”To ważny dzień w Polsce, ale też w Izraelu, w Stanach Zjednoczonych, w wielu miejscach na świecie, gdzie dziś mieszkają Polacy żydowskiego pochodzenia, polscy Żydzi – wszyscy, którzy pamiętają, a przede wszystkim ci, którzy walczyli, którzy przeżyli” - podkreślił prezydent Andrzej Duda w rozmowie z mediami po uroczystościach przed pomnikiem Bohaterów Warszawskiego Getta w 78. rocznicę wybuchu Powstania w Getcie.

CZYTAJ TAKŻE:

— Nie wolno nam zapomnieć! 78. rocznica powstania powstania w getcie warszawskim. Największy zbrojny zryw Żydów podczas II WŚ

Pierwsze powstanie w czasie II Wojny Światowej

Prezydent Duda zwrócił uwagę, że Powstanie w Getcie było pierwszym powstaniem w ogóle w czasie II Wojny Światowej.

To była walka do końca, bo oni nie mieli prawa do kapitulacji, nie mogli si poddać, liczyć na to, że zostaną potraktowani jak jeńcy wojenni, że zostaną objęci narodowymi konwencjami. Oni wiedzieli o tym, że jakiekolwiek poddanie się hitlerowskim Niemcom oznacza dla nich śmierć. Wybrali śmierć z bronią w ręku. Nie godzili się na śmierć w obozach koncentracyjnych, w  komorach gazowych. Chcieli walczyć do samego końca

– mówił Andrzej Duda.

To bardzo ważny dzień, bo to pierwsze powstanie w Warszawie, ale ono poprzedziło Powstanie Warszawskie – w którym także i uczestnicy Powstania w Getcie warszawskim brali udział. Przeżyło ich niewielu, bohatersko walczyli do samego końca, często ku przerażeniu hitlerowskich niemieckich żołnierzy, którzy myśleli, że wejdą do Getta w dwóch oddziałach i natychmiast stłumią bunt

– zauważył prezydent.

„To byli nasi”

Prezydent Duda podkreślił, że jest to także dzień pamięci o powstańcach, którzy walczyli w innych gettach na terenie Polski. Dodał, że „to po prostu byli nasi”.

Oni także chwycili za broń, zbuntowali się przeciwko Holokaustowi, przeciwko niemieckiemu terrorowi. Ja często mówię, że to powstanie naszych. To byli nasi. Ktoś powie – nasi Żydzi. Nie. To po prostu byli nasi. Patrzyli na przykłady Joselewicza, na tych, który walczyli w wojnie 1920 roku, którzy bronili Polski w 1939 roku. Ile na tych grobach żołnierzy RP jest gwiazd Dawida? Znaków, że w tym grobie spoczywa żołnierz pochodzenia żydowskiego? Polak, Żyd, obywatel Rzeczypospolitej. To właśnie oni walczyli do samego końca, o godność, żeby pokazać, że są mężni, że umierając stojąc, a nie na kolanach. Cześć ich pamięci

– powiedział prezydent Andrzej Duda.

Upamiętniono 78. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim

Punktualnie o godz. 12 w Warszawie rozległ się dźwięk syren, którym uczczono pamięć o powstańcach z getta warszawskiego.

Główne uroczystości 78. rocznicy wybuchu powstania w Getcie Warszawskim odbyły się w reżimie sanitarnym przy Pomniku Bohaterów Getta na Muranowie.

Rozpoczęło je odśpiewanie w jidysz hymnu powstańców getta warszawskiego „Zug nyszt kejn mul”. Centralną część stanowiła modlitwa na żywo Naczelnego Rabina Polski Michaela Schudricha.

Okolicznościowe wieńce złożyli m.in. prezydent Andrzej Duda wraz z małżonką Agatą Kornhauser-Dudą, prezes Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce Artur Hofman, dyrektor Muzeum Getta Warszawskiego Albert Stankowski, dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego Monika Krawczyk, przedstawiciel ministra obrony narodowej.

