Dziś w całym kraju obchodzona jest 229. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja - pierwszej konstytucji w nowożytnej Europie, a drugiej na świecie po amerykańskiej. Rocznica przyjęcia Konstytucji 3 maja jest świętem ustanowionym w 1919 roku. Przez okres PRL jego publiczne obchodzenie było zabronione. Ponownie stało się państwowym świętem w 1990 roku. Specjalnie dla Państwa na naszym portalu będziemy relacjonować uroczystości związane z dzisiejszym świętem. Zapraszamy!

Biało-czerwone iluminacje

Z okazji Święta Konstytucji 3 Maja Pałac Prezydencki oraz Belweder w bieli i w czerwieni.

Apel Jasnogórski z udziałem prezydenta Andrzeja Dudy

Apelem Jasnogórskim zakończyły się trzeciomajowe uroczystości w Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej. W modlitwie wziął udział prezydent Andrzej Duda.

CZYTAJ TAKŻE: Szczególny Apel Jasnogórski na zakończenie trzeciomajowych uroczystości. W modlitwie wziął udział prezydent Andrzej Duda

CZYTAJ WIĘCEJ: PAŁAC 2020. ZAPISKI Z KAMPANII. 7 dni do wyborów. Godne podsumowanie 3 maja. Prezydent na Jasnej Górze: „To też święto Maryi Królowej Polski”

Marszałek Witek na Jasnej Górze

3 maja. Wizyta marszałek #Sejm @elzbietawitek na #JasnaGóra i udział w uroczystościach Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski, w trakcie których dokonano Aktu Zawierzenia Polski Najświętszemu Sercu Pana Jezusa i Matce Bożej Królowej Polski

Orędzie prezydenta

CZYTAJ WIĘCEJ: Orędzie prezydenta: My, Polacy, jesteśmy narodem mądrym i dojrzałym. Potrzebujemy jedności i współpracy, a nie wrogości i konfliktu

Aby uchronić społeczeństwo przed skutkami epidemii musimy działać razem; potrzebujemy ładu i porządku, a nie destabilizacji i kłótni, potrzebujemy zaufania, solidarności i współpracy - mówił w niedzielę w wystąpieniu z okazji 229. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja prezydent Andrzej Duda.

Prezydent ocenił, że „dzięki sprawnym planowym działaniom” Polska wychodzi „obronną ręką” z trudnej sytuacji epidemii. Podkreślał zagrożenie epidemii zarówno dla zdrowia i życia ludzi, jak i gospodarki i życia społecznego.

Jestem pod głębokim wrażeniem tego, jak wspaniale Polacy zachowują się w obliczu pandemii. Chcę dziś z serca państwu za to podziękować. Jesteśmy narodem mądrym i dojrzałym. Jesteśmy słusznie dumni ze swoich osiągnięć. Kochamy wolność, chcemy korzystać ze swobód, rozwijać się, bogacić, cieszyć się własnym życiem. Ale gdy stanęliśmy przed tak wielkim wyzwaniem, z którym możemy uporać się tylko wspólnie, to zachowujemy się rozsądnie, jesteśmy zdyscyplinowani, mobilizujemy się i pomagamy sobie nawzajem w codziennych trudnościach

— mówił Andrzej Duda.

Jestem pewien, że tak będzie też w kolejnych dniach i tygodniach – ile tylko czasu będzie potrzeba, by uchronić społeczeństwo przed najgorszymi skutkami epidemii. By to osiągnąć, musimy dalej działać razem. Potrzebujemy jedności i współpracy, a nie wrogości i konfliktu. Musimy razem patrzeć na wspólne dobro, a nie kierować się partykularnymi interesami. Potrzebujemy ładu i porządku, a nie destabilizacji i kłótni. Potrzebujemy zaufania i solidarności, a przede wszystkim – współpracy

— dodał prezydent.

Uroczystość wręczenia przez prezydenta Andrzeja Dudę odznaczeń państwowych

CZYTAJ WIĘCEJ: Prezydent odznaczył Orderem Orła Białego prof. Roszkowskiego i prof. Kułakowskiego. „Jeszcze Polska nie zginęła, kiedy my żyjemy”

Prezydent Andrzej Duda odznaczył Orderem Orła Białego - najwyższym odznaczeniem państwowym Rzeczpospolitej Polskiej - historyka prof. Wojciecha Roszkowskiego oraz onkologa prof. Andrzeja Kułakowskiego.

