchu powstania warszawskiego.

W jednej z niemieckich gazet napisano wtedy, że byłem na obchodach rocznicy powstania w getcie warszawskim

— powiedział, oceniając, że jest to miara niemieckiej ignorancji w sprawach polskiej historii i kolejny argument za tym, by takie miejsce pamięci w Berlinie powstało.

Poniżej prezentujemy pełny tekst deklaracji przyjętej przez Bundestag:

Niemiecki Bundestag, 19. kadencja

Nr dokumentu: 19/23708

27.10.2020 r.

Wniosek

frakcji CDU/CSU, SPD, FDP oraz Sojuszu 90/Zielonych

Dzięki miejscu pamięci i spotkań zadośćuczynić polsko-niemieckiej historii oraz przyczynić się do pogłębienia szczególnego rodzaju bilateralnych stosunków

Parlament zechce uchwalić co następuje:

I. Niemiecki Parlament stwierdza:

Polska jest i pozostaje dla Niemiec obok Francji centralnym europejskim partnerem. Dziś Niemcy i Polskę łączą szczególnego rodzaju przyjacielskie stosunki. Na płaszczyźnie politycznej wyraża się to ścisłą współpracą, regularnymi konsultacjami rządowymi oraz żywą kooperacją od szczebla lokalnego po państwowy. Mamy tu na myśli Polsko-Niemiecką Komisję Międzyrządową ds. Współpracy Regionalnej i Przygranicznej oraz Stałą Polsko-Niemiecką Komisję Graniczną. Polska i Niemcy wspólnie powołały do życia takie instytucje jak Polsko-Niemiecką Współpracę Młodzieży czy Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej oraz liczne i odnoszące wiele sukcesów wspólne projekty. Gospodarcze i kulturowe związki pomiędzy obydwoma krajami są bardzo ścisłe. Niemcy są dla Polski największym partnerem handlowym, istnieją setki polskich i niemieckich miast partnerskich, żywa jest wymiana pomiędzy szkołami i uczelniami wyższymi oraz współpraca na poziomie społeczeństwa obywatelskiego. Język niemiecki nigdzie indziej nie jest tak popularny jak w Polsce. Bardzo ścisłe są powiązania między obydwoma społeczeństwami. Polacy i Niemcy spoglądają dziś ku wspólnej pokojowej przyszłości oraz razem współtworzą Europę jutra. Jako wpływowe państwa członkowskie Unii Europejskiej wspólnie ponoszą odpowiedzialność za dalszy rozwój europejskiej wspólnoty wartości, praw i interesów, a ponadto wspólnie angażują się na rzecz wzmocnienia wewnętrznej i zewnętrznej efektywności UE. Także Trójkąt Weimarski oferuje obydwu krajom oraz Francji ramy dla dalszych inicjatyw.

Nie jest to bynajmniej oczywiste, gdyż polsko-niemiecka historia nazbyt często naznaczona była wrogością, uciskiem i wojną. Bolesny brak suwerennego państwa polskiego do roku 1918 w wyniku rozbiorów w latach 1772, 1793 i 1795 oraz podejmowane w ostatnich stuleciach agresywne próby prusyfikacji bądź germanizacji na trwałe wryły się w pamięć Polek i Polaków.

W dniu 23 sierpnia 1939 r. Rzesza Niemiecka i Związek Radziecki – dwie totalitarne dyktatury – przypieczętowały koniec Rzeczpospolitej Polskiej tajnym dodatkowym protokołem do Paktu Hitler-Stalin dzieląc Europę wschodnią na „strefy interesów”. Niemieckim najazdem na Polskę 1 września 1939 r. rozpoczęła się II wojna światowa, oznaczająca realizację najokrutniejszej rasistowskiej polityki eksterminacyjnej. Popełniane przez Niemców zbrodnie rozpoczęły się już we wczesnych godzinach rannych pierwszego dnia wojny – nalotem na bezbronne miasteczko Wieluń. Jeszcze jesienią 1939 r. deportowano do obozów koncentracyjnych lub rozstrzelano dziesiątki tysięcy przedstawicieli polskiej inteligencji, Żydów i nie-Żydów, aby unicestwić Polaków jako naród. Setki tysięcy Polek i Polaków wypędzono z terenów zaanektowanych przez Trzecią Rzeszę; poza jeńcami wojennymi setki tysięcy Polek i Polaków wywieziono niebawem do pracy niewolniczej na obszarze Trzeciej Rzeszy. W czasie niemieckiej okupacji Polski miał miejsce ekscesywny wyzysk ludzi, kraju i gospodarki.

