W wieku 86 lat zmarł Jarosław Marek Rymkiewicz - poeta, eseista, dramaturg i krytyk literacki. Informację za pośrednictwem mediów społecznościowych przekazał jego syn. W 2014 roku Rymkiewicz otrzymał nagrodę Człowiek Wolności Tygodnika „Sieci”.

Jarosław Marek Rymkiewicz urodził się 13 lipca 1935 r. w Warszawie w rodzinie prozaika Władysława Szulca, pochodzenia niemiecko-polskiego i lekarki Hanny z Baranowskich herbu Tuhan, pochodzenia tatarsko-niemieckiego. Rodzina Szulców zmieniła nazwisko po niemieckim przodku pod wpływem wojennych przeżyć w połowie lat 40. XX w. (nazwisko Rymkiewicz było przedwojennym pseudonimem literackim Władysława Szulca).

W 1957 r. Rymkiewicz wydał swój pierwszy tomik wierszy „Konwencje”. Swój program poetycki oparł na klasycyzmie rozumianym jako odwołanie się do tradycji literackiej, zwłaszcza barokowej, a sformułował go w pracy „Czym jest klasycyzm. Manifesty poetyckie” z 1967 r. Potem ukazały się takie tomiki, jak: „Człowiek z głową jastrzębia” (1960), „Metafizyka” (1963), „Co to jest drozd” (1973).

Rymkiewicz jako autor dramatyczny debiutował pod koniec lat 50. XX w. na łamach miesięcznika „Dialog” dwiema imitacjami dramatów antycznych - „Eurydyka, czyli każdy umiera tak, jak mu wygodniej” (1957) i „Odys w Berdyczowie” (1958). W latach 60. publikował co kilka lat nowe komedie i tragifarsy pisane bujnym, wręcz barokowym językiem. Były to m.in. „Król w szafie” (1960), „Lekcja anatomii profesora Tulpa: według Rembrandta” (1964), „Porwanie Europy” (1971), „Niebiańskie bliźnięta” (1973) i „Dwór nad Narwią” (1979).

Działacz opozycyjny w czasach PRL

W latach 80. poeta odszedł od klasycyzmu, a w jego twórczości coraz bardziej wyraźna stała się tradycja romantyczna. Opublikował m.in. cykl o Adamie Mickiewiczu zatytułowany „Jak bajeczne żurawie”. Kolejne dzieła z tego okresu to m.in.: „Juliusz Słowacki pyta o godzinę” (1982), „Ulica Mandelsztama” (1983), „Mogiła Ordona” (1984), „Umschlagplatz” (1988).

W latach 70. Rymkiewicz publikował na emigracji i w drugim obiegu. W 1985 r. za działalność opozycyjną został usunięty z Instytutu Badań Literackich PAN. Do pracy w IBL powrócił w 1990 r. Również po 1989 r. pisarz i badacz literatury chętnie komentował sytuację polityczną w Polsce.

W 2017 r. ukazał się wybór sztuk pisarza pt. „Dwór nad Narwią”, który opublikowano jako 10. tom serii „Dramat polski. Reaktywacja” w Wydawnictwie Instytutu Badań Literackich. W książce pomieszczono cztery utwory Rymkiewicza: „Lekcja anatomii profesora Tulpa (według Rembrandta)”, „Król Mięsopust”, „Ułani” i „Dwór nad Narwią”. Podczas promocji w Instytucie Teatralnym w Warszawie redaktor naczelny „Teatru” prof. Jacek Kopciński przypomniał, że „druga połowa lat 60. XX w. i lata 70. to był ten czas eksplozji Rymkiewicza dramatopisarza”. Zauważył, że „jego sztuki były dość często wystawiane, po kilkanaście razy w tamtych sezonach”.

Sztuki Rymkiewicza inscenizował Piotr Cieplak - „Porwanie Europy” w Teatrze Śląskim im. S. Wyspiańskiego w Katowicach (2017) i „Ułanów” w Teatrze Narodowym w Warszawie (2018). Zdaniem krytyków obie inscenizacje okazały się „wydarzeniami artystycznymi sezonu”.

Człowiek Wolności 2014 Tygodnika „Sieci”

Poeta był również autorem kongenialnych przekładów sztuk z okresu hiszpańskiego Złotego Wieku pióra Pedro Calderona de la Barca - „Życie jest snem”, „Księżniczka na opak wywrócona” i „Niewidzialna kochanka”. Tłumaczył też utwory dramatyczne hiszpańskiego poety Federico Garcii Lorki - „Dom Bernardy Alba” i „Yerma, czyli bezpłodna”. Jego imitacje dramatów Calderona z sukcesami inscenizowano w Teatrze Polskiego Radia i Teatrze TVP.

Tłumaczył także poezje Wallace’a Stevensa, Osipa Mandelsztama oraz cygańskie romanse.

Minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński w 2016 r. wyróżnił Rymkiewicza „za całokształt twórczości jako eseistę, dramaturga i autora m.in. tomu ‘Zachód słońca w Milanówku’”.

Rymkiewicz przez wiele lat był także profesorem filologii. Ponadto należał do Stowarzyszenia Pisarzy PolskichWywiad, który każdy powinien przeczytać. I zachować. Jarosław M. Rymkiewicz w poruszającej rozmowie z „Uważam Rze”.

W 2016 roku otrzymał nagrodę Lecha Kaczyńskiego. Był również laureatem literackiej nagrody „Nike”, a w 2014 roku został Człowiekiem Wolności Tygodnika „Sieci”.

CZYTAJ TAKŻE: Wywiad, który każdy powinien przeczytać. I zachować. Jarosław M. Rymkiewicz w poruszającej rozmowie z „Uważam Rze”

mm/PAP