Zatrważające dane! Aż połowa kobiet w ciąży sięgała po... alkohol. Nawet jeden kieliszek wina może wywołać trwałe uszkodzenia mózgu dziecka

Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych (FASD) jest najczęstszym zaburzeniem neurorozwojowym rozpoznawanym u dzieci. „Tylko całkowita abstynencja w ciąży eliminuje ryzyko wystąpienia FASD u dziecka” – przypominają eksperci Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom z okazji Światowego Dnia FASD.

Dzień ten przypada 9 września i ma pomóc w szerzeniu wiedzy o FASD, zwłaszcza wśród kobiet, które planują mieć dziecko lub są w ciąży. Data obchodów tego dnia nie jest przypadkowa - dziewiąty dzień dziewiątego miesiąca przypomina o dziewięciu miesiącach ciąży, w czasie których należy zachować pełną abstynencję, aby chronić zdrowie dziecka.

Zatrważające dane!

Z badań przeprowadzanych przez Instytut Matki i Dziecka, w których analizowano próbki włosów i stężenie metabolitu alkoholu – etyloglukuronidu, wynika, że połowa kobiet w ciąży sięgała po alkohol. Tymczasem, nie istnieje bezpieczna dawka alkoholu w czasie ciąży, alarmują eksperci Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom (KCPU). Każda jego ilość przedostaje się do rozwijającego się w łonie matki dziecka. Dlatego nawet jeden kieliszek wina czy jedno piwo, wypite w okresie ciąży, mogą spowodować u płodu trwałe uszkodzenia mózgu lub innych narządów (czyli Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych - FASD), których skutki będą obecne całe życie.

Jak czytamy na stronie internetowej KCPU, szacuje się, że w krajach Europy FASD jest najbardziej rozpowszechnionym, niegenetycznym zaburzeniem neurorozwojowym – dotyczy około 1 proc. wszystkich żywych urodzeń.

Do FASD zalicza się różne zaburzenia rozwojowe - od łagodniejszych trudności w uczeniu się, po cięższe wady fizyczne i neurologiczne. Najcięższą ich formą jest FAS (Płodowy Zespół Alkoholowy).

Niektóre dzieci z FASD mogą przejawiać subtelne uszkodzenia, które widoczne stają się dopiero w wieku szkolnym bądź później. Są to np. problemy z nauką i zachowaniem. W wielu przypadkach istniejących problemów nie wiąże się z prenatalną ekspozycją na alkohol, co opóźnia udzielenie dziecku adekwatnej pomocy. Dotyczy to zwłaszcza tych dzieci z FASD, które nie mają wrodzonych wad fizycznych, ale występują u nich deficyty poznawcze i/lub problemy z zachowaniem.

Czym może objawiać się FASD?

FASD może objawiać się: uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego, zaburzeniami neurologicznymi, opóźnieniem rozwoju fizycznego i psychicznego, zaburzeniami zachowania, niedorozwojem umysłowym, nadpobudliwością psychoruchową, wadami rozwojowymi (m.in. serca i stawów).

Na skutek tego dziecko może mieć trudności z uczeniem się, koncentracją uwagi, pamięcią i zdolnością do rozwiązywania problemów, koordynacją ruchową, zaburzeniami mowy, a także z relacjami z ludźmi i przestrzeganiem norm społecznych.

W przypadku FAS – czyli najcięższej postaci FASD - oprócz uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego, wstępują również zaburzenia wzrostu zarówno w okresie płodowym, jak i po narodzinach, dysmorfie twarzy (wąskie szpary powiekowe, brak rynienki podnosowej, brak górnej czerwieni wargowej). Dodatkowo często mogą występować: małogłowie, spłaszczona środkowa część twarzy, krótki, zadarty nos, mała żuchwa, niesymetrycznie osadzone uszy, zmarszczka nakątna (w kąciku oka).

Specjaliści z KCPU zwracają uwagę, że FASD jest złożonym zaburzeniem, dlatego jego rozpoznawanie i terapia powinny być zadaniem dla wielodyscyplinarnych zespołów. Diagnozę FASD powinien zawsze stawiać zespół złożony przynajmniej z: lekarza pediatry, psychologa oraz koordynatora pracy z rodziną.

Techniki wychowawcze i edukacyjne

U dzieci z FASD typowe techniki wychowawcze i edukacyjne nie przynoszą oczekiwanych skutków, dlatego celem pracy terapeutycznej z chorymi powinno być ich usamodzielnienie. Chodzi o to, by nauczyć ich funkcjonowania bez ciągłego wsparcia i pomocy ze strony innych osób. Stanowi to duże wyzwanie dla rodziców, wychowawców, nauczycieli, terapeutów i innych osób pracujących z dzieckiem.

Obecnie, najbardziej obiecującą metodą pracy jest podejście skoncentrowane na rodzinie, które zakłada między innymi utworzenie interdyscyplinarnego zespołu pomocy i opieki wokół dziecka i rodziny oraz przygotowanie rodziców do przejęcia roli koordynatora terapii dziecka.

Eksperci z KCPU podkreślają, że FASD jest zaburzeniem, którego mogłoby nie być, gdyby kobiety zachowywały całkowitą abstynencję w ciąży. A ponieważ alkohol działa toksycznie od pierwszych chwil rozwoju płodu, najlepiej odstawić go już na etapie planowania ciąży. Nie można po niego sięgać również w okresie karmienia piersią. Co więcej, styl życia i nawyki zdrowotne ojca - w tym spożywanie alkoholu - także mają wpływ na jakość nasienia, przebieg poczęcia i zdrowie przyszłego potomstwa - podsumowują specjaliści.

CZYTAJ WIĘCEJ: Paracetamol zażywany przez kobiety w ciąży zwiększa ryzyko autyzmu u dzieci? Naukowcy z USA zajęli stanowisko

tt/PAP