To właśnie na terenie wieloetnicznej Polski narodowi socjaliści poczynając od 1 września 1939 r. po raz pierwszy w pełni urzeczywistnili wszystkie elementy opartej na ideologii rasistowskiej wojny eksterminacyjnej oraz właściwy im antysemityzm, antyslawizm i antypolonizm. Naziści uczynili ponadto terytorium przedwojennej Polski miejscem seryjnej i masowej zagłady europejskich Żydów, dokonanej w specjalnie do tego celu stworzonych obozach, na terenach o niewielkiej gęstości zaludnienia. Ok. trzech milionów zamordowanych Żydówek i Żydów było obywatelkami i obywatelami polskiego państwa. Miliony Polek i Polaków stawiało opór oraz walczyło, aby pokonać Hitlera, również w oddziałach alianckich. Swoje poświęcenie wielu przypłaciło życiem. Niemieckie panowanie w Polsce od początku stało pod znakiem całkowitego rozbicia państwowości naszego wschodniego sąsiada. Plan ten realizowano w sposób nie mający sobie równego w skali narodowosocjalistycznej polityki okupacyjnej w Europie. Symbolem narodowosocjalistycznego okrucieństwa stało się Powstanie Warszawskie w roku 1944, jedno z najważniejszych wydarzeń nowszej historii Polski, podczas którego oddziały niemieckiego wehrmachtu zabiły dziesiątki tysięcy walczących i ponad 100 tys. osób cywilnych, a polską stolicę systematycznie, ulicę po ulicy, zrównały z ziemią. Okres niemieckiej okupacji naznaczył losy każdej polskiej rodziny i wyrył głębokie ślady w świadomości zbiorowej Polek i Polaków.

Z cudem graniczy fakt, iż mimo to kilkadziesiąt lat po zakończeniu wojny pomiędzy Polską a Niemcami doszło do wyjątkowego w swoim rodzaju pojednania. To rezultat konsekwentnego zaangażowania obywatelek i obywateli obydwu krajów. Ważnymi sygnałami pojednania były ogłoszone w 1965 r. Memorandum Wschodnie Kościoła Ewangelickiego w Niemczech (EKD) oraz list polskich biskupów „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Kroki te zapoczątkowały kolejne impulsy i inicjatywy obywatelskie zmierzające do pojednania i porozumienia pomiędzy ludźmi mieszkającymi w Polsce a obywatelami obydwu państw niemieckich, dzięki którym w roku 1989 upadł wreszcie polsko-niemiecki zimnowojenny mur nieufności i wrogości. „Za wolność Waszą i naszą” – z tym solidarnym przesłaniem na ustach opozycjoniści z NRD małymi krokami zbliżali się do działających w strukturach podziemnych polskich dysydentów z PRL. Różnorodne kontakty pomiędzy jednymi a drugimi zaliczają się do ważnych i dotąd mało znanych jaskółek pojednania. Istotne pomosty pomiędzy obydwoma krajami i kulturami wznosili i wznoszą także mieszkający w Niemczech Polacy i osoby polskiego pochodzenia, przedstawiciele niemieckiej mniejszości i Niemcy żyjący w Polsce, a także wysiedleni i wypędzeni, o których różnorakich losach pamiętamy. Dzięki społeczeństwu obywatelskiemu dialog polsko-niemiecki wspiął się w roku 1989 na szczebel elit politycznych, które były gotowe zamknąć najgorszy rozdział naszej sąsiedzkiej historii i wspólnie urzeczywistnić jedność Europy. Niemiecka jedność i integracja zjednoczonych Niemiec w strukturach europejskich nie byłyby możliwe bez odwagi i woli naszego wschodniego sąsiada, postrzegającego własną integrację europejską w powiązaniu z jednością Niemiec. To dzięki protestom polskiej opozycji ze związkiem zawodowym „Solidarność” na czele „żelazna kurtyna” zaczęła znacząco opadać, a walka o wolność i demokrację całej Europy wschodniej zyskała na sile. Także i obecnie przekraczająca granice państwowe gęsta sieć polsko-niemieckich kontaktów obywatelskich stanowi centralny impuls – również w odniesieniu do wysiłków na rzecz upamiętniania i pojednania oraz do pogłębiania stosunków polsko-niemieckich.

