Pamiętajmy o Peterze Mansfeldzie. Pamiętajmy o Węgrach, którzy porwali się na sowieckiego tyrana

Jedno z najbardziej wstrząsanych zdarzeń w dziejach naszego regionu Europy dla mnie ma twarz Petera Mansfelda. Miało zawsze, chociaż długi czas ja przynajmniej znałem tę historię bez nazwiska.

To młodziutki Węgier, syn fryzjera, który brał udział jako 15-letni łącznik, zupełnie jak nasi chłopcy z Warszawy, w roku 1944, w powstaniu w Budapeszcie. Potem uczestniczył, też jak niektórzy nasi chłopcy, w skazanej na klęskę konspiracji – planowali m. in. uwolnienie męża siostry Mansfelda. Aresztowany na skutek donosu, został potraktowany z niebywałym bestialstwem, przecież w następstwie działań jego grupy nikt nawet nie zginął. Możliwe, że była to zemsta za opór podczas śledztwa, próbę ucieczki. Torturowano go. Według jednej wersji z osądzeniem, według innej z egzekucją, czekano aż skończy 18 lat. Zginął 21 marca 1959 roku, w 11 dni po swoich osiemnastych urodzinach. Umierał na szubienicy 13 minut.

Nigdy nie umiałem się pogodzić z takimi historiami. Liberalizujący się zwłaszcza w latach 80. reżym Janosa Kadara zawsze miał dla mnie twarz katów tego chłopca. I nie me sensu debatować, mogli się wybić na niepodległość czy nie. Czasem narody wybierają drogę wielkiego ryzyka. Czasem ludzie wybierają drogę Spartan spod Termopil.

Cześć ich pamięci. Na Facebooku prof. Stanisław Żerko przypomniał ten wiersz. Wklejam go za nim.

Aniele z nieba, zejdź nareszcie,

Pozostań w mroźnym Budapeszcie;

W krąg ruskie czołgi, mury białe,

Zastygły dzwonki oniemiałe.

Tu pierwsza gwiazdka nie rozbłyśnie

Blask na choinkach nie zawiśnie,

Jest mróz i głód, i jęk rozpaczy.

Opowiedz światu, co to znaczy

I wykrzycz wszystkim z głębi nocy

Wieść o cudownej Boskiej mocy.

(…)

I pojąć tego nikt nie może,

Co tu wezbrało niczym morze.

Czemu świat zadrżał, co usłyszał?

Krzyk ludu. Potem martwa cisza.

Pytają teraz, co się stało,

Kto zmienił w PRAWO kość i ciało,

Pytają wszyscy, w wielkim tłumie

Każdy się dziwi, nie rozumie,

Bo gdy ktoś wolność odziedziczy,

Już jej do skarbów nie zaliczy!

(…)

Sandor Marai, Boże Narodzenie 1956, przeł. Jerzy Snopek