Szefowie MSZ Łotwy, Estonii i Finlandii poparli na wtorkowej konferencji w Rydze inicjatywę ministra spraw zagranicznych Jacka Czaputowicza, by zorganizować spotkanie krajów UE w sprawie wyborów na Białorusi. Polski minister przedstawił ten plan szefowi unijnej dyplomacji.

CZYTAJ TAKŻE:

— Wojna uliczna w Mińsku. „Ludzie uciekali, kryjąc się w podwórkach okolicznych domów, a potem znów wracali na linię starć”

— Minister Czaputowicz w Rydze: nie spodziewamy się wielkiej liczby uchodźców z Białorusi, ale jeśli zdarzy się najgorsze, nie zostawimy ich bez opieki

— Waszczykowski o pomocy Białorusi: Powinniśmy wyciągnąć wnioski z Majdanu, z pewnych błędów jakie popełniła wtedy UE

Szefowie MSZ popierają polską propozycję

Ministrowie spraw zagranicznych: Polski - Jacek Czaputowicz, Estonii - Urmas Reinsalu i Finlandii - Pekka Haavisto przebywają w Rydze na zaproszenie szefa MSZ Łotwy Edgarsa Rinkeviczsa w związku ze 100-leciem podpisania traktatu w Rydze między Łotwą a Rosją Radziecką.

Wtorkową konferencję zdominował jednak temat wyborów na Białorusi, gdzie po ogłoszeniu zwycięstwa przez rządzącego krajem od 1994 roku Alaksandra Łukaszenkę wybuchły masowe protesty obywatelskie.

Szef MSZ Łotwy podkreślił, że wszyscy obecni na spotkaniu ministrowie popierają zgłoszoną przez Czaputowicza do szefa dyplomacji UE Josepa Borrella propozycję zorganizowania rozmów szefów MSZ państw unijnych.

Popieramy inicjatywę Polski zorganizowania takiego spotkania. Wysoki Przedstawiciel UE Josep Borrell weźmie udział (wraz) z nami w wideokonferencji tego popołudnia

— poinformował Rinkeviczs.

Podkreślił, że Łotwa obserwuje przemoc stosowaną na Białorusi wobec protestujących i zaapelował do rządu w Mińsku, by nie używał siły. Dodał, że to Białorusini powinni mieć wpływ na przyszłość swego państwa.

Zdaniem szefa MSZ Łotwy Europa powinna być aktywna i zaangażować się w dialog z Białorusią. Nie wykluczył w przyszłości możliwości wprowadzenia sankcji wobec Mińska, jednak - jak dodał - w tej chwili trzeba aktywnie działać, aby znaleźć pokojowe rozwiązanie konfliktu.

Sytuacja na Białorusi wyzwaniem dla Europy

Minister Czaputowicz obecną sytuację na Białorusi nazwał największym wyzwaniem dla Europy. Przypominał o warunkach, jakie również Polska stawia białoruskim władzom, od których domaga się uwolnienia więźniów politycznych i zaprzestania stosowania przemocy wobec pokojowo protestujących demonstrantów.

Szef polskiej dyplomacji przypomniał o swej poniedziałkowej rozmowie z Borrellem, w której zaproponował spotkanie szefów MSZ państw UE.

Sytuacja jest bardzo poważna i UE powinna zademonstrować, że zależy jej na rozwoju dalszych relacji ze wschodnim sąsiadem, Białorusią

— mówił.

Zdaniem Czaputowicza wybory na Białorusi nie spełniały demokratycznych standardów. Minister podkreślił, że Polska nadal będzie wspierała społeczeństwo białoruskie.

Uchodźcy z Białorusi w Polsce?

Pytany o kwestię uchodźców szef polskiej dyplomacji ocenił, że Białorusini powinni mieć prawo do odwiedzania państw unijnych, a w szczególności - jak podkreślił - dotyczy to młodych ludzi, którzy w UE mogą poznawać europejskie standardy i wartości. Dodał, że wielu Białorusinów chce studiować w Polsce.