Lekarz, chirurg onkolog, profesor nauk medycznych, współtwórca nowoczesnej chirurgii onkologicznej w Polsce, prof. Andrzej Kułakowski został odznaczony Orderem Orła Białego:

W uznaniu znamienitych zasług dla polskiej onkologii, za osiągnięcia w podejmowanej z pożytkiem dla kraju pracy zawodowej i społecznej oraz popularyzowanie polskiej myśli naukowej na świecie.

Ekonomista, historyk, nauczyciel akademicki, autor publikacji z zakresu historii Polski, w tym wydawanej w podziemiu pod pseudonimem Andrzej Albert „Najnowszej historii Polski” prof. Wojciech Roszkowski został odznaczony Orderem Orła Białego:

W uznaniu znamienitych zasług w popularyzowaniu i upowszechnianiu wiedzy naukowej, za zaangażowanie na rzecz kształtowania społeczeństwa obywatelskiego i działalność publiczną.

Wicepremier Gliński: Konstytucja 3 Maja była wyrazem zbiorowej mądrości Polaków

Wicepremier Piotr Gliński o znaczeniu i roli w historii Polski Konstytucji 3 Maja w 229. rocznicę jej uchwalenia mówił w wywiadzie dla TVP Info. Jak podkreślił, przyjęta w XVIII w. ustawa zasadnicza była bardzo nowoczesna i postępowa.

To dokument, który był wyrazem zbiorowej mądrości Polaków, a jednocześnie dokument, który był szalenie nowoczesny i taki, na który oczekiwano od lat. On w pewnym sensie regulował różnego typu niedogodności i kłopoty ustrojowe Rzeczpospolitej

— zaznaczył szef resortu kultury.

Gliński przyznał, że przyjęcie Konstytucji 3 Maja co prawda nie spełniło oczekiwań w krótkim czasie, ponieważ nie uchroniło kraju od zaborów, ale – jak wskazał – bardzo istotną rolę odegrała później pamięć o tym, że mądrość wspólnotowa została przelana na tak ważny dokument i Polaków stać było na zawartych w nim wiele wyrzeczeń.

Państwo polskie stać było na to, żeby się samoograniczyć, mam na myśli demokrację szlachecką, po to, żeby wprowadzić nowoczesny ustrój, żeby przeznaczyć więcej środków i zasobów, żeby bronić dobra Rzeczpospolitej, a więc ustanowić podatki na wojsko i wiele innych rozstrzygnięć. Zdobyto się na to i to było tak ważne, że pamięć o tym przez lata niosła Polaków w kierunku walki o niepodległość i stawiania dobra Rzeczpospolitej ponad dobrem indywidualnym

— wyjaśnił.

Dodał, że podobne znaczenie Konstytucja 3 Maja powinna mieć dla współczesnych obywateli. Jak mówił Gliński, pamięć o tym, że Polacy potrafili w obliczu zagrożenia zjednoczyć się i porzucić interesy jednostki i jako priorytet postawić dobro ojczyzny, jest ważne w każdym momencie i dla każdej wspólnoty także we współczesnym świecie.

Szalenie istotne i ważne jest, żeby potrafić definiować na każdym etapie rozwoju istotny interes Rzeczpospolitej, racje stanu, to, co jest najważniejsze. Żebyśmy pamiętali, że zawsze powinniśmy w pierwszym rzędzie liczyć na siebie – na nasze własne zasoby, naszą wspólnotę, na to wielkie polskie – wliczając Polonię – ponad 40-milionowe społeczeństwo

— podkreślił wicepremier.

Jesteśmy dużym, mam nadzieję wciąż mądrym krajem, który powinien czerpać właśnie z takich momentów, które świadczą o tej zbiorowej mądrości Polaków. Konstytucja 3 Maja była właśnie takim zrywem i efektem pewnych procesów, które doprowadziły, że w tym jednym z najbardziej nowoczesnych dokumentów w owym czasie na świecie zawarta została myśl polityczna, do której można było sięgać i wracać

— dodał.

Gliński podsumował, że w Konstytucji 3 Maja przede wszystkim zawarto wspólnotowe myślenie Polaków o swojej ojczyźnie i dobru nadrzędnym, jakim jest Polska.

Abp Głódź: Winniśmy wdzięczność tym, którzy wiele czynią, by zahamować pandemię

Dziś szczególny dzień, kiedy nasze myśli ogniskują się na sprawach Ojczyzny. Pamiątka uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Tego szczególnego aktu prawnego, o którym się pamięta, do którego się wraca, który w ciągu ponad dwu wieków, jakie upłynęły od czasu jego uchwalenia, nabrał wymiaru narodowego symbolu

— powiedział w niedzielę podczas mszy św. za ojczyznę w Katedrze Oliwskiej w Gdańsku metropolita gdański Sławoj Leszek Głódź.

