Prof. Marciniak: "Rytm polityki rosyjskiej wyznaczają akty terrorystyczne i zabójstwa". Sowietolog o śmierci opozycjonisty. NASZ WYWIAD

Czy przywódcom zachodnim spadły łuski z oczu i nie będą już udawać, że Władimir Putin to „wzorcowy demokrata”, z którym trzeba robić „bussiness as usual” i czy Rosjanie przeżyją polityczne catharsis? Rozmawiamy z prof. Włodzimierz Marciniak, politologiem, znawcą Rosji, sowietologiem.

CZYTAJ TAKŻE: Kamery zarejestrowały moment zabójstwa Niemcowa. Zamach był precyzyjnie przygotowany. WIDEO

wPolityce.pl: Czy świat zachodni uwierzy Putinowi, że zabójstwo Borysa Niemcowa jest wymierzony przeciwko władzom Rosji? Takie „informacje” już Kreml kolportuje.

Prof. Włodzimierz Marciniak: Oni faktycznie zrobią z tego zabójstwa prowokację. To już widzimy, bo tonacja mediów oficjalnych, czyli rosyjskiego odpowiednika polskiego mainstreamu, kładzie się nacisk na kwestie obyczajowe i „ślad ukraiński”. A czy świat zachodni uwierzy w tę wersję? Nie bardzo rozumiem, jakie to ma specjalnie znaczenie…

Czy będzie traktował Putina jak dotąd – czyli niemal jak „wzorcowego demokratę”, który stał się „ofiarą zabójstwa” Niemcowa itd.

Nie sądzę, aby już ktokolwiek na świecie podchodził do Putina normalnie. Nie dlatego, że politycy zachodni są tak rozsądni, ale że jest to po prostu już niemożliwe. Rosja w błyskawicznym tempie stacza się. Zabójstwo Niemcowa jest ważne przede wszystkim nie ze względu na spekulacje na temat przyczyn i okoliczności zabójstwa, lecz ze względu na polityczne konsekwencje, nawet takimi na długi czas.

Czyli świat przejrzał na oczy?

Nie sądzę, aby świat miał kiedykolwiek złudzenia co do Putina. To raczej kwestia cynicznej gry politycznej prowadzonej przy dużej świadomości co do sytuacji panującej w Rosji. Prezydent Obama już w ogóle nie chciał się spotykać z Putinem, a jak w Brisbane był do tego zmuszony, to minimalizował znaczenie i poziom tego spotkania. Kanclerz Merkel została „wydelegowana” przez świat zachodni do rozmów z Putinem, ale teraz i jej już będzie trudno rozmawiać z Putinem i nie wiadomo, czy dialog zostanie podjęty. Jeśli tak, to pewnie z większym obrzydzeniem niż wcześniej.

Czy Borys Niemcow był faktycznie tak niebezpieczny dla Kremla, że trzeba było go fizycznie unicestwić?

Nie wiem, czy chodziło o wyeliminowanie „niebezpieczeństwo”. No bo zobaczmy skutki. Po pierwsze został zabity były wicepremier. Otrzymaliśmy więc sygnał: „nikt nie jest pod ochroną”. Nikt, dosłownie nikt. To istotna nowość w rosyjskiej polityce, która obfitowała w morderstwa, morderstwa wyzywające i prowokujące. Adwokata Markiełowa zabito pół godziny po konferencji prasowej (w styczniu 2009 r. Stanisław Markiełow i jego asystentka zostali zastrzeleni w pobliżu Kremla – przyp. red.)…

Dziennikarkę Annę Politkowską w dniu urodzin Władimira Putina…

Tak, w dniu urodzin Putina. Wczoraj Niemcowa zastrzelono w niedawno ustanowione święto rosyjskich służb specjalnych. No i faktycznie służby pokazały, co potrafią. Zrobienie tego pod murami Kremla w sposób widowiskowy jest rzuceniem wyzwania. Kilka dni temu odbyła się w Moskwie nieliczna demonstracja z plakatami „zabić piątą kolumnę”. A więc mamy do czynienia z morderstwem politycznym zastępującym politykę. Polityka w Rosji zanika, zamienia się w terror. I to chyba jest najważniejsze w tej sprawie. Proszę zwrócić uwagę, że rytm polityki rosyjskiej, jej punkty zwrotne, wyznaczają akty terrorystyczne i zabójstwa. Przypuszczam, że Roja jeszcze nie osiągnęła dna. Zabicie byłego wicepremiera pod murami Kremla to jeszcze nie dno. Pewnie niedługo zobaczymy jeszcze gorsze rzeczy, jeszcze bardziej wyzywające i prowokujące. Nie sądzę, aby z tego wszystkiego świat zachodni nie zdawał sobie sprawy, no ale jakoś z Rosją kontaktować się trzeba.

Przydałby się jakiś adwokat, czy pełnomocnik, za pośrednictwem którego można by rozmawiać z Moskwą…

Z różnych powodów kanclerz Merkel przystała na taką rolę, ale pewnie już zacznie odmawiać. Nie wiem, zobaczymy.

Czy jeśli Rosja dojdzie do dna, a nawet lekko przebije to dno, to czy społeczeństwo rosyjskie ma szansę się obudzić? Jest wszak era informacyjna, nie żyjemy na początku XX wieku. Co prawda tylko ok. pięć procent Rosjan zna jakiś język obcy, więc taki odsetek może z internetu dowiedzieć się czegoś innego, niż z własnej telewizji, ale może zacznie do większej grupy coś docierać?

Wie pan… Jednak reguły psychologii społecznej podpowiadają pewien pesymizm. Wszelki dysonans poznawczy ludzie odrzucają, eliminują z pola widzenia niewygodne fakty. Trudno jest więc powiedzieć co się musi wydarzyć, jaka suma wydarzeń musi mieć miejsce, żeby społeczeństwo w Rosji – nie tyle zaczęło się budzić, co w ogóle powstawać. Przez pewien czas wydawało mi się, że relatywny wzrost dobrobytu, przynajmniej w dużych miastach, to że ludzie zaczęli chodzi do kawiarni, że Rosjanie nastawili się na konsumpcję, że coś to zmieni. Okazuje się, że nie. Rosja znajduje się pod potężną presją wojny z Ukrainą. My zwracamy uwagę na kwestie geopolityczne, na relacje polsko-ukraińskie w kontekście tej wojny, ale nie mamy na ogół pojęcia jak ta wojna deformuje Rosjan, jak ich znieprawia i demoralizuje. Tak więc trudno wyobrazić sobie jakieś zmiany, dopóki wojna trwa, bo mamy do czynienia z mobilizacją społeczną.

To zabójstwo daje promyk nadziei na zmianę sytuacji Ukrainy, prawda? Coraz mniej państw może mieć opory co do uzbrojenia Ukraińców, aby mogli bronić się przed wojskami Putina.

Zapewne tak. Jest to przecież kolejny sygnał, że wojna jest na długo i Rosja pogrąża się w niej na długo. Nie ma iluzji, że jeśli zawrze się jakiś rozejm, to problem mamy z głowy i że będzie można wrócić do dawnych robienia interesów z Rosją. Myślę, że jeszcze długo nie będzie można wrócić do interesów z Rosją.

Rozmawiał Sławomir Sieradzki