Całkiem możliwe, że rosyjscy historycy przyszłości osądzą Putina najsurowiej właśnie za to, że nieprzemyślanymi działaniami politycznymi nie tylko nie „przywrócił Kijowa do macierzy”, tylko odwrotnie – doprowadził do rozpoczęcia procesów, realnie niszczących ukraińskie poczucie jakiejkolwiek wspólnoty z Rosją i jakiegokolwiek sentymentu do tej wspólnoty. Poczucie, które po Majdanie było mocno osłabione, ale jednak trwało. I wraz z zachowanymi rosyjskimi wpływami innego rodzaju mogło w przyszłości, przy sprzyjających okolicznościach, posłużyć do kolejnej próby jakiegoś związania Kijowa z Moskwą. Rosyjska agresja to uniemożliwiła, i Putin zaczął przecinać te więzy, które teraz tnie Poroszenko.

I są to związki Ukrainy nie tylko z Kremlem, ale z Rosją jako taką. Z każdą Rosją. A więc i tą jak najbardziej demokratyczną. I nie może być inaczej. Bo przecież Ukraina ma być niepodległym państwem, ma być od każdej możliwej Rosji niezależna duchowo. A ewentualne utożsamianie się Ukraińców z czymkolwiek rosyjskim, nawet z rosyjską opozycją oznaczałoby, że Ukraina duchowo niezależna nie jest.

To oczywiście boli rosyjskich demokratów. Ich rozgoryczenie, powtórzmy, jest najzupełniej zrozumiałe. Dają też temu rozgoryczeniu coraz częściej wyraz, i popularność Ukrainy w ich kręgach spada.

Ale też trudno nie rozumieć, iż polityczny rdzeń Ukraińców chce, żeby ich kraj był niezależnym, narodowym państwem, a nie jakąś alternatywną wobec putinowskiej, demokratyczną Rosją. Więc muszą ciąć. A to, przy tak silnym jak dotąd, wielosetletnim zrostem ukraińskości z rosyjskością, musi bardzo boleć.

Zrozummy więc obie strony. I zadumajmy się nad szczęściem, jakim był dla nas fakt, że najpierw mieliśmy 20 lat niepodległości, a potem przynajmniej nie weszliśmy w skład ZSRR. Bo gdyby nie to, wtedy ten obecny ukraińsko-rosyjski ból mógłby w jakiejś mierze dotyczyć i nas.