Zwrócił uwagę, że historycy tamtej epoki wskazuję na „dwa bieguny postaw tych, którzy mieli wpływ na bieg ówczesnych spraw”.

Jeden biegun to ci, których nie interesowało dobro wspólne. Wybierali drogę narodowego zaprzaństwa, poklask i splendor płynące z zaborczych dworów, interes grup i koterii spojonych egoizmem. Odwracali się od problemów polskiej wspólnoty, nieczuli na głos Ojczyzny. Podejmowane w duch naprawy Rzeczypospolitej działania i projekty, te o wymiarze społecznym, obywatelskim, oceniali, a raczej linczowali, wedle miary własnego interesu. Negowali, aby negować. Odrzucali w myśl zasady: aby było, jak było. Taki nurt postaw nie był właściwy tylko tamtej epoce

— mówił abp Głódź.

Jak podkreślił, drugi biegun postaw był „trwały, mocny, wierny wartościom, tradycji, wierze ojców, gotowy do poświęceń, wysoko i pewnie wznoszący sztandar ojczyzny”.

Przekonanie o niezbywalnej wartości narodowego państwa, jego niepodległości i suwerenności, życia kształtowanego wedle miary wartości, o które wspierały się pokolenia. Wtedy, u schyłku XVIII wieku, ludzie tego nurtu podjęli wysiłek ocalenia zagrożonego upadkiem gmachu Rzeczypospolitej, dzieło reform, odnowy ducha. Wtedy się nie udało. Rzeczpospolita upadła. Ale przecież duch Konstytucji 3-majowej nie zgasł, nie spętały go więzy narodowej niewoli. Konstytucja ta stoi u początku nowożytnych dziejów narodu – Konstytucja polskiej nadziei. Świadectwo twórczej mocy narodu

— zaznaczył.

W homilii abp Głódź mówił też o pandemii koronawirusa - „jeszce nieodwołanej, jeszcze dającej o sobie znać”.

Utrudnienia i zakazy, których z wolna ubywa, ale przecież wciąż ich dużo. Idźmy przez ten trudny czas pod sztandarem naszej chrześcijańskiej nadziei, która na pierwszy plan życia stawia pokój serc, wdzięczność, umiejętność wybaczania

— apelował.

Winni jesteśmy wdzięczność dla tych, którzy wiele czynią, aby zahamować rozprzestrzenianie się pandemii. Rząd, najwyższe instytucje życia narodu, samorządy. Oszczędźmy im zbędnych słów, bezpodstawnej krytyki, gołosłownych zarzutów, że się w porę nie przygotowali. A kto wiedział? A kto działał z wyprzedzeniem? Bądźmy sprawiedliwi

— podkreślił metropolita gdański.

Dodał, że słowa podziękowania i wdzięczności należą się przede wszystkim osobom niosącym pomoc chorym: lekarzom, pielęgniarkom, służbom dostarczającym leki i środki dezynfekcyjne, wolontariuszom, harcerzom oraz różnorodnym wspólnotom, które włączyły się w akcję zapobiegania rozprzestrzeniania się epidemii poprzez np. szycie maseczek.

Abp Stanisław Gądecki zawierzył Polskę Jezusowi i Matce Bożej

CZYTAJ WIĘCEJ: Abp Gądecki zawierzył Polskę Jezusowi i Matce Bożej. „Oddal od nas wszelką zarazę błędów i grzechów, pandemię koronawirusa”

Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski (KEP) abp Stanisław Gądecki zawierzył w niedzielę Polskę w sanktuarium na Jasnej Górze w Częstochowie Najświętszemu Sercu Pana Jezusa i Matce Bożej Królowej Polski.

Najświętsze Serce Jezusa, Tobie zawierzamy Kościół na polskiej ziemi, wszystkie jego stany i powołania: duchowieństwo, osoby życia konsekrowanego, wszystkich wiernych, którzy „Polskę stanowią” w kraju i poza jego granicami. Oddal od nas wszelką zarazę błędów i grzechów, pandemię koronawirusa, grożącą nam suszę, jak również kryzys ekonomiczny i związane z tym bezrobocie. Te nasze prośby ośmielamy się zanieść do Ciebie przez szczególne wstawiennictwo Najświętszej Maryi Panny, która jest naszą Przedziwną Pomocą i Obroną

— powiedział w akcie zawierzenia abo Stanisław Gądecki.