Nie spodziewamy się wysokiej liczby uchodźców z Białorusi; jeśli to nastąpi, to postaramy się sprostać wymaganiom i nie pozostawimy ich bez wsparcia

— zapewniał.

Czaputowicz powtórzył, że jego zdaniem liczba osób uciekających z Białorusi w związku z wydarzeniami, jakie nastąpiły po wyborach prezydenckich na Białorusi, nie powinna być duża.

Unijne sankcje wobec Mińska?

Polski minister, tak jak wcześniej jego odpowiednicy, nie wykluczył możliwości wprowadzenia unijnych sankcji wobec Mińska, jednak zastrzegł, że wciąż wierzy w pokojowe rozwiązanie konfliktu na Białorusi.

W naszej opinii ciągle jest szansa, żeby Białoruś uniknęła tej drogi. Musimy apelować do władz Białorusi i Alaksandra Łukaszenki, żeby rozmawiał z obywatelami

— dodał.

Szef MSZ Estonii Urmas Reinsalu określił sytuację na Białorusi jako „dramatyczną”. Zaapelował o niestosowanie przemocy wobec pokojowych protestów i uwolnienie więźniów politycznych.

UE powinna być zdeterminowana. Potrzebujemy działać i potrzebujemy działać szybko

— oceniał Reinsalu.

Musimy wysłać jasny sygnał i dać wsparcie Białorusinom

— dodał.

Europa powinna zrobić więcej dla Białorusi

Fiński minister podkreślił, że wybory na Białorusi nie były demokratyczne, a Europa powinna zrobić więcej dla tego kraju.

W pełni popieram polską inicjatywę, by ministrowie spraw zagranicznych UE spotkali się jak najszybciej

— mówił Haavisto.

Potrzeba więcej działania na rzecz Białorusi

— dodał.

Znaczenie traktatu z 1920 roku

Wszyscy ministrowie podkreślali także znaczenie traktatu z 1920 roku dla niepodległości Łotwy i państw regionu.

Rinkeviczs przypomniał, że traktat ten nie tylko usankcjonował niepodległość Łotwy, ale zapewniał też jego krajowi suwerenność terytorialną.

Czaputowicz nawiązał do 100-lecia bitwy warszawskiej, które Polska będzie obchodzić za kilka dni. Dodał, że bitwa pozwoliła powstrzymać dalszą ekspansję komunizmu, i podkreślał wspólne dziedzictwo historyczne Polski oraz Łotwy, w tym zmagania z wojskami Rosji Radzieckiej. 100-lecie zwycięstwa nad radzieckimi wojskami określił jako szansę na dalsze zacieśnianie relacji w regionie i podkreślanie ich wagi.

Reinsalu z kolei zapewnił, że Estonia nigdy nie zapomni o dzielności Łotyszy walczących z Rosją Radziecką i podkreślił, że traktat z Rygi miał też wpływ na niepodległość innych państw regionu.

Haavisto nazwał ten pakt „kamieniem milowym” na drodze do niepodległości Łotwy.

Po wspólnej konferencji prasowej szefowie MSZ Polski, Łotwy, Estonii, Finlandii wezmą udział w uroczystościach na Zamku Ryskim z okazji 100. rocznicy podpisania traktatu między Łotwą a Rosją Radziecką.

Traktat został podpisany 11 sierpnia 1920 roku i ustanawiał oficjalne stosunki państwowe między Łotwą a Rosją Radziecką oraz regulował granicę między oboma krajami. Związek Radziecki uznał wtedy niepodległość Łotwy.

Traktat potwierdzono 5 lutego 1932 roku w ramach paktu o nieagresji i przedłużono w kwietniu 1934 roku do końca 1945 roku. Oba traktaty zostały złamane w czerwcu 1940 roku, gdy Związek Radziecki rozpoczął inwazję na Łotwę i okupację kraju.

