SONDAŻ. Jak Polacy oceniają relacje Polski z Niemcami? Co myślą o reparacjach? Czy mamy wspólne interesy? Ciekawy wynik badań

55 proc. Polaków uważa, że relacje między Polską a Niemcami są przeciętne - ani dobre, ani złe; zdaniem 16 proc. badanych stosunki między krajami są dobre; 15 proc. Polaków uważa, że są one złe - wynika z sondażu CBOS. 14 proc. respondentów trudno to ocenić.

Oceny relacji polsko-niemieckich są zbliżone do tych sprzed czterech lat i należą do najgorszych od stycznia 1987 roku, kiedy to po raz pierwszy CBOS spytał Polaków o tę kwestię. W porównaniu do roku 2017 grupa oceniających stosunki polsko-niemieckie jako przeciętne jest mniejsza o 1 punkt proc.; jako dobre - mniejsza o 2 pkt procentowe, a jako złe - o 1 punkt proc. O 4 punkty procentowe wzrósł odsetek osób udzielających odpowiedzi „trudno powiedzieć”.

W badaniach CBOS relacje polsko-niemieckie najlepiej były oceniane w lutym 1991 roku, krótko po podpisaniu polsko-niemieckiego traktatu granicznego.

Pozytywne oceny wzajemnych relacji dominowały także pod koniec rządów koalicji PO–PSL w 2015 roku. Po objęciu władzy przez Prawo i Sprawiedliwość pod koniec 2015 roku postrzeganie stosunków między Polską a Niemcami dość szybko i bardzo wyraźnie pogorszyło się

—podkreśla CBOS.

Przekonanie, że stosunki polsko-niemieckie są obecnie „ani dobre, ani złe”, przeważa we wszystkich grupach. Nieco częściej niż przeciętnie jako złe skłonni są je określać badani w wieku od 25 do 34 lat (24 proc.), a w grupach społeczno-zawodowych rolnicy (31 proc.) oraz kadra kierownicza i specjaliści (22 proc.).

Według CBOS, cztery lata temu wśród osób źle oceniających stosunki polsko-niemieckie dominowała opinia, że odpowiedzialność za złe relacje ponosi w głównej mierze strona polska, a obecnie ponad połowa badanych postrzegających stosunki polsko niemieckie jako złe (51 proc.) winą za taki stan rzeczy obarcza przede wszystkim stronę niemiecką.

Respondenci pytani o określenie, które kwestie są obecnie największym problemem we wzajemnych relacjach odpowiadali na pytanie otwarte, samodzielnie formułując opinie. Tak samo sformułowano pytanie w badaniu z 2011 r. Stosunki polsko-niemieckie były wówczas oceniane lepiej niż obecnie (41 proc. badanych uznawało je za dobre, a 3 proc. – za złe).

Z uzyskanych w 2011 roku odpowiedzi wynikało, że najczęściej postrzeganym źródłem problemów były wówczas zaszłości historyczne, w tym głównie dotyczące II wojny światowej. Zwracano m.in. uwagę na kwestię powojennych wysiedleń Niemców oraz ich roszczeń majątkowych i odszkodowawczych wobec Polski. Spośród innych spraw zdecydowanie najwięcej emocji budziła budowa Gazociągu Północnego (Nord Stream) i z tym zagrożenia dla bezpieczeństwa energetycznego Polski

—zauważa CBOS.

Jak zaznaczono, obecnie wypowiedzi badanych dotyczące problemów w stosunkach polsko-niemieckich częściej odnosiły się do bieżących kwestii politycznych ujmowanych w szerszym unijnym kontekście niż do rozrachunków historycznych. Jeśli chodzi o odniesienia historyczne zdecydowanie najczęściej podnoszono kwestię reparacji wojennych dla Polski, na ogół wskazując na potrzebę rozliczeń finansowych. Osoby krytyczne wobec polityki polskich władz wskazywały z kolei na ich antyniemiecką retorykę i niechętny stosunek do Niemiec.

CBOS zauważa, że wśród konkretnych kwestii spornych zdecydowanie najczęściej wymieniano budowę gazociągu Nord Stream II i zbliżenie niemiecko-rosyjskie. Wskazywano też na problemy gospodarcze, ale i wprost wyrażano obawy przed niemiecką dominacją w tej dziedzinie. Względnie często zwracano uwagę na różnice stanowisk między Polską a Niemcami w sprawie przyjmowania uchodźców i polityki migracyjnej. Akcentowano także rozbieżności poglądów w kwestii polityki energetycznej, klimatycznej i ochrony środowiska.

W wypowiedziach zwracano też uwagę na różnice w poziomie życia w Polsce i w Niemczech, dysproporcje w zarobkach, emigracji zarobkowej Polaków do Niemiec i sytuacji Polaków na niemieckim rynku pracy.

Reparacje

CBOS spytał też o kwestię odszkodowań za straty poniesione podczas II wojny światowej. Jak zaznaczono, zapowiedzi rządzących dotyczące ubiegania się przez Polskę o reparacje wojenne od początku spotykały się z pozytywnym przyjęciem Polaków.