Maryjo! Pragniemy w tej modlitwie przywołać solidarny Akt Zawierzenia świata, Kościoła, a także naszej Ojczyzny, który w dniu 25 marca 2020 r., wypowiadał Pasterz Kościoła Portugalskiego w Fatimie. Dzisiaj zawierzamy Tobie naszą Ojczyznę i Naród, wszystkich Polaków żyjących w Ojczyźnie i na obczyźnie. Tobie zawierzamy całe nasze życie, wszystkie nasze radości i cierpienia, wszystko czym jesteśmy i co posiadamy, całą naszą przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Uproś nam wszystkim obiecanego Ducha Świętego, aby ponownie zstąpił i odnowił oblicze tej Ziemi

— dodał.

Polska była już w przeszłości wielokrotnie zawierzana Matce Bożej w narodowym sanktuarium w trudnych chwilach i kryzysach. W czasie trwającej epidemii koronawirusa także inne kraje oddały się w opiekę Matki Bożej - m.in. Anglia i Walia, Portugalia, Hiszpania i Austria.

Kwiaty przy mauzoleum Marszałka Piłsudskiego w Wilnie

Przedstawiciele Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą i studenci wileńskiej filii Uniwersytetu w Białymstoku w niedzielę, w dniu Święta Konstytucji 3 maja złożyli kwiaty i zapalili znicze przed mauzoleum Marszałka Józefa Piłsudskiego na wileńskim Cmentarzu Rossa.

W wigilię święta wieniec złożyła ambasador RP na Litwie Urszula Doroszewska.

Cieszę się, że mogę przy tym mauzoleum stanąć i złożyć wieniec

— mówiła PAP Doroszewska. Przypomniała, że tradycyjnie 3 maja przy mauzoleum na Rossie, gdzie spoczywa serce marszałka Józefa Piłsudskiego, gromadziło się setki osób. W tym roku, z powodu obowiązującej kwarantanny ambasador Polski wieniec składała sama.

W tym miejscu, symbolicznym i tak drogim nam wszystkim, składam hołd Marszałkowi, twórcy wolnej Rzeczypospolitej

— powiedziała Doroszewska.

Konstytucja 3 maja jest bardzo ważna we wspólnej historii Polaków i Litwinów

— zaznaczyła.

To nasi przodkowie uchwalili pierwszą w Europie demokratyczną konstytucję. To jest nasza chluba i dobrze wracać do tych najjaśniejszych kart w naszej historii. Tym bardziej, że dotyczy to podstaw prawnych naszego istnienia

— powiedziała.

Doroszewska oceniła, że Polaków i Litwinów łączy „wspólne przywiązanie do wolności”. „To, że Polska i Litwa tak mocno walczyły o niepodległość i swą niezależność od zaborców oraz wrogów wynika również z tej szlachetnej historii walki o podstawy prawne istnienia naszych państw” - podkreśliła.

Ambasador przekazała serdeczna pozdrowienia wszystkim służbom medycznym, które walczą z epidemią koronawirusa.

Z takiej perspektywy historycznej, życzę naszym krajom, żeby mogły się dalej bezpiecznie rozwijać, by nasze stosunki były jak najlepsze i żeby wszystkie kwestie, które są problematyczne, mogły być przez nas rozwiązane dla dobra naszych wspólnot, dla dobra Polski i Litwy, dla dobra Polaków na Litwie i Litwinów w Polsce

— powiedziała.

Na Litwie dzień Konstytucji 3 maja jest zaliczany do dni upamiętnianych, ale nie jest to ustawowo dzień wolny od pracy. Chociaż od kilku lat są organizowane sporadyczne okolicznościowe obchody, część społeczeństwa Litwy nadal uważa, że Konstytucja 3 maja oznaczała w istocie ostateczną utratę niezależności Litwy.

Msza święta na Jasnej Górze

Na Jasnej Górze odbyła się Msza święta z udziałem marszałek Sejmu Elżbiety Witek. Homilię wygłosił abp Stanisław Gądecki, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski.

Rafał Trzaskowski przed Grobem Nieznanego Żołnierza

Rafał Trzaskowski, prezydent Warszawy złożył kwiaty przed Grobem Nieznanego Żołnierza.

Kwiaty od przedstawicieli PSL

Przedstawiciele Polskiego Stronnictwa Ludowego złożyli kwiaty pod tablicą upamiętniającą twórców Konstytucji 3 Maja.

