MEiN proponuje usunąć z listy lektur dla klas I-III szkoły podstawowej m.in. „Zaczarowaną zagrodę” i „Oto jest Kasia”, a dodać książki o młodości Marii Skłodowskiej-Curie i Karola Wojtyły. Proponuje też dodanie wielu pozycji do listy lektur uzupełniających w klasach IV-VI i VII-VIII. Z kolei proponuje usunąć z listy lektur dla szkół ponadpodstawowych m.in. „Małą apokalipsę” Konwickiego, „Antygonę w Nowym Jorku” Głowackiego i wiersze Marcina Świetlickiego. Proponuje za to rozszerzenie listy lektur o wiersze Zagajewskiego i raport Witolda Pileckiego.

CZYTAJ RÓWNIEŻ: TYLKO U NAS. Polacy jednoznacznie w obronie „W pustyni i w puszczy” na liście lektur! Zgadzamy się, że kultowa książka ma pozytywny wpływ na dzieci. SONDAŻ

Propozycje zmian w liście lektur szkolnych

W środę Ministerstwo Edukacji i Nauki skierowało do konsultacji publicznych projekt nowelizacji rozporządzenia w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, m.in. w zakresie zmian na liście lektur szkolnych.

Klasy I-III szkoły podstawowej

MEiN proponuje w projekcie usunąć z listy lektur dla klas I-III szkoły podstawowej następujące pozycję: Alina Centkiewiczowa i Czesław Centkiewicz „Zaczarowana zagroda”, Mira Jaworczakowa „Oto jest Kasia”, Leszek Kołakowski ” Kto z was chciałby rozweselić pechowego nosorożca?” i Marcin Pałasz „Sposób na Elfa”.

Proponuje zaś dodanie innych pozycji. Są to: Dorota Gellner „Wścibscy”, Julita Grodek „Mania, dziewczyna inna niż wszystkie. Opowieść o Marii Skłodowskiej-Curie”, Piotr Kordyasz „Lolek. Opowiadania o dzieciństwie Karola Wojtyły” (fragmenty), Zofia Kossak-Szczucka „Kłopoty Kacperka góreckiego skrzata”, Asa Lind „Piaskowy Wilk”, Aleksandra i Daniel Mizielińscy „Którędy do Yellowstone? Dzika podróż po parkach narodowych”.

Jak przypomniano w uzasadnieniu do projektu, obecnie w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej w klasach I–III szkoły podstawowej, przedstawiona jest propozycja lektur do wspólnego i indywidualnego czytania oraz wskazane są cele kształcenia opisane w odniesieniu do czterech obszarów rozwojowych dziecka: fizycznego, emocjonalnego, społecznego i poznawczego oraz treści nauczania jako wymagania szczegółowe.

Wymagania szczegółowe w edukacji polonistycznej i edukacji społecznej wskazują m.in. na umiejętność słuchania z uwagą przez ucznia lektur i innych tekstów czytanych przez nauczyciela, uczniów i inne osoby oraz czytanie samodzielnie wybranych książek również w odniesieniu do orientacji historycznej, w której uczeń opowiada historię własnej rodziny, przedstawia wybrane postacie i prezentuje informacje o wielkich Polakach.

Stąd – jak podano – zaproponowano ze względu na walory wychowawcze dodanie właśnie tych lektur do listy dla najmłodszych uczniów. Z kolei, jeśli chodzi o lektury, których usunięcie zaproponowano, uzasadniono to tym, że nie odzwierciedlają zapisanych w podstawie celów dotyczących rozwoju emocjonalnego uczniów. Chodzi m.in. o umiejętność rozumienia odczuć zwierząt, wyrażania tych stanów za pomocą wypowiedzi ustnych i pisemnych oraz artystycznych form wyrazu, określanie, co jest dobre, a co jest złe w otaczającym go świecie i w świecie poznawanych tekstów oraz podaje uzasadnienie swojego zdania, a także naśladowanie i przyjmowanie jako własne zachowania dobre na podstawie doświadczeń ze świata realnego oraz przykładów płynących z tekstów literackich, filmów i innych źródeł.

Klasy IV-VI szkoły podstawowej

Jeśli chodzi o listę lektur dla klas IV-VI szkoły podstawowej w projekcie zaproponowano usunięcie z niej pozycji, w której – jako podano w uzasadnieniu – „zastrzeżenia budzi warstwa składniowo-leksykalna języka oraz zawartość merytoryczna (m.in. kreacja świata przedstawionego)”. Chodzi o książkę Rafała Kosika „Felix, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi”, która jest obecnie lekturą obowiązkową. Z kolei w przypadku lektur uzupełniających dla klas IV–VI zaproponowano rezygnację z powieści Karola Maya „Winnetou”, a w klasach VII-VIII rezygnację z książki Nancy H. Kleinbaum „Stowarzyszenie Umarłych Poetów”.