Kwestia upamiętniania i pamięci odgrywa w stosunkach polsko-niemieckich rolę szczególną. Świadomość szczególnego charakteru relacji polsko-niemieckich, które sięgnęły dna w latach niemieckiej okupacji Polski i wojny lat 1939-1945, do dziś nie jest w Niemczech wystarczająco wyraźnie ukształtowana. Zadaniem Niemiec jest stworzenie ku temu odpowiedniego, widocznego i dostępnego miejsca, które powinno być także miejscem spotkań pomiędzy Niemcami a Polakami oraz przyczynić się do pogłębienia naszych stosunków i przyjacielskich relacji.

Tego rodzaju miejsce byłoby nie tylko gestem pojednania wykonanym w stronę Polski. Byłoby dla niemieckiego społeczeństwa ważnym krokiem na drodze poszukiwania samoświadomości historycznej i kulturowej oraz samookreślenia – krokiem, który mógłby okazać się wyzwalający. Historyczna świadomość wspólnej historii to podstawa dobrych relacji.

Wspomnienie i pamięć o ofiarach niemieckiej okupacji Polski w latach 1939-1945 i o polskich ofiarach II wojny światowej oraz ich upamiętnienia pozostaje częścią europejskiej kultury pamięci i pojednania. Nie stoi ono na drodze pamięci o innych ofiarach i ich upamiętnianiu, z uwagi na szczególny charakter polsko-niemieckiej historii oraz polsko-niemieckiej przyjaźni w kontekście europejskim potrzebuje jednak szczególnego miejsca, odrębnego w innych miejsc pamięci.

II. Niemiecki Parlament wzywa rząd federalny w ramach będących do dyspozycji środków budżetowych do tego, aby:

• stworzyć w godnym miejscu w Berlinie miejsce poświęcone polskim ofiarom II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej Polski w kontekście szczególnych stosunków polsko-niemieckich, miejsca spotkania i konfrontacji z historią. Miałoby ono na celu zbliżenie Niemców i Polaków, a tym samym przyczynienie się do pogłębienia naszych stosunków, do zrozumienia i przyjaźni, a także do redukcji uprzedzeń;

• opracować odpowiednią koncepcję we współpracy z polskimi i niemieckimi ekspertkami i ekspertami reprezentującymi świat nauki oraz społeczeństwo obywatelskie, m.in. Niemiecki Instytut Spraw Polskich (DPI), oraz zaplanować w postulowanym miejscu pamięci przestrzeń dla działań obywatelskich takich jak praca z młodzieżą, edukacja polityczna, spotkania itp. Nowo tworzone miejsce pamięci ma zostać zrealizowane niezależnie od federalnej koncepcji miejsc pamięci.

Berlin, dnia 27 października 2020 r.

Ralph Brinkhaus, Alexander Dobrindt wraz z Frakcją

dr Rolf Mützenich wraz z Frakcją

Christian Lindner wraz z Frakcją

Katrin Göring-Eckardt, dr Anton Hofreiter wraz z Frakcją

CZYTAJ TAKŻE: Amb. Przyłębski wyjaśnia zamieszanie związane z pomnikiem. „Nigdy nie byłem zwolennikiem utworzenia jednego miejsca pamięci”

Skaj