Uroczysta Msza święta w Warszawie

W archikatedrze św. Jana Chrzciciela odbyła się Msza św. za ojczyznę. W uroczystym nabożeństwie wzięła udział para prezydencka, premier Mateusz Morawiecki wraz z najważniejszymi osobami w państwie.

Harmonogram uroczystości

Wystąpienie prezydenta Andrzeja Dudy

W Warszawie w archikatedrze św. Jana Chrzciciela para prezydencka wspólnie z najważniejszymi osobami w państwie weźmie udział we mszy św. za ojczyznę. Z powodu pandemii w nabożeństwie będzie uczestniczyła ograniczona liczba osób. Następnie w Pałacu Prezydenckim odbędzie się uroczystość, w trakcie której prezydent Andrzej Duda wręczy wysokie odznaczenia, w tym najwyższe odznaczenie państwowe - Order Orła Białego. Około południa głowa państwa będzie miała wystąpienie telewizyjne z okazji Święta Konstytucji 3 maja. Zastąpi ono zwyczajową uroczystość na Placu Zamkowym.

W tym roku narodowe święto Konstytucji 3 Maja będzie obchodzone zgodnie z reżimem przepisów przyjętych na czas pandemii, w związku z tym świętowanie odbędzie się według nieco innego scenariusza

—powiedział PAP prezydencki mister Wojciech Kolarski.

W tym roku ze względu na panującą sytuację epidemiologiczną i związane z nią obostrzenia znaczna część rocznicowych inicjatyw będzie dostępna w internecie. Jedną z nich będzie prezentacja na stronie Archiwów Państwowych i w mediach społecznościowych rękopisu Konstytucji 3 maja oraz sposobu jego przechowywania i zabezpieczenia. Zamek Królewski w Warszawie przygotował m.in. webinarium poświęcone Konstytucji 3 maja z udziałem prof. dr hab Wojciecha Fałkowskiego, a Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie opublikuje blisko 20 ilustrowanych artykułów popularnonaukowych na temat dokumentu i jego twórców.

Publikację materiału dotyczącego ustawy rządowej z 1791 r. zaplanowało także Europejskie Centrum Solidarności. Przedstawione w nim zostaną m.in. historyczne analogie pomiędzy sytuacją Polski w końcu XVIII i w schyłkowym okresie PRL, a także rola mitu Konstytucji 3 maja i jego wpływ na wydarzenia z sierpnia 1980 r. i działalność NSZZ Solidarność.

W Programie Trzecim Polskiego Radia będzie można posłuchać audycji przygotowanej przez Muzeum Historii Polski. Z kolei TVP Warszawa wyemituje koncert piosenek i pieśni patriotycznych „Vivat Maj, 3 Maj!!!”, współorganizowany przez Narodowe Centrum Kultury. Wezmą w nim udział m.in. Jerzy Zelnik, Norbert Smoliński i Dominika Świątek. Za aranżację muzyczną odpowiada Artur Grudziński.

Życzenia dla Polaków

W związku ze świętem z całego świata płyną życzenia dla Polaków.

CZYTAJ TAKŻE: Światowi przywódcy składają życzenia z okazji Narodowego Święta Trzeciego Maja! Wśród nich m.in. prezydenci USA, Niemiec i Rosji

Wszystkiego najlepszego z okazji Święta Konstytucji 3 Maja! Polska konstytucja była pierwszą w Europie i drugą po amerykańskiej ustawą zasadniczą na świecie. Polska i USA mają wspólne wartości i historię. Dziś nasze relacje są silniejsze niż kiedykolwiek

—podkreśliła ambasador Mosbacher na Twitterze.

W imieniu narodu Stanów Zjednoczonych gratuluję Polakom w waszym Dniu Konstytucji

—głosi oświadczenie prasowe Mike Pompeo zamieszczone na stronie internetowej Departamentu Stanu.

Szef amerykańskiej dyplomacji napisał w nim, że Konstytucja 3 Maja „pozostaje silnym symbolem dążenia Polaków do wolności oraz sprawiedliwości”.

To pragnienie przez Polaków wolności doprowadziło Polskę do odrodzenia jako niepodległe państwo w 1918 roku. I to dążenie do wolności i sprawiedliwości pobudziło Polskę do odrzucenia komunizmu w 1989 roku

—dodał.

Pompeo stwierdził, że jest pewien, iż w czasie pandemii Polacy „jeszcze raz pokażą swoje najlepsze cechy i skutecznie przezwyciężą kryzys”. Wyraził też nadzieję, że amerykańsko-polska „przyjaźń i partnerska współpraca staną się w nadchodzących latach nawet jeszcze mocniejsze”.