Jednocześnie zaproponowano rozszerzenie listy lektur uzupełniających dla klas IV-VI o następujące pozycje: Carlo Collodi „Pinokio”, John Flanagan „Zwiadowcy” Księga 1. „Ruiny Gorlanu”, Emilia Kiereś „Rzeka”, Zofia Kossak-Szczucka „Topsy i Lupus”, Bolesław Leśmian „Klechdy sezamowe”, Alan Aleksander Milne „Kubuś Puchatek”, Longin Jan Okoń „Tecumseh”, Ferdynand Antoni Ossendowski „Słoń Birara”, Jacek Podsiadło „Czerwona kartka dla Sprężyny”, Louis de Wohl „Posłaniec króla”.

Klasy VII-VIII szkoły podstawowej

Proponuje się również przesunięcie z listy lektur obowiązkowych dla klas VII-VIII na listę lektur uzupełniających książki Melchiora Wańkowicza „Ziele na kraterze”. Jak zaznaczono „ze względu na walory literackie (opis niezwykłych więzi rodzinnych, przybliżenie zapomnianego już folkloru ziemiańskiego, a przy tym barwna i przepiękna polszczyzna) zaproponowano, aby utwór ten omawiany był w całości”.

Zaproponowano też przesunięcie z wykazu lektur uzupełniających z klas VII-VIII do wykazu lektur uzupełniających w liceach ogólnokształcących i technikach pozycji „Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei” (fragmenty).

W przypadku listy lektur uzupełniających zaproponowano dodanie pozycji książkowych, które warto omawiać z uczniami ze względu na ich walory edukacyjne i wychowawcze (czytelny system wartości), elementy konstrukcyjne utworu (konstrukcja świata przedstawionego, wyraziście zarysowana akcja) oraz warstwę językową utworu (polszczyzna staranna, pozbawiona wulgaryzmów i kolokwializmów, nadmiernych ozdobników). Zaproponowane utwory literackie pozwolą uczniom na odwoływanie się do wartości uniwersalnych związanych z postawami społecznymi, narodowymi, religijnymi i etycznymi. Ważnym elementem zmian jest umieszczenie na liście lektur uzupełniających takich pozycji książkowych, które stanowią przykład różnorodnych kontekstów: kulturowego, filozoficznego, społecznego, biograficznego. Książki te skłaniają do refleksji, pobudzają wyobraźnię, poruszają tematy atrakcyjne dla młodego czytelnika

— czytamy w uzasadnieniu.

Jak wyglądałaby lista lektur dla szkoły podstawowej?

Lista lektur dla klas I-III po wprowadzeniu zaproponowanych zmian wyglądałaby: Hans Christian Andersen „Baśnie” (do wyboru), 2) Justyna Bednarek „Niesamowite przygody dziesięciu skarpetek (czterech prawych i sześciu lewych)”, Jan Brzechwa „Brzechwa dzieciom”, Waldemar Cichoń „Cukierku, ty łobuzie!”, Agnieszka Frączek „Rany Julek! O tym, jak Julian Tuwim został poetą”, Dorota Gellner „Wścibscy”, Julita Grodek „Mania, dziewczyna inna niż wszystkie. Opowieść o Marii Skłodowskiej-Curie”, Grzegorz Kasdepke „Detektyw Pozytywka”, Piotr Kordyasz „Lolek. Opowiadania o dzieciństwie Karola Wojtyły” (fragmenty), Barbara Kosmowska „Dziewczynka z parku”, Zofia Kossak-Szczucka „Kłopoty Kacperka góreckiego skrzata”, Maria Krüger „Karolcia”, Asa Lind „Piaskowy Wilk”, Astrid Lindgren „Dzieci z Bullerbyn”, Hugh Lofting „Doktor Dolittle i jego zwierzęta”, Aleksandra i Daniel Mizielińscy „Którędy do Yellowstone? Dzika podróż po parkach narodowych”, Joanna Papuzińska „Asiunia”, Danuta Parlak „Kapelusz Pani Wrony”, Roman Pisarski „O psie, który jeździł koleją”, Janina Porazińska „Pamiętnik Czarnego Noska”, Maria Terlikowska „Drzewo do samego nieba”, Julian Tuwim „Wiersze dla dzieci”, Barbara Tylicka „O krakowskich psach i kleparskich kotach. Polskie miasta w baśni i legendzie”, Danuta Wawiłow „Najpiękniejsze wiersze”, Łukasz Wierzbicki „Afryka Kazika” i „Dziadek i niedźwiadek”.

