Trybunał Konstytucyjny orzekł we wtorek o konstytucyjności dwóch zaskarżonych przepisów dotyczących zakazu handlu w niedzielę, jednak postanowił o umorzeniu sprawy w zakresie pozostałych dwóch, na podstawie których ustanowiono zakaz oraz ustanowiono od niego wyjątki.

CZYTAJ TAKŻE: Koniec omijania przepisów? Śniadek: Projekt uszczelniający zakaz handlu w niedziele jest już w Sejmie

„Niemożność wydania wyroku”

Postępowanie - w zakresie dwóch przepisów - TK umorzył ze względu na „niemożność wydania wyroku”. Wyrok został wydany w składzie pięciu sędziów TK. Zdanie odrębne do orzeczenia złożyło dwóch sędziów - Zbigniew Jędrzejewski oraz Jarosław Wyrembak.

Ustawa, która wprowadziła zakaz niedzielnego handlu dla większości placówek, obowiązuje od 1 marca 2018 r. Wniosek w sprawie konstytucyjności tych przepisów w 2018 r. do TK złożyła Konfederacja Lewiatan. We wniosku tym zaskarżone zostały cztery przepisy ustawy.

We wtorek Trybunał Konstytucyjny orzekł, że konstytucyjne jest określone w ustawie pojęcie wykonywania pracy w niedzielę. Zgodnie z przepisami należy przez to rozumieć „wykonywanie takiej pracy lub takich czynności przez pracownika lub zatrudnionego w okresie 24 kolejnych godzin przypadających odpowiednio między godziną 24 w sobotę, a godziną 24 w niedzielę”.

Za konstytucyjne uznano też vacatio legis przepisów. Konfederacja Lewiatan wskazywała, że ustawa weszła w życie z dniem 1 marca 2018 r., a opublikowana w Dzienniku Ustaw została 5 lutego 2018.

Vacatio legis wynosiło zaledwie 23 dni

— argumentowano.

Wyjątki od zakazu handlu

Jednocześnie Trybunał postanowił o umorzeniu postępowania w sprawie dwóch kluczowych przepisów. Pierwszy z nich to artykuł ustanawiający zakaz handlu. Zgodnie z nim „w niedziele i święta w placówkach handlowych handel oraz wykonywanie czynności związanych z handlem, powierzanie pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem – są zakazane”.

Drugi z przepisów to przepis wyliczający wyjątki od tego zakazu; zdaniem Konfederacji Lewiatan różnicuje on pracowników co do swobody wykonywania przez nich pracy w określone dni.

W ustawie dopuszczono szereg wyjątków od zakazu handlu, np. na stacjach paliw, a także w sytuacji, gdy np. przeważająca działalność placówki polega na handlu kwiatami, pamiątkami lub dewocjonaliami, prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych, sprzedaży wyrobów piekarniczych oraz w placówkach handlowych, w których przeważającą działalnością jest działalność gastronomiczna.

Vacatio legis

Nie można uznać, żeby vacatio legis ustawy o ograniczeniu handlu w niedzielę licząca 23 dni była niekonstytucyjna, pełna efektywność ustawy została bowiem osiągnięta dopiero po prawie dwuletnim okresie przejściowym

— uznał w uzasadnieniu wtorkowego wyroku Trybunał Konstytucyjny.

Okres 23 dni, chociaż nietypowy, nie był przesadnie krótki, biorąc pod uwagę zakres zmian oraz wskazany w ustawie o ograniczeniu handlu okres dostosowawczy. Pracodawcy mieli możliwość dostosowania się do tych zmian i takiego pokierowania swoimi działaniami, by nie odczuć w drastyczny sposób konsekwencji wprowadzonych rozwiązań

— powiedział w uzasadnieniu wyroku TK sędzia Justyn Piskorski.

TK: Przepis o wykonywaniu pracy w niedzielę - zgodny z Konstytucją

Poza przepisem o vacatio legis za zgodny z konstytucją TK uznał przepis dotyczy pojęcia wykonywania pracy w niedzielę, przez co - jak stanowi ustawa - należy rozumieć „wykonywanie takiej pracy lub takich czynności przez pracownika lub zatrudnionego w okresie 24 kolejnych godzin przypadających odpowiednio między godziną 24 w sobotę, a godziną 24 w niedzielę”. We wniosku do TK zaznaczano, że niemożliwa jest prawidłowa interpretacja tego przepisu, gdyż Kodeks pracy „wskazuje, że niedziela i święto trwa między godziną 6 w tym dniu a godziną 6 w następnym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina”.

Jak zaznaczył jednak sędzia Piskorski „pojęcia definiowane we wskazanych przepisach nie są tożsame”.