Cichanouska była pod presją, musiała wyjechać

Liderka białoruskiej opozycji, kandydatka w wyborach prezydenckich Swiatłana Cichanouska została poddana silnym naciskom i nie miała innej możliwości, niż wyjechać z Białorusi - powiedział we wtorek szef MSZ Litwy Linas Linkeviczius, którego cytuje Reuters.

Minister wyjaśnił, że Cichanouska otrzymała wizę upoważniającą ją do pobytu na Litwie przez rok.

Apel o zaprzestanie używania siły i rozpoczęcie dialogu

We wtorek szefowie sejmowych komisji SZ Polski, Litwy Łotwy i Estonii zaapelowali we wspólnej deklaracji do władz Białorusi o natychmiastowe zaprzestanie stosowania siły, uwolnienia aresztowanych i rozpoczęcie dialogu społecznego.

Z głębokim żalem przyjmujemy informacje o represjach wobec społeczeństwa obywatelskiego oraz mediów przed, w trakcie oraz po wyborach prezydenckich, które odbywały się dnia 9 sierpnia na Białorusi. Prawo do wolnych wyborów to podstawowa wartość demokracji, a wolność słowa i zgromadzeń to jedne z podstawowych praw człowieka. Dlatego apelujemy do władz Białorusi o natychmiastowe zaprzestanie stosowania siły. Działania, które obserwujemy, nie mieszczą się w ramach standardów demokratycznych

— podkreślili szefowie komisji.

Wspólnie wezwali władze Białorusi do uwolnienia aresztowanych i zaapelowali o „rozpoczęcie autentycznego dialogu społecznego na rzecz oczekiwanych zmian, które Białorusini uważają za pożądane i konieczne”.

Jak zaznaczyli, „są przekonani, że pójście szlakiem porozumienia i reform będzie sprzyjać rozwojowi Białorusi, dalszemu pogłębianiu dobrosąsiedzkich stosunków między Białorusią a państwami naszego regionu, a także ożywieniu dialogu z Unią Europejską”.

Jesteśmy gotowi wspierać te wysiłki poszukując konstruktywnych rozwiązań na rzecz naszej wspólnej przyszłości

— oświadczyli.

Zdaniem szefów komisji Polski, Litwy, łotwy i Estonii „Białorusini są dumnym, dojrzałym, odpowiedzialnym europejskim społeczeństwem, których odwaga i rozwaga zademonstrowana w ostatnich dniach inspiruje do wspólnego działania. Świadomi wyzwań i trudności stojących dziś przed Białorusią jako parlamentarzyści państw sąsiednich, konsekwentnie podkreślamy naszą gotowość do wspierania podmiotowości państwa białoruskiego oraz jego suwerenności”.

Protesty na Białorusi

Od niedzieli w Mińsku i innych miastach Białorusi trwają protesty. Demonstracje protestacyjne i starcia z milicją wybuchły w Mińsku po ogłoszeniu wyników oficjalnego badania exit poll, według którego w niedzielnych wyborach prezydenckich zwyciężył obecny szef państwa Alaksandr Łukaszenka, uzyskując blisko 80 proc. głosów, a jego główna rywalka Swiatłana Cichanouska mniej niż 10 proc. głosów.

Jak potwierdziło białoruskie MSW, podczas protestów w Mińsku zginął mężczyzna, który - zdaniem MSW - usiłował odpalić ładunek wybuchowy. W poniedziałek w stolicy Białorusi doszło też do starć z milicją, na ulice wyszły też wojska wewnętrzne. Są ranni.

Liderka białoruskej opozycji podjęła w poniedziałek decyzję o opuszczeniu Białorusi. We wtorek na Twitterze minister spraw zagranicznych Litwy Linas Linkeviczius poinformował, że Cichanouska jest bezpieczna na Litwie.

wkt/PAP