Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) są niekiedy porównywane z Otwartymi Funduszami Emerytalnymi (OFE) czyli wcześniejszym programem, którego celem miało być budowanie oszczędności na cele emerytalne. Niesłusznie. Oba te programy bardzo się bowiem różnią.  

Być może pewna nieufność czy wahanie w stosunku do PPK bierze się właśnie stąd, że niektóre osoby obawiają się iż system ten skończy tak samo jak OFE. Przypomnijmy, że rząd Donalda Tuska po prostu zabrał Polakom pieniądze odkładane w OFE, co w sposób dramatyczny podważyło zaufania obywateli do Państwa. Dziś można czasem usłyszeć w prywatnych rozmowach, że „z PPK będzie tak samo jako z OFE”. Otóż nie! PPK nigdy nie podzielą losu OFE z tego powodu, że są to dwa zupełnie różne od siebie systemy budowania oszczędności. W PPK to obywatel jest głównym zarządzającym portfelem swoich oszczędności, a Państwo jedynie do niego dokłada. Przyjrzyjmy się podstawowym różnicom między PPK a OFE.   

1. OFE – obowiązkowe. PPK – dobrowolne

Zupełnie inny jest charakter obu programów. OFE na początku swojego istnienia był obowiązkowy, a cechą PPK jest jego całkowita dobrowolność.   

Przynależność do OFE dla osób urodzonych po 1968 r. (wyjątek stanowiły osoby urodzone w latach 1949-1968, które mogły wybierać, czy chcą być w OFE czy nie oraz te urodzone przed 1949 r, których reforma emerytalna z 1999 r. w ogóle nie objęła) była do 2014 roku obowiązkowa. Każdy pracownik zgłaszany do ubezpieczenia społecznego zobowiązany był więc zawrzeć umowę z wybranym przez siebie funduszem. Jeśli tego nie zrobił, fundusz przydzielany mu był w drodze losowania. Przepisy zmieniono dopiero w 2014 roku, kiedy to przystąpienie do OFE stało się już dobrowolne.  Jednak decyzję w sprawie np. rezygnacji z uczestnictwa w tym programie można podejmować tylko w tzw. okienku transferowym, które pojawia się co 4 lata.  

Warto podkreślić też, że inaczej niż to jest w przypadku PPK rezygnacja z OFE nie powoduje zmniejszenia potrącanych z wynagrodzenia składek. Jej skutkiem jest tylko to, że ZUS nie odprowadza ich części do OFE, a zapisuje je na wydzielonym na koncie ubezpieczonego subkoncie. 

W przypadku PPK uczestnictwo w programie jest całkowicie dobrowolne. Wprawdzie automatycznie zapisywani są do niego wszyscy pracownicy (z wyjątkiem osób , między 55 a 70 rokiem życia, które zapisywane są na wniosek), mogą oni się jednak w każdej chwili się z niego wypisać. Wystarczy, że złożą deklarację rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK. Jeśli następnie zmienią zadnie, równie łatwo mogą wrócić do oszczędzania w PPK składając z kolei wniosek o dokonywanie wpłat do tego programu. 

2. OFE - podział składki emerytalnej odprowadzanej do ZUS. PPK – odkładanie własnych pieniędzy, do których dokłada się pracodawca i Państwo

W przypadku OFE i PPK inny jest też sposób budowania oszczędności.  W OFE wpłacane środki są częścią obowiązkowej składki emerytalnej odprowadzanej do ZUS (jest ona dzielona między I filar (ZUS) oraz II filar kapitałowy w OFE). OFE są zatem powiązane z powszechnym systemem emerytalnym (są jego kapitałowym elementem). Oznacza to, że  przystąpienie do OFE nie zwiększa oszczędności na emeryturę (bez względu na to czy pracownik oszczędza w OFE czy nie na emeryturę odkłada tyle samo). Środki odprowadzane do OFE są tylko inaczej zarządzane.   

Pracownicze plany kapitałowe nie są w żaden sposób powiązane z powszechnym systemem emerytalnym. Oszczędności w tym programie budowane są niezależnie od kapitału gromadzonego w ZUS.  Wpłaty do PPK zarówno te finansowane przez pracownika jak i te finansowane przez pracodawcę są naliczane od wynagrodzenia pracowników i odprowadzane bezpośrednio na ich prywatne rachunki PPK prowadzone przez instytucje finansowe. Oznacza to, że wpłaty do PPK nie pomniejszają kapitału emerytalnego gromadzonego w ZUS.  Są dodatkowymi, całkowicie niezależnymi od powszechnego systemu emerytalnego, prywatnymi długoterminowymi oszczędnościami uczestników PPK.  Kolejną różnicą między OFE a PPK jest to, że w tym ostatnim rachunek uczestnika zasilany jest z trzech źródeł: z wynagrodzenia pracownika (od 2 do 4%), z wpłaty pracodawcy (1,5 do 4%) oraz z pieniędzy przekazywanych przez państwo. Każdy uczestnik otrzyma ze środków Funduszu Pracy wpłatę powitalną w wysokości 250 zł i dodatkowo coroczną dopłatę w kwocie 240 zł. 

3. OFE – środki publiczne. PPK - środki prywatne

Oba programy różni też charakter gromadzonych oszczędności. W OFE mają one charakter publiczny, w PPK – prywatny.  