Świętowanie w cieniu pandemii

Ze względu na pandemię koronawirusa obchody tegorocznego Święta Narodowego 3 maja zostaną ograniczone do minimum. W miastach odbędą się msze święte w intencji ojczyzny, a pod najważniejszymi pomnikami zostaną złożone kwiaty. Jak co roku na budynkach zawisną biało-czerwone flagi.

Mimo stopniowego poluzowywania niektórych obostrzeń ze względu na koronawirusa w Polsce wciąż obowiązują dodatkowe zakazy, m.in. zakaz zgromadzeń powyżej 50 osób.

W związku z tymi ograniczeniami w Warszawie ani żadnym z miast wojewódzkich nie odbędą się w tym roku duże, oficjalne uroczystości Święta Narodowego 3 maja. Uroczystości, w ramach których wcześniej organizowano defiladę wojskową, a także różnego rodzaju przemarsze i parady, w tym roku będą miały charakter symboliczny.

Nie zmieniła się jednak tradycja wywieszania w oknach domów biało-czerwonych flag. O to, by mieszkańcy miasta nie planowali swojego udziału w obchodach święta, a zamiast tego swój patriotyzm i przywiązanie do barw narodowych wyrazili poprzez wieszanie flag państwowych na domach czy balkonach, zaapelował m.in. prezydent Białegostoku Tadeusz Truskolaski.

Przedstawiciele władz samorządowych lub państwowych złożą indywidualnie lub w niewielkich delegacjach kwiaty pod najważniejszymi pomnikami. W celu ograniczenia oficjalnej części obchodów przykładowo we Wrocławiu przemówienie wojewody dolnośląskiego Jarosława Obremskiego zostanie opublikowane on-line.

W kościołach w całej Polsce zorganizowane zostaną również msze w intencji ojczyzny. W Krakowie w katedrze na Wawelu mszy przewodniczyć będzie metropolita krakowski abp Marek Jędraszewski, ale ze względu na wciąż obowiązujące obostrzenia w świątyni będzie mogło przebywać tylko 140 osób. Z kolei na Jasnej Górze w Częstochowie będzie miało miejsce zawierzenie Polski Najświętszemu Sercu Pana Jezusa i Matce Bożej Królowej Polski, którego dokona Przewodniczący Konferencji Episkopatu abp Stanisław Gądecki.

W wielu miastach budynki niektórych instytucji zostaną symbolicznie podświetlone na biało-czerwony kolor. W Warszawie będzie to Pałac Kultury i Nauki, w Bydgoszczy - fasada urzędu wojewódzkiego, a w Lublinie - budynek ratusza oraz stadion Arena.

Samorządy i instytucje miejskie postanowiły przygotować też inne atrakcje, wykorzystując do tego najczęściej internet.

Łódzki magistrat zachęca do wysyłania mailem e-pocztówek do bliskich. To nawiązanie do dawnego polskiego zwyczaju wysyłania pocztówek z okazji świąt narodowych. Ze strony www.lodz.pl/3maja można pobrać dwie wersje kartek. Różnego rodzaju konkursy dla mieszkańców przygotował też Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach.

Na świętowanie online zaprasza również Wielkopolskie Muzeum Niepodległości. Muzeum zamieściło na swojej stronie internetowej i w mediach społecznościowych muzealne ciekawostki związane ze Świętem Pracy, z obchodami Święta Flagi i rocznicą uchwalenia Konstytucji 3 maja. Dzieci znajdą tam informacje i instrukcje potrzebne do wykonania biało-czerwonej chorągiewki i rozetki.

Na swoją stronę internetową oraz profil na Facebooku zaprasza też Muzeum w Gliwicach, które 3 maja na żywo będzie transmitować koncert pieśni patriotycznych, takich jak: „Witaj, majowa jutrzenko” czy „Przybyli ułani”.

Historia Konstytucji 3 maja

Amerykański historyk John Kulczycki uznał Konstytucję 3 maja z 1791 roku za najważniejsze osiągnięcie ideologiczne dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Zaznaczył, że zrodziła się z tych samych pryncypiów co konstytucje amerykańska i francuska.

Konstytucja 3 maja 1791 r. jest najważniejszym osiągnięciem ideologicznym dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Zostało to jednak osiągnięte poprzez zamach stanu. Polscy intelektualiści, należący do europejskiego oświecenia, dyskutowali kwestię reform od lat. Sejm Wielki podejmował te działania poczynając od 1788 roku

—podkreślił emerytowany profesor University of Illinois w Chicago.