W październiku 2017 roku ten krok popierało 54 proc. badanych, dwa lat później – 69 proc. Obecnie ubieganie się o rekompensaty za straty poniesione podczas II wojny światowej popiera 64 proc. badanych (o 5 punktów procentowych mniej niż dwa lata temu, ale o 10 punktów więcej niż cztery lata temu). Przeciw temu posunięciu wypowiada się ogółem 23 proc. ankietowanych (o 2 punkty więcej niż w 2017 roku, ale o 13 punktów mniej niż w 2019 roku)

—podkreśla CBOS.

Najwięcej zwolenników reparacji jest wśród starszych respondentów, mających 65 lat lub więcej (71 proc.), mieszkańców wsi (71 proc.), a zawłaszcza rolników (80 proc.), ankietowanych z wykształceniem podstawowym (80 proc.) lub zasadniczym zawodowym (71 proc.), osób słabo sytuowanych: o miesięcznych dochodach per capita poniżej 1000 zł (81 proc.) lub od 1000 zł do 1499 zł (71 proc.).

Więcej niż przeciętnie przeciwników wysuwania przez Polskę roszczeń reparacyjnych zanotowano wśród młodych, szczególnie do 24 roku życia (32 proc.), mieszkańców największych miast (40 proc.), respondentów z wyższym wykształceniem (33 proc.), szczególnie kadry kierowniczej i specjalistów (40 proc.).

Ubieganie się o reparacje popiera 83 proc. osób deklarujących prawicowe poglądy polityczne. Wśród identyfikujących się z lewicą 46 proc. to zwolennicy domagania się reparacji, 42 proc. - to przeciwnicy.

Reparacje popiera ogromna większość zdeklarowanych wyborców PiS oraz Konfederacji; przeciw opowiada się przeważająca część zwolenników Polski 2050 Szymona Hołowni i Koalicji Obywatelskiej. Wyborcy Lewicy są najbardziej podzieleni w opiniach w tej kwestii.

CBOS zauważył, że między 2011 a 2017 r. nastąpiło bardzo wyraźnie pogorszenie, jeśli chodzi o postrzeganą wspólnotę interesów Polski i Niemiec w Europie.

Cztery lata temu interesy obu krajów przez niemal połowę badanych były określane jako w większości rozbieżne. Obecnie są one oceniane jako antagonistyczne rzadziej niż w 2017 roku. Odsetek respondentów przekonanych, że Polska i Niemcy mają rozbieżne interesy w Europie, zmniejszył się od tego czasu o 12 punktów procentowych (z 49 do 37 proc.). Przybyło osób uważających, że interesy obu kraju są częściowo podobne, a częściowo różne - z 25 do 31 proc. 11 proc. ankietowanych sądzi, że Polska i Niemcy mają w większości podobne interesy

—wskazał.

Różnice interesów obu krajów konstatują głównie badani deklarujący prawicowe poglądy polityczne (52 proc.), rzadziej identyfikujący się z lewicą (31 proc.) lub centrum (28 proc.). Respondenci o orientacji lewicowej lub centrowej najczęściej postrzegają interesy obu krajów jako częściowo zbieżne, częściowo różne (36 i 42 proc. z nich). Rozbieżność interesów Polski i Niemiec najczęściej zauważają zwolennicy Konfederacji oraz PiS.

Ocena rządów kanclerz Niemiec

Ankietowanych spytano także o rządy kanclerz Niemiec Angeli Merkel. 56 proc. z nich uważa, że z punktu widzenia Polski była ona dobrym kanclerzem Niemiec; przeciwnego zdania jest 20 proc.

Pozytywna ocena Merkel dominuje we wszystkich grupach społeczno-demograficznych. Stosunkowo najwięcej osób kwestionujących tę opinię jest wśród deklarujących prawicowe poglądy polityczne (36 proc.). Dobre oceny Merkel wyraźnie dominują w elektoratach KO, Polski 2050 Szymona Hołowni oraz Lewicy. Wyborcy PiS oraz Konfederacji są podzieleni w opiniach.

Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” przeprowadzono w ramach procedury mixed-mode na reprezentatywnej imiennej próbie pełnoletnich mieszkańców Polski, wylosowanej z rejestru PESEL. Każdy respondent wybierał samodzielnie jedną z metod: wywiad bezpośredni z udziałem ankietera (metoda CAPI), wywiad telefoniczny po skontaktowaniu się z ankieterem CBOS (CATI) – dane kontaktowe respondent otrzymywał w liście zapowiednim od CBOS, samodzielne wypełnienie ankiety internetowej, do której dostęp był możliwy na podstawie loginu i hasła przekazanego respondentowi w liście zapowiednim od CBOS.

We wszystkich trzech przypadkach ankieta miała taki sam zestaw pytań oraz strukturę. Badanie zrealizowano od 4 do 14 października 2021 roku na próbie liczącej 1161 osób (w tym: 55,2 proc. metodą CAPI, 28,9 – CATI i 15,9 proc. – CAWI). CBOS realizuje badania statutowe w ramach opisanej procedury od maja 2020 roku, w każdym przypadku podając proporcję wywiadów bezpośrednich, telefonicznych i internetowych.

kk/PAP