Po wprowadzeniu proponowanych zmian lista lektur obowiązkowych dla klas IV-VI szkół podstawowych wyglądałaby: Jan Brzechwa „Akademia Pana Kleksa”, Janusz Christa „Kajko i Kokosz. Szkoła latania” (komiks), René Goscinny, Jean-Jacques Sempé „Mikołajek” (wybór opowiadań), Ignacy Krasicki – wybrane bajki, Clive Staples Lewis „Opowieści z Narnii. Lew, czarownica i stara szafa”, Adam Mickiewicz – „Powrót taty”, „Pani Twardowska”, „Pan Tadeusz” (fragmenty, w tym: opisy, zwyczaje i obyczaje, polowanie i koncert Wojskiego), Ferenc Molnár „Chłopcy z Placu Broni”, Bolesław Prus „Katarynka”, Henryk Sienkiewicz „W pustyni i w puszczy”, Juliusz Słowacki „W pamiętniku Zofii Bobrówny”, John Ronald Reuel Tolkien „Hobbit, czyli tam i z powrotem”, Józef Wybicki „Mazurek Dąbrowskiego”, wybrane mity greckie, w tym mit o powstaniu świata oraz mity o Prometeuszu, o Syzyfie, o Demeter i Korze, o Dedalu i Ikarze, o Heraklesie, o Tezeuszu i Ariadnie, o Orfeuszu i Eurydyce, Biblia – stworzenie świata i człowieka oraz wybrane przypowieści ewangeliczne, w tym o siewcy, o talentach, o pannach roztropnych, o miłosiernym Samarytaninie, wybrane podania i legendy polskie, w tym o Lechu, o Piaście, o Kraku i Wandzie, wybrane baśnie polskie i europejskie, w tym: Charles Perrault „Kopciuszek”, Aleksander Puszkin „Bajka o rybaku i rybce;”, wybrane wiersze Władysława Bełzy, Jana Brzechwy, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Zbigniewa Herberta, Anny Kamieńskiej, Joanny Kulmowej, Adama Mickiewicza, Czesława Miłosza, Tadeusza Różewicza, Juliusza Słowackiego, Leopolda Staffa, Juliana Tuwima, Jana Twardowskiego oraz pieśni i piosenki patriotyczne.

Z kolei lista lektur uzupełniających (obowiązkowo dwie w każdym roku szkolnym) dla klas IV-VI wyglądałaby: Adam Bahdaj „Kapelusz za 100 tysięcy”, Frances Hodgson Burnett „Tajemniczy ogród” lub inna powieść, Lewis Carroll „Alicja w Krainie Czarów”, Carlo Collodi „Pinokio”, Aleksander Dumas „Trzej muszkieterowie”, John Flanagan „Zwiadowcy”. Księga 1. „Ruiny Gorlanu”, Olaf Fritsche „Skarb Troi”, Emilia Kiereś „Rzeka”, Joseph Rudyard Kipling „Księga dżungli”, Janusz Korczak „Król Maciuś Pierwszy”, Zofia Kossak-Szczucka, „Topsy i Lupus”, Marcin Kozioł „Skrzynia Władcy Piorunów”, Selma Lagerlöf „Cudowna podróż”, Stanisław Lem „Cyberiada” (fragmenty), Bolesław Leśmian „Klechdy sezamowe”, Kornel Makuszyński – wybrana powieść, Andrzej Maleszka „Magiczne drzewo”, Alan Aleksander Milne „Kubuś Puchatek”, Lucy Maud Montgomery „Ania z Zielonego Wzgórza”, Małgorzata Musierowicz – wybrana powieść, Ewa Nowak „Pajączek na rowerze”, Edmund Niziurski „Sposób na Alcybiadesa”, Sat-Okh „Biały Mustang”, Longin Jan Okoń „Tecumseh”, Ferdynand Antoni Ossendowski „Słoń Birara”, Jacek Podsiadło „Czerwona kartka dla Sprężyny”, Henryk Sienkiewicz „Janko Muzykant”, Alfred Szklarski – wybrana powieść, Mark Twain „Przygody Tomka Sawyera”, Louis de Wohl „Posłaniec króla”, wybrane pozycje z serii „Nazywam się… „(np. Mikołaj Kopernik, Fryderyk Chopin, Maria Curie-Skłodowska, Jan Paweł II i inni) lub inne utwory literackie i teksty kultury wybrane przez nauczyciela.

Po wprowadzeniu proponowanych zmian lista lektur obowiązkowych dla klas VII-VIII szkół podstawowych wyglądałaby: Charles Dickens „Opowieść wigilijna”, Aleksander Fredro „Zemsta”, Jan Kochanowski – wybór fraszek, pieśni i trenów, w tym tren I, V, VII i VIII, Aleksander Kamiński „Kamienie na szaniec”, Ignacy Krasicki „Żona modna”, Adam Mickiewicz – „Reduta Ordona”, „Śmierć Pułkownika”, „Świtezianka”, „Dziady część II”, wybrany utwór z cyklu „Sonety krymskie”, „Pan Tadeusz” (całość), Antoine de Saint-Exupéry „Mały Książę”, Henryk Sienkiewicz – „Quo vadis”, „Latarnik”, Juliusz Słowacki „Balladyna”, Stefan Żeromski „Syzyfowe prace”, Sławomir Mrożek „Artysta”, Melchior Wańkowicz „Tędy i owędy” (wybrany reportaż, wybrane wiersze poetów wskazanych w klasach IV–VI, a ponadto Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Stanisława Barańczaka, Cypriana Kamila Norwida, Bolesława Leśmiana, Mariana Hemara, Jarosława Marka Rymkiewicza, Wisławy Szymborskiej, Kazimierza Wierzyńskiego, Jana Lechonia, Jerzego Lieberta oraz fraszki Jana Sztaudyngera i aforyzmy Stanisława Jerzego Leca.

Z kolei lista lektur uzupełniających (obowiązkowo dwie w każdym roku szkolnym) dla klas VII-VIII wyglądałaby: Miron Białoszewski „Pamiętnik z powstania warszawskiego” (fragmenty, Agatha Christie – wybrana powieść kryminalna, Lloyd Cassel Douglas „Wielki Rybak”, Arkady Fiedler „Dywizjon 303”, Ernest Hemingway „Stary człowiek i morze”, Barbara Kosmowska „Pozłacana rybka”, Zofia Kossak-Szczucka „Bursztyny” (wybrane opowiadanie), André Frossard „Nie lękajcie się! Rozmowy z Janem Pawłem II”, Karolina Lanckorońska „Wspomnienia wojenne 22 IX 1939–5 IV 1945” (fragmenty), Bolesław Prus – „Placówka”, „Zemsta”, Henryk Sienkiewicz „Krzyżacy”, „Sąd Ozyrysa”, Eric-Emmanuel Schmitt „Oskar i pani Róża”, Nicolas Sparks „Jesienna miłość”, Melchior Wańkowicz – „Bitwa o Monte Cassino” (fragmenty), „Ziele na kraterze” lub inne utwory literackie i teksty kultury wybrane przez nauczyciela, w tym wiersze poetów współczesnych i reportaże.

Proponowane przez MEiN zmiany miałby wejść w życie 1 września 2021 r.

Zmiany listy lektur szkolnych dla liceów i techników

Ministerstwo Edukacji i Nauki skierowało również w środę do konsultacji społecznych projekt nowelizacji rozporządzenia w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum w zakresie listy lektur szkolnych.

Obecnie w podstawie programowej dla IV-letnich liceów i V-letnich techników wyodrębniono treści, które powinni poznać wszyscy uczniowie, niezależnie od profilu klasy, w której się uczą, oraz „rozszerzenia”. Dlatego w podstawie programowej do języka polskiego jest lista lektur obowiązkowych i uzupełniających dla wszystkich uczniów oraz lista lektur obowiązkowych i uzupełniających dla tych, którzy będą realizować program rozszerzony. Lista lektur zawiera też zalecane dzieła teatralne i filmowe oraz teksty polecane do samokształcenia.

Zgodnie z propozycją MEiN z listy obowiązkowych lektur szkolnych w liceach i technikach w zakresie podstawowym usunięte mają być wybrane wiersze Marcina Świetlickiego, a w zakresie rozszerzonym następujące pozycje: Jan Parandowski „Mitologia”, część II „Rzym”, François Villon „Wielki testament” (fragmenty), Piotr Skarga „Żywoty świętych” (fragmenty), Tadeusz Konwicki „Mała apokalipsa” i Janusz Głowacki „Antygona w Nowym Jorku”.

Z zalecanych dzieł teatralnych i filmowych proponuje się rezygnację z „Apocalypsis cum figuris” reż. Jerzy Grotowski i „Zezowate szczęście” reż. Andrzej Munk, a z tekstów polecanych do samokształcenia rezygnację z pozycji: Ewelina Nurczyńska-Fidelska, Barbara Parniewska, Ewa Popiel-Popiołek, Halina Ulińska „Film w szkolnej edukacji humanistycznej”.

Jednocześnie MEiN proponuje rozszerzenie listy lektur uzupełniających w zakresie podstawowym o następujące pozycje: Juliusz Słowacki „Listy do Matki” (fragmenty), Henryk Sienkiewicz „Listy z podróży do Ameryki” (fragmenty), Stefan Żeromski „Ludzie bezdomni”, Ryszard Krynicki – wybór wierszy, Adam Zagajewski – wybór wierszy, Witold Pilecki „Raport Witolda”, Wiesław Kielar „Anus mundi”, Zofia Kossak-Szczucka, „Pożoga. Wspomnienia z Wołynia 1917–1919”, Jarosław Iwaszkiewicz – wybrane opowiadanie, John Ronald Reuel Tolkien „Władca pierścieni. Drużyna pierścienia”.