Przypomniał o dwóch frakcjach w Sejmie. Jedna reprezentowała przede wszystkim magnatów oraz pozostająca na jej usługach zaściankową szlachtę. Sprzeciwiali się oni poważnym reformom i polegali na wsparciu Rosji, która sprawowała faktyczny protektorat nad Rzeczpospolitą i od wielu dekad paraliżowała wszelkie próby reform. Frakcja „patriotyczna” chciała z kolei gruntownej reformy państwa i położenia kresu rosyjskiej dominacji.

2 maja 1791 roku +Patrioci+ skorzystali z nieobecności około dwóch trzecich deputowanych, którzy jeszcze nie wrócili z przerwy wielkanocnej i zignorowali brak kworum w celu uzgodnienia warunków konstytucji. Została ona ogłoszona następnego dnia i z entuzjazmem przyjęta przez mieszkańców Warszawy

—wyjaśnia historyk.

Zauważył, że konstytucja, jej twórcy i zwolennicy stanowili część wielkiego ruchu rewolucyjnego, który przekształcił świat zachodni w ostatniej ćwierci XVIII wieku. Wydarzenia w Rzeczypospolitej, uzupełnił, miały miejsce w tym samym kontekście, co rewolucje amerykańska i francuska. Konstytucja amerykańska z 1789 r., Konstytucja uchwalona 3 maja 1791 r. oraz konstytucja francuska z września 1791 r., zrodziły się z przywiązania do tych samych pryncypiów.

Choć polska konstytucja zaczyna się od tradycyjnego, deistycznego przywołania Trójcy Świętej, to zawierała nowoczesną koncepcję monarchii, w której król rządzi „z woli narodu”. Władza królewska była również ograniczona wymogiem, by jego decyzje były zatwierdzane przez Straż Praw - ministrów odpowiedzialnych przed Sejmem

—ocenił Kulczycki.

Tym samym położono podwaliny pod pierwszą nowoczesną monarchię konstytucyjną

—podkreślił.

Jego zdaniem żadna z wymienionych konstytucji nie była taką, jakie dzisiaj uznalibyśmy za demokratyczne. Konstytucja 3 maja faktycznie rozszerzyła prawa polityczne poza szlachtę na właścicieli majątków, a chłopów pozostawiła jedynie „pod ochroną prawa”. Amerykańska konstytucja kodyfikowała utrzymanie niewolnictwa i redukowała prawa polityczne właścicieli majątków. Francuska ustawa zasadnicza rozróżniała aktywnych obywateli posiadających majątki od biedniejszych, biernych obywateli, całkowicie wykluczała też ze sfery publicznej kobiety.

W przeciwieństwie do dwóch tamtych, Konstytucja 3 maja nigdy nie została wprowadzona w życie. Żaden z sąsiadów Rzeczypospolitej nie tolerował tych reformistycznych idei. Rosja, Prusy i Austria już w 1772 r. zaanektowały część Rzeczypospolitej. W szczególności Rosja tłumiła wysiłki na rzecz uzyskania faktycznej niepodległości, jej wojsko zmiażdżyło siły patriotów. Prusy złamały obietnice pomocy. Następnie Rosja i Prusy zaanektowały część państwa w 1793 roku

—zaznaczył profesor z Chicago.

W obliczu zagrożenia siły patriotyczne zjednoczyły się pod przywództwem Tadeusza Kościuszki w obronie państwa. Czerpiąc z doświadczeń w walce o niepodległość Ameryki z udziałem wszystkich warstw społeczeństwa, Kościuszko zjednoczył w obronie państwa wszystkie grupy społeczne od chłopstwa po Żydów. 7 maja 1794 r. wydał uniwersał połaniecki przyznający chłopom wolność osobistą i ograniczający ich obowiązki pańszczyźniane.

Mimo ważnych zwycięstw wojska pod dowództwem Kościuszki nie były w stanie pokonać połączonych sił Rosji i Prus. Wraz z Austrią kraje te zagarnęły pozostałe obszary Rzeczypospolitej

—podsumowuje amerykański historyk.

Prof. Kulczycki jest m.in. autorem książki „Belonging to the Nation: Inclusion and Exclusion in the Polish-German Borderlands, 1939-1951”. Traktuje ona o polityce narodowej homogenizacji prowadzonej przez III Rzeszę oraz powojenną Polskę na pograniczu polsko-niemieckim. Tom wydany przez Harvard University Press (2016) otrzymał nagrodę (honorowe wspomnienie) w kategorii: Best Book in Polish Studies przyznaną w roku 2017 przez Association of Slavic, East European, and Eurasian Studies.