Uroczystości w cieniu pandemii

W 2021 r., podobnie jak w zeszłym, z powodu pandemii COVID-19 obchody rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim będą odbywać się głównie w internecie. Jednak to, co najważniejsze pozostaje niezmienne - to pamięć o wszystkich mieszkańcach getta warszawskiego – pomordowanych i ocalałych

— poinformowała PAP specjalistka ds. promocji Muzeum Getta Warszawskiego Agata Olenderek.

Jak wyjaśniła, „całe środowisko żydowskie w Warszawie, mimo pandemii, odda hołd bohaterom powstania w getcie warszawskim, bo pamięć o nich, o ich odwadze i wielkim poświęceniu zawsze dodaje sił i daje nadzieję”.

Po części oficjalnej delegacje Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce, Muzeum Getta Warszawskiego i Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma przejdą w Marszu Pamięci Powstańców, odwiedzając Pomnik Bohaterów Getta – właz, Pomnik Żegoty, Płytę Szmula Zygielbojma (przy ul. Lewartowskiego 6), Bunkier Anielewicza (przy rogu ul. Miłej i Dubois), Umschlagplatz (przy ul. Stawki 4/6).

Wiązanki zostaną złożone także przy tablicach pamięci Pawła Frenkla (ul. Muranowska 1 oraz Grzybowska 5A), przy Murze Getta (ul. Sienna 55) i przy Pomniku Ewakuacji Bojowników Getta Warszawskiego (ul. Prosta 51).

Organizatorem warszawskich uroczystości jest Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce, a współorganizatorami Muzeum Getta Warszawskiego, Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma oraz Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.

Największy zbrojny zryw Żydów

78 lat temu, 19 kwietnia 1943 r., w getcie warszawskim wybuchło powstanie. Było ono największym zbrojnym zrywem Żydów podczas II wojny światowej, a także pierwszym powstaniem wielkomiejskim w okupowanej Europie.

Warszawskie getto było największym spośród założonych przez Niemców, a pierwsze koncepcje jego utworzenia Niemcy podjęli już na początku listopada 1939 r. Jesienią zaczęły pojawiać się przypadki tyfusu – wtedy rozeszła się pogłoska, że źródłem tej choroby jest część miasta najliczniej zamieszkana przez Żydów. Na przełomie zimy i wiosny zaczęły być widoczne tablice informujące o strefie zagrożenia tyfusem, a w marcu 1940 r. Adam Czerniaków, prezes warszawskiego Judenratu, otrzymał rozkaz zbudowania muru wokół „obszaru dotkniętego epidemią”, jak Niemcy określali tę część miasta.

Walki rozpoczęły się rankiem 19 kwietnia 1943 r., kiedy 850 członków Waffen-SS uzbrojonych w karabiny maszynowe, miotacze płomieni, działka, wozy pancerne i czołgi wkroczyło na teren getta bramą od strony Nalewek. Zostali oni zaatakowani przez żydowskich powstańców, którzy w pierwszym starciu odnieśli sukces. Po południu tego samego dnia liczniejsze i lepiej uzbrojone oddziały niemieckie, dowodzone przez wysokiego oficera SS Juergena Stroopa, ponownie wkroczyły na teren getta.

W walkach wzięło udział ok. tysiąca słabo uzbrojonych powstańców. Niemcy przeciwstawili im ponad 2 tys. członków Wehrmachtu, SS oraz pomocniczych oddziałów ukraińskich i łotewskich. Przeciwko powstańcom użyte zostały pojazdy opancerzone oraz artyleria.

8 maja Niemcy odkryli i otoczyli ogromny schron przy ul. Miłej 18, w którym znajdowało się kilkuset ludzi, w tym sztab ŻOB i ponad 100 żydowskich bojowników. Na wezwanie Niemców cywile wyszli, natomiast większość powstańców razem z dowódcą Mordechajem Anielewiczem popełniła samobójstwo.

Walki pojedynczych grup powstańczych trwały jednak dalej, w maju i czerwcu. Dla Niemców symbolicznym aktem „zakończenia misji ostatecznego rozprawienia się z Żydami Warszawy” było wysadzenie w powietrze 16 maja Wielkiej Synagogi przy ul. Tłomackie.

wkt/PAP