W zakresie lektur uzupełniających w zakresie rozszerzonym proponuje się dodanie pozycji: Zofia Kossak-Szczucka „Błogosławiona wina”, Ferdynand Antoni Ossendowski – „Mocni ludzie”, „Ludzie, zwierzęta, bogowie”, Krystyna Lubieniecka-Baraniak „Gdy brat staje się katem”, Jan Paweł II „Przekroczyć próg nadziei” (fragmenty), „Tryptyk rzymski”, „Pamięć i tożsamość” (fragmenty), „Fides et ratio” fragmenty), Karol Wojtyła „Przed sklepem jubilera”, Stefan Wyszyński „Zapiski więzienne”, Paweł Zuchniewicz „Ojciec wolnych ludzi. Opowieść o Prymasie Wyszyńskim”.

Listę zalecanych dzieł teatralnych i filmowych proponuje się rozszerzyć o „Przerwanie działań wojennych” reż. Juliusz Machulski, a listę tekstów polecanych do samokształcenia rozszerzyć o pozycje: Jan Błoński „Język właściwie użyty. Szkice o poezji polskiej drugiej połowy XX wieku”, Grażyna Borkowska „Pozytywiści i inni”, Włodzimierz Dłubacz „O kulturę filozofii”, Keith Houston „Książka. Najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski”, Czesław Jaroszyński i Piotr Jaroszyński „Kultura słowa. Podstawy retoryki klasycznej”, Piotr Jaroszyński „Człowiek i nauka. Studium z filozofii kultury”, Karl Jaspers „Idea uniwersytetu”, Teresa Kowalik i Przemysław Słowiński „Królewski dar. Co Polska i Polacy dali światu”, Jakub Z. Lichański „Retoryka. Historia – Teoria – Praktyka”, t. I i II, „O polską kulturę humanistyczną. Z Mieczysławem A. Krąpcem OP rozmawia Piotr S. Mazur”, Ryszard Przybylski „Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego”.

W uzasadnieniu do projektu podano, dlaczego MEiN chce usunąć konkretne pozycje z listy lektur.

„Proponuje się skreślenie 5 pozycji książkowych z listy lektur obowiązkowych, tj.: +Mitologię+ Jana Parandowskiego, część II +Rzym+ – na poziomie podstawowym obowiązuje znajomość całej mitologii greckiej; +Wielki testament+ (fragmenty) François Villona – motyw średniowiecznej śmierci ujęty jest w lekturach na poziomie podstawowym; +Żywoty świętych+ (fragmenty) Piotra Skargi – ze względu na język (staropolszczyzna) i cel powstania utworu (teksty hagiograficzne); +Małą apokalipsę+ Tadeusza Konwickiego – ze względu na niejednoznaczne przesłanie płynące z utworu; +Antygonę w Nowym Jorku+ Janusza Głowackiego – ze względu na promowanie wartości niezgodnie z treściami podstawy programowej” – czytamy.

Jak wyglądałaby lista lektur obowiązkowych dla liceów i techników po zmianach?