„Druga na świecie i pierwsza w Europie”

229 lat temu, 3 maja 1791 r., Sejm Czteroletni po burzliwej debacie przyjął przez aklamację ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 maja. Była drugą na świecie i pierwszą w Europie ustawą regulującą organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli.

Według historyka prof. Henryka Samsonowicza, Konstytucja 3 Maja stanowi ważny element pamięci zbiorowej, bez której żadna wspólnota istnieć nie może. Jego zdaniem, Polska odzyskiwała niepodległość trzykrotnie: właśnie 3 maja 1791 r. oraz 11 listopada 1918 r. i 4 czerwca 1989 r.

Celem ustawy rządowej miało być ratowanie Rzeczypospolitej, której terytorium zostało uszczuplone w wyniku I rozbioru przeprowadzonego przez Prusy, Austrię i Rosję w 1772 r.

Konstytucja została uchwalona na Zamku Królewskim w Warszawie.

Przebieg sesji, rozpoczętej około południa, był wyreżyserowany. Na początku odczytano odpowiednio spreparowane depesze dyplomatyczne ukazujące zmieniającą się na niekorzyść Rzeczypospolitej koniunkturę relacji międzynarodowych. Sejmującym podsuwano niejako wniosek, że w tej sytuacji bezpieczeństwo państwu zapewnić może tylko jego wzmocnienie przez uchwalenie nowej formy rządu. Na polecenie króla odczytano jej projekt. Wzbudził on wiele głosów sprzeciwu

—pisze prof. Piotr Ugniewski w artykule „Jak uchwalono Konstytucję 3 Maja” opublikowanym na portalu dzieje.pl.

Oponenci podnosili m.in. fakt, że projekt konstytucji mówi o dziedziczności tronu, co jest niezgodnie z zaprzysiężonymi przez Stanisława Augusta paktami conventami. Wskazywali także na niezgodny z regulaminem tryb obrad nad projektem konstytucji.

Król przemawiał trzykrotnie, wskazując pilną konieczność naprawienia dawnego ustroju. W końcu, gdy podniósł rękę na znak chęci zabrania głosu po raz czwarty, odebrano ten gest przypadkiem jako wezwanie do przyjęcia projektu przez aklamację. Co rzeczywiście w następstwie tego nieporozumienia nastąpiło. Odezwały się wtedy okrzyki +Wiwat król! Wiwat Konstytucja!+. Stanisław August złożył od razu przysięgę na +Ustawę Rządową+ na ręce biskupa krakowskiego, Feliksa Turskiego

—pisze prof. Ugniewski.

W pierwszych zdaniach dokumentu podkreślano jedność państwa, czego wyrazem miał być jeden rząd, skarb i armia. Artykuł pierwszy konstytucji potwierdzał dominującą rolę religii katolickiej. W drugim zaakcentowano pozycję szlachty, gwarantując jej przyznane dawniej przywileje.

Szlachtę za najpierwszych obrońców wolności i niniejszej konstytucyi uznajemy; każdego szlachcica cnocie, obywatelstwu i honorowi, jej świętość do szanowania, jej trwałość strzeżenia poruczamy, jako jedyną twierdzę ojczyzny i swobód naszych

—podkreślono w ustawie.

Artykuł trzeci dokumentu potwierdzał prawo mieszczan do samostanowienia w istotnych sprawach, posiadania ziemi oraz przyjmowania ich do stanu szlacheckiego.

Artykuł czwarty utrzymywał poddaństwo chłopów wobec szlachty, przyjmując jednak włościan „pod opiekę prawa i rządu krajowego”, co gwarantowały umowy zawarte przez nich z właścicielami ziem. Przyznawano także wolność każdemu chłopu przybywającemu lub wracającemu po ucieczce, co miało zachęcać włościan z innych krajów do zamieszkania w Polsce.

Konstytucja ustanowiła trójpodział władzy. Władzę ustawodawczą miał stanowić dwuizbowy parlament, składający się z Sejmu - 204 posłów spośród szlachty i 24 plenipotentów miast - oraz Senatu (złożonego z biskupów, wojewodów, kasztelanów i ministrów pod przewodnictwem króla), o ograniczonej roli.

Funkcję wykonawczą miał sprawować król i odpowiedzialny przed Sejmem rząd, zwany Strażą Praw, który tworzył prymas oraz ministrowie policji, pieczęci (spraw wewnętrznych), skarbu, wojny i spraw zagranicznych. Król