Dla mnie to jedna z najciekawszych rozmów, jakie przeprowadziłem dla tygodnika „Sieci”.

Jan Śpiewak, socjolog, publicysta i przewodniczący stowarzyszenia Wolne Miasto, obronił niedawno na Uniwersytecie Warszawskim pracę doktorską pt. “Inteligencja wobec liberalizmu. Publicystyka “Przeglądu Politycznego” w latach 1983 – 1989″. Analizował w niej zawartość podziemnego pisma wydawanego w drugiej połowie lat 90. przez środowisko gdańskich liberałów z Donaldem Tuskiem na czele.

Zastanawiało mnie, co wydarzyło się między uchwaleniem mocno syndykalistycznego i egalitarystycznego programu pierwszej Solidarności w październiku 1981 r. a grudniem 1989 r., kiedy wygrała racjonalność neoliberalna, mocno oparta na nierównościach społecznych i konkurencji

— wyjaśnił mi naukowe cele swojej pracy.

Według niego zmianę polityki opozycji antykomunistycznej można wytłumaczyć właśnie analizą tekstów publikowanych w czasopiśmie gdańskich liberałów. Tam, jak twierdzi, początkowe idee socjaldemokratyczne przejęte od Solidarności zostały stopniowo zastąpione radykalnym liberalizmem. Liberalizm, najpierw intelektualny, a potem polityczny, utorował drogę reformom wprowadzonym później przez Leszka Balcerowicza, które zmasakrowały polski przemysł i gospodarkę.

Intelektualny proces zmiany orientacji politycznej w szeregach intelektualnej opozycji na liberalizm otworzył także, twierdzi Śpiewak, możliwość porozumienia z reżimem komunistycznym.

Neoliberalizm przyniósł możliwość dogadania się z władzą. Stworzył platformę do reform i wyprowadzenia kraju z kryzysu. To było dla liberałów najważniejsze, ponieważ kraj był w tragicznym stanie i trzeba było go uratować

— mówi mi lewicowy działacz społeczny.

Ważną rolę intelektualną w tym wszystkim odegrała koncepcja „społeczeństwa obywatelskiego” wypracowana przez socjologa Ireneusza Krzemińskiego na łamach pisma. Jej celem było okiełznanie społecznej siły Solidarności przez zmianę jej narracji.

Krzemiński przesunął akcent z dość radykalnych egalitarnych żądań na merytokrację, czyli rządy ekspertów… Narracja społeczeństwa obywatelskiego była wzmocniona oficjalną propagandą prasy partyjnej i pojawia się w agendzie m.in. jednej z pierwszych prywatnych fundacji powstałych w Polsce, czyli Fundacji Batorego założonej przez George’a Sorosa

— wyjaśnia Śpiewak.

Do 1989 roku i Okrągłego Stołu w kręgach Solidarności panowała „liberalna hegemonia”, z nielicznymi intelektualistami, którzy jej się sprzeciwiali.

W wywiadzie Śpiewak wyjaśnia, co to oznaczało dla III RP, jej sądownictwa i spuścizny politycznej oraz jak PiS zmienił tę sytuację po zwycięstwie w 2015 roku.

Polecam cały mój wywiad z Janem Śpiewakem w nowym numerze tygodnika „Sieci”.

WYWIAD. Jan Śpiewak: Liberałowie nic się nie zmienili. „Oni najwyraźniej uważają, że mogą powrócić stare, dobre czasy”