O publicznym charakterze składek gromadzonych w OFE przesądził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 4 listopada 2015 r. (sygn. akt K 1/14) stwierdzając, że pieniądze pochodzące ze składek ubezpieczeniowych, również te gromadzone w OFE, są środkami publicznymi, a nie prywatnymi oszczędnościami ubezpieczonych. A to dlatego, że pochodzą z obowiązkowej i powszechnej składki emerytalnej, która podobnie jak podatek dochodowy jest daniną publiczną (ubezpieczony nie ma wpływu ani na jej wysokość ani na zasady jej opłacania).    Inaczej jest w PPK.  Prywatność środków gromadzonych w ramach tego programu gwarantuje ustawa PPK (art. 3). Potwierdza to też sposób budowania oszczędności w tym programie, który nie jest w żaden powiązany z obowiązkowymi składkami ZUS (środki wpłacane w tym programie nie są więc daniną publiczną jak składki na OFE), tylko zależy od oszczędzającego, który sam decyduje: 

- czy chce oszczędzać w PPK czy nie (wpłaty do PPK są dobrowolne a nie przymusowe), 

- o wysokości wpłat (ustawa wskazuje, że pracownik może finansować je na poziomie od 2 do 4% wynagrodzenia, a najmniej zarabiający mogą ją obniżyć nawet do 0,5%).   O prywatnym charakterze oszczędności w PPK świadczy także fakt, że uczestnik PPK sam decyduje, kiedy będzie z nich korzystać.  

Innymi słowy pieniądze zgromadzone na rachunku PPK pracownika są wyłącznie jego własnością. Mogą być w każdej chwili przez niego wypłacone i podlegają dziedziczeniu. 

4. OFE – wypłata tylko na emeryturę. PPK – wypłata możliwa w każdej chwili także na cele nie emerytalne

Uczestnik OFE nie ma wpływu w jaki sposób będą wypłacane jego oszczędności. Nie może też, inaczej niż w PPK, wypłacić ich w dowolnie wybranym przez siebie momencie. Dostanie je w formie emerytury, którą ze środków zgromadzonych na subkoncie  ubezpieczonego wypłacać będzie ZUS. 10 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego środki zgromadzone na rachunku w OFE zaczynają być bowiem przekazywane, w co miesięcznych proporcjonalnych ratach, na subkonto w ZUS, tak aby z chwilą osiągnięcia tego wieku przez uczestnika OFE wszystkie były już na tym subkoncie (tzw. suwak emerytalny). Oznacza to, że oszczędności zgromadzonych w OFE nie można skorzystać przed osiągnięciem wieku emerytalnego.   

W PPK natomiast to uczestnik decyduje, kiedy chce skorzystać ze zgromadzonych oszczędności.  I może to być zarówno przed osiągnięciem przez niego 60 roku życia jak i po tej dacie.  W związku z tym, że podstawowym celem programu PPK jest budowa oszczędności na cele emerytalne (ustawodawca założył, że pracownik oszczędzał będzie w PPK przynajmniej do 60 roku życia) ustawa przewiduje korzystniejsze warunki wypłaty oszczędności przez pracownika, który ten wiek ukończył.  

Co do zasady jednak, uczestnicy PPK mają dostęp do swoich oszczędności w każdej chwili. Jeśli zdecydują się na wycofanie środków z PPK (wypłatę całości zgromadzonych oszczędności) przed osiągnięciem 60. roku życia muszą liczyć się z utratą kwoty stanowiącej równowartość wpłaty powitalnej i dopłat rocznych od Państwa, z koniecznością zapłaty podatku od zysków kapitałowych oraz z „pomniejszeniem” oszczędności o 30 proc. wpłat pochodzących od pracodawcy (środki te zostaną przekazane na indywidualne konto uczestnika PPK w ZUS). 

Nie mający jeszcze 45 lat uczestnik PPK może także zaoszczędzone pieniądze (100% środków) wykorzystać na pokrycie wkładu własnego przy kredycie wziętym przez niego na zakup np. mieszkania, gruntu lub domu.  Te środki będzie musiał jednak w ciągu 15 lat zwrócić.   Uczestnicy PPK, bez względu na wiek, mogą także wziąć 25% zgromadzonych pieniędzy na pokrycie wydatków związanych z poważnym zachorowaniem swoim, małżonka albo dziecka (tych pieniędzy nie muszą zwracać).  

Również po ukończeniu 60 roku życia o sposobie korzystania ze zgromadzonych środków decyduje sam uczestnik. Może zatem zdecydować się: 

- wypłacić wszystkie zgromadzone pieniądze jednorazowo (zapłaci wtedy podatek od zysków kapitałowych),  

- wypłacić do 25 % środków jednorazowo, resztę rozkładając na miesięczne raty (jeśli będzie ich co najmniej 120 nie zapłaci podatku od zysków kapitałowych),

- całość zgromadzonych oszczędności wypłacić w miesięcznych ratach (jeżeli wypłaci co  najmniej 120 rat, nie zapłaci podatku od zysków kapitałowych).  

Małżeństwa, oszczędzające w jednej instytucji finansowej mogą także zdecydować się na wspólne korzystanie ze zgromadzonych oszczędności, czyli ich wypłatę w co najmniej 120 ratach w formie świadczenia małżeńskiego. Wówczas w razie śmierci jednego z nich wypłata tego świadczenia nadal jest kontynuowana i to w niezmienionej wysokości.

Więcej informacji na stronie https://www.mojeppk.pl/.