Wykonywanie pracy w handlu oraz wykonywanie czynności związanych z handlem w niedziele i święta w placówkach handlowych nie jest równoznaczne z pracą w niedziele i święta w przypadkach, o których mowa w przywołanych przepisach Kodeksu pracy

— wskazał sędzia.

Jednocześnie Trybunał postanowił o umorzeniu postępowania w sprawie dwóch kluczowych przepisów. Pierwszy z nich to artykuł ustanawiający zakaz handlu. Drugi z przepisów to przepis wyliczający wyjątki od tego zakazu.

Wobec przekroczenia granic ograniczonej legitymacji wnioskowej przysługującej prezydentowi Konfederacji Lewiatan oraz niespełnienia ustawowo określonych wymogów wniosku inicjującego hierarchiczną kontrolę norm TK postanowił umorzyć postępowanie w tej części

— powiedział sędzia Piskorski.

„Ograniczenie handlu jest korzystne dla małych sklepów”

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie zmienia nic w obecnym stanie prawnym - powiedział PAP wiceprezes Polskiej Izby Handlu Maciej Ptaszyński. Dodał, że obecna forma ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele jest korzystna dla małych sklepów.

Polska Izba Handlu obserwowała jedynie kwestię złożenia zapytania dotyczącego ograniczenia ustawy o ograniczeniu handlu w niedzielę przez Konfederację Lewiatan, ale nie oczekiwaliśmy przełomowych rozstrzygnięć

—wskazał Ptaszyński odnosząc się do wyroku TK. Dodał, że wyrok ten nie zmienia nic w obecnym stanie prawnym.

Według wiceprezesa PIH obecna forma ustawy jest korzystna dla małych sklepów funkcjonujących w segmencie mikro i MŚP, ponieważ zapewnia im możliwość elastycznego funkcjonowania w niedziele niehandlowe i tym samym podejmowania walki konkurencyjnej z sieciami dyskontów.

Obowiązujący obecnie zakres wyłączeń odpowiada potrzebom małych sklepów, a biorąc pod uwagę relatywnie krótki okres funkcjonowania ustawy w pełnym zakresie (nieco ponad rok) i mający w międzyczasie miejsce kryzys związany z pandemią, warto zaznaczyć iż potencjalne zmiany, które mogłyby ograniczyć funkcjonowanie małych sklepów nie wydają się kierunkiem właściwym

—zaznaczył.

Podkreślił, że z perspektywy mniejszych placówek handlowych obecne rozwiązania, jeżeli chodzi o możliwości funkcjonowania w niedziele w ramach istniejących wyłączeń, wydają się proporcjonalne. Wskazał, że jeżeli nowelizacja byłaby rozważana, powinni się ją przede wszystkim zaplanować w taki sposób, aby nie pogorszyła obecnych możliwości funkcjonowania małych sklepów w niedziele niehandlowe lub (w miarę możliwości) stworzyć im warunki do lepszego wykorzystania posiadanych przez nie zasobów.

Dlatego też ewentualne zmiany powinny być planowane w tym zakresie niezwykle rozważnie

—zastrzegł Ptaszyński.

Zmiany nadal możliwe

Trybunał Konstytucyjny nie orzekł, że ograniczenie handlu w niedziele jest lub nie jest zgodne z Konstytucją - oceniła we wtorek Konfederacja Lewiatan.W opinii organizacji, zamiany w ustawie są nadal możliwe.

Według Lewiatana, ustawa różnicuje sytuację pracowników odnośnie swobody wykonywania przez nich pracy w określone dni, co wywołuje skutek dyskryminacyjny, tworząc grupę uprzywilejowanych pracodawców i pracowników. Ponadto - jak uważa Konfederacja - „ustawa różnicuje sytuacje pracodawców w zakresie, w jakim przepis ten określa grupę podmiotów nieobjętych zakazem handlu, a tym samym różnicuje sytuację pracowników, co do swobody wykonywania przez nich pracy w określone dni”.

Odnosząc się do orzeczenia TK, Lewiatan napisał, że „Trybunał umorzył postępowanie w sprawie tych zarzutów, co nie oznacza, że uznał je za zgodne z Konstytucją! Uznał jedynie, że Lewiatan nie ma mandatu do składania wniosków w interesie pracowników, chociaż wcześniej wnioski dotyczące relacji pracodawca-pracownik nasza organizacja składała” - czytamy w informacji.

Zaskakuje nas, że TK uznał za zgodne z Konstytucją zarzuty dotyczące złego stanowienia prawa (np. rażąco krótkie vacatio legis), a nie podjął się merytorycznego rozstrzygnięcia kluczowych elementów naszego wniosku. Natomiast dobrze się stało, że droga do zniesienia zakazu handlu w niedziele wciąż pozostaje otwarta

—wskazał cytowany w komunikacie prezydent Konfederacji Lewiatan Maciej Witucki.

aja/PAP