Lista lektur obowiązkowych dla liceów i techników po wprowadzeniu zaproponowanych zmian wyglądałaby w zakresie podstawowym: „Biblia” – w tym fragmenty „Księgi Rodzaju”, „Księgi Hioba”, „Księgi Koheleta”, „Pieśni nad Pieśniami”, „Księgi Psalmów”, „Apokalipsy wg św. Jana”, Jan Parandowski „Mitologia”, część I „Grecja”, Homer – „Iliada” (fragmenty), „Odyseja” (fragmenty), Sofokles „Antygona”, Horacy – wybrane utwory, „Bogurodzica”, „Lament świętokrzyski” (fragmenty), „Legenda o św. Aleksym” (fragmenty), „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” (fragmenty), „Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu” (fragmenty), „Pieśń o Rolandzie” (fragmenty), Gall Anonim „Kronika polska” (fragmenty), Dante Alighieri „Boska komedia” (fragmenty), Jan Kochanowski – wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; psalmy, w tym Psalm 13, Psalm 47; tren IX, X, XI, XIX, „Odprawa posłów greckich”, Piotr Skarga „Kazania sejmowe” (fragmenty), wybrane wiersze następujących poetów: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński; Jan Chryzostom Pasek „Pamiętniki” (fragmenty), William Szekspir „Makbet”, „Romeo i Julia”, Molier „Skąpiec”, Ignacy Krasicki „Hymn do miłości ojczyzny”, wybrane satyry, Franciszek Karpiński – wybór sielanek i liryki religijnej, Adam Mickiewicz – „Oda do młodości”, wybrane ballady, w tym „Romantyczność”, wybrane sonety z cyklu „Sonety krymskie” oraz inne wiersze, „Konrad Wallenrod”, „Dziady cz. III”, Juliusz Słowacki – „Kordian”, wybrane wiersze, w tym „Grób Agamemnona” (fragmenty), „Testament mój”, Zygmunt Krasiński „Nie-Boska komedia”, Cyprian Kamil Norwid – wybrane wiersze, Bolesław Prus – „Lalka”, „Z legend dawnego Egiptu”, Eliza Orzeszkowa „Gloria victis”, Henryk Sienkiewicz „Potop”, Adam Asnyk – wybór wierszy, Fiodor Dostojewski „Zbrodnia i kara”, wybrane wiersze następujących poetów: Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer Leopold Staff; Stanisław Wyspiański „Wesele”, Władysław Stanisław Reymont „Chłopi” tom I – „Jesień”, Stefan Żeromski – „Rozdziobią nas kruki, wrony…”, „Przedwiośnie”, Witold Gombrowicz „Ferdydurke” (fragmenty), wybrane wiersze następujących poetów: Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna, Julian Przyboś, Józef Czechowicz, Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy; Tadeusz Borowski – „Proszę państwa do gazu”, „Ludzie, którzy szli”, Gustaw Herling-Grudziński – „Inny świat”, Hanna Krall „Zdążyć przed Panem Bogiem”, wybrane wiersze następujących poetów: Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, wybrane wiersze, w tym z tomu „Ocalenie”, oraz „Traktat moralny” (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, wybrane wiersze, w tym z tomów „Pan Cogito” oraz „Raport z oblężonego miasta”, Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak, Jan Polkowski, Wojciech Wencel; Albert Camus „Dżuma”, George Orwell „Rok 1984”, Józef Mackiewicz „Droga donikąd” (fragmenty), Sławomir Mrożek „Tango”, Marek Nowakowski – „Raport o stanie wojennym” (wybrane opowiadanie), „Górą +Edek+” (z tomu „Prawo prerii”), Jacek Dukaj „Katedra” (z tomu „W kraju niewiernych”), Antoni Libera „Madame”, Andrzej Stasiuk „Miejsce” (z tomu „Opowieści galicyjskie”), Olga Tokarczuk „Profesor Andrews w Warszawie” (z tomu „Gra na wielu bębenkach”), Ryszard Kapuściński „Podróże z Herodotem” (fragmenty), wybrane utwory okresu stanu wojennego, powojenna piosenka literacka – wybrane utwory Jacka Kaczmarskiego, Wojciecha Młynarskiego, Agnieszki Osieckiej oraz wybrane teksty Kabaretu Starszych Panów, a także utwory w wykonaniu Ewy Demarczyk.

Lista lektur obowiązkowych dla liceów i techników po wprowadzeniu zaproponowanych zmian wyglądałaby w zakresie rozszerzonym: utwory określone dla zakresu podstawowego, a ponadto Arystoteles „Poetyka”, „Retoryka” (fragmenty), Platon „Państwo” (fragmenty), Arystofanes „Chmury”, Wergiliusz „Eneida” (fragmenty), św. Augustyn „Wyznania” (fragmenty), św. Tomasz z Akwinu „Summa teologiczna” (fragmenty), François Rabelais „Gargantua i Pantagruel” (fragmenty), Michel de Montaigne „Próby”, (fragmenty), Jan Kochanowski – Treny (jako cykl poetycki), William Szekspir „Hamlet”, wybrane utwory poetyckie z romantycznej literatury europejskiej, w tym wybrane wiersze angielskich poetów jezior, Juliusz Słowacki „Lilla Weneda”, Cyprian Kamil Norwid – „Bema pamięci żałobny rapsod”, „Fortepian Szopena”, „Czarne kwiaty” (fragmenty), „Promethidion” (fragmenty), realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac „Ojciec Goriot” lub Charles Dickens „Klub Pickwicka”, lub Mikołaj Gogol „Martwe dusze”, lub Gustaw Flaubert „Pani Bovary”), Stanisław Wyspiański „Noc listopadowa”, Franz Kafka „Proces” (fragmenty), Michaił Bułhakow „Mistrz i Małgorzata”, Stanisław Ignacy Witkiewicz „Szewcy”, Bruno Schulz – wybrane opowiadania z tomu „Sklepy cynamonowe”, Jorge Luis Borges – wybrane opowiadanie, Sławomir Mrożek – wybrane opowiadania, wybrane eseje następujących autorów: Jerzego Stempowskiego, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta, Zygmunta Kubiaka, Jarosława Marka Rymkiewicza (co najmniej po jednym utworze), wybrane teksty z aktualnych numerów miesięczników oraz kwartalników literackich i kulturalnych.

Lista lektur uzupełniających (w każdej klasie obowiązkowo dwie pozycje książkowe w całości lub we fragmentach) dla liceów i techników po wprowadzeniu zaproponowanych zmian wyglądałaby w zakresie podstawowym: Sofokles „Król Edyp”, Mikołaj z Wilkowiecka „Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim” (fragmenty), „Dzieje Tristana i Izoldy” (fragmenty), Giovanni Boccaccio „Sokół”, Mikołaj Rej „Żywot człowieka poczciwego” (fragmenty), Andrzej Frycz Modrzewski „O poprawie Rzeczypospolitej” (fragmenty), Miguel de Cervantes y Saavedra „Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy” (fragmenty), Wespazjan Kochowski „Psalmodia polska” (wybór psalmów), Wacław Potocki „Transakcja wojny chocimskiej”, (fragmenty z części I), Ignacy Krasicki „Monachomachia” (fragmenty), Stanisław Trembecki – wybrane utwory, Franciszek Kniaźnin – wybrane utwory, Jędrzej Kitowicz „Opis obyczajów za czasów panowania Augusta III” (fragmenty), Julian Ursyn Niemcewicz „Powrót posła”, Stanisław Staszic „Przestrogi dla Polski” (fragmenty), Juliusz Słowacki „Beniowski” (fragmenty), Aleksander Fredro „Śluby panieńskie”, Johann Wolfgang Goethe – „Cierpienia młodego Wertera” (fragmenty), „Faust” (fragmenty), George Byron „Giaur” (fragmenty), Adam Mickiewicz „Dziady cz. IV”, Juliusz Słowacki „Listy do Matki” (fragmenty), Eliza Orzeszkowa „Nad Niemnem”, Maria Konopnicka – wybór wierszy, Henryk Sienkiewicz „Listy z podróży do Ameryki” (fragmenty), Stefan Żeromski „Echa leśne”, „Ludzie bezdomni”, Zofia Nałkowska „Granica”, Tadeusz Peiper – wybór wierszy, Joseph Conrad „Lord Jim”; Anna Kamieńska, Anna Świrszczyńska, Julia Hartwig, Stanisław Grochowiak, Ryszard Krynicki, Edward Stachura, Adam Zagajewski, wybór wierszy; Kazimierz Moczarski „Rozmowy z katem” (fragmenty), Zofia Nałkowska „Przy torze kolejowym” (z tomu „Medaliony”), Witold Pilecki „Raport Witolda”, Wiesław Kielar „Anus mundi”, Jan Józef Szczepański „Święty”, Zofia Kossak-Szczucka, „Pożoga. Wspomnienia z Wołynia 1917–1919”, Tadeusz Różewicz „Kartoteka”, Józef Czapski „Na nieludzkiej ziemi” (fragmenty), Leopold Tyrmand „Dziennik 1954” (fragmenty), Jarosław Iwaszkiewicz – wybrane opowiadanie, Stanisław Lem „Wizja lokalna”, John Ronald Reuel Tolkien „Władca pierścieni. Drużyna pierścienia”, Samuel Beckett „Czekając na Godota”, Friedrich Dürrenmatt „Wizyta starszej pani”, Eugene Ionesco „Lekcja” lub inne utwory literackie wybrane przez nauczyciela.

Lista lektur uzupełniających (w każdej klasie obowiązkowo dwie pozycje książkowe w całości lub we fragmentach) dla liceów i techników po wprowadzeniu zaproponowanych zmian wyglądałaby w zakresie rozszerzonym: Erazm z Rotterdamu „Pochwała głupoty” (fragmenty), Tomasz Morus „Utopia” (fragmenty), Pedro Calderon de la Barca „Życie snem”, Wolter „Kandyd” (fragmenty), Jean Jacques Rousseau „Nowa Heloiza” (fragmenty), wybrane utwory epickie okresu romantyzmu: Józef Ignacy Kraszewski, „Stara baśń”, Victor Hugo „Nędznicy”, Edgar Allan Poe – wybrane opowiadanie; Henryk Rzewuski „Pamiątki Soplicy” (fragmenty), Władysław Stanisław Reymont „Chłopi” tom II „Zima”, Aldous Huxley „Nowy wspaniały świat”, Gabriela Zapolska „Moralność pani Dulskiej”, Gustaw Herling-Grudziński „Wieża”, Florian Czarnyszewicz „Nadberezyńcy”, Bohumil Hrabal – wybrane opowiadania, Wiesław Myśliwski „Widnokrąg”, Julian Stryjkowski „Austeria”, Umberto Eco „Imię róży”, Zofia Kossak-Szczucka „Błogosławiona wina”, Ferdynand Ossendowski – „Mocni ludzie”, „Ludzie, zwierzęta, bogowie”, Krystyna Lubieniecka-Baraniak „Gdy brat staje się katem”, wybrane wiersze poetów polskich i obcych, wybrana powieść polska i obca z XX lub XXI wieku, wybrany dramat polski i obcy z XX lub XXI wieku, Jan Paweł II – „Przekroczyć próg nadziei” (fragmenty), „Tryptyk rzymski”, „Pamięć i tożsamość” (fragmenty), „Fides et ratio” (fragmenty), Karol Wojtyła „Przed sklepem jubilera”, Stefan Wyszyński „Zapiski więzienne”, Paweł Zuchniewicz „Ojciec wolnych ludzi. Opowieść o Prymasie Wyszyńskim” lub inne utwory literackie wybrane przez nauczyciela.

Lista zalecanych dzieł teatralnych i filmowych po wprowadzeniu zmian wyglądałaby: „Amadeusz” reż. Miloš Forman, „Dekalog” reż. Krzysztof Kieślowski (wybrane filmy z cyklu), „Dziady” reż. Konrad Swinarski, „Elektra” reż. Piotr Chołodziński, „Emigranci” reż. Kazimierz Kutz, „Kartoteka” reż. Krzysztof Kieślowski, „Kordian” reż. Jerzy Englert, „Lawa. Opowieść o +Dziadach+ Adama Mickiewicza” reż. Tadeusz Konwicki, „Moralność pani Dulskiej” reż. Tomasz Zygadło, „Nad Niemnem” reż. Zbigniew Kuźmiński, „Noc listopadowa” reż. Andrzej Wajda, „Noce i dnie” reż. Jerzy Antczak, „Rewizor” reż. Jerzy Gruza, „Rękopis znaleziony w Saragossie” reż. Wojciech Jerzy Has, „Iwona, księżniczka Burgunda” reż. Zygmunt Hübner, „Sanatorium pod klepsydrą” reż. Wojciech Jerzy Has, „Śluby panieńskie” reż. Andrzej Łapicki, „Wizyta starszej pani” reż. Jerzy Gruza, „Ziemia obiecana” reż. Andrzej Wajda, „Przerwanie działań wojennych”, reż. Juliusz Machulski.

Lista tekstów polecanych do samokształcenia po wprowadzeniu proponowanych zmian wyglądałaby: „Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów” red. Jerzy Bralczyk, Jan Białostocki „Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej”, Jan Błoński „Język właściwie użyty. Szkice o poezji polskiej drugiej połowy XX wieku”, Grażyna Borkowska „Pozytywiści i inni”, „Człowiek Grecji” red. Jean-Pierre Vernant, „Człowiek renesansu” red. Eugenio Garin, Włodzimierz Dłubacz „O kulturę filozofii”, Umberto Eco „Sztuka i piękno w średniowieczu”, Karol Estreicher „Historia sztuki w zarysie”, „Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce” red. Katarzyna Kłosińska, Keith Houston „Książka. Najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski”, Johan Huizinga „Jesień średniowiecza”, Jacques Le Goff „Człowiek średniowiecza”, Czesław Jaroszyński i Piotr Jaroszyński „Kultura słowa. Podstawy retoryki klasycznej”, Piotr Jaroszyński „Człowiek i nauka. Studium z filozofii kultury”, Karl Jaspers „Idea uniwersytetu”, Władysław Kopaliński „Słownik mitów i tradycji kultury”, Teresa Kowalik i Przemysław Słowiński „Królewski dar. Co Polska i Polacy dali światu”, Jacek Kowalski „Niezbędnik Sarmaty”, Jakub Z. Lichański „Retoryka. Historia – Teoria – Praktyka” t. I i II, Tadeusz Lubelski „Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty”, Jan Miodek „Słownik ojczyzny polszczyzny”, Anna Nasiłowska „Literatura okresu przejściowego 1975-1996”, „O polską kulturę humanistyczną. Z Mieczysławem A. Krąpcem OP rozmawia Piotr S. Mazur”, Maria Ossowska „Ethos rycerski i jego odmiany”, „Popularna encyklopedia mass mediów” pod red. J. Skrzypczaka, „Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów” red. Edyta Bańkowska i Agnieszka Mikołajczuk, Ryszard Przybylski „Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego”, Zbigniew Raszewski „Krótka historia teatru polskiego”, Teresa Skubalanka „Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje”, Stanisław Stabryła „Starożytna Grecja”, Anna Świderkówna „Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta”, „Rozmowy o Biblii”, „Wielka encyklopedia Polski” t. 1. i 2., Władysław Tatarkiewicz „Historia filozofii”, „Dzieje sześciu pojęć”, „Droga przez estetykę”, Mieczysław Tomaszewski „Muzyka w dialogu ze słowem. Próby, szkice, interpretacje”, Lidia Winniczuk „Ludzie, zwyczaje, obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu”.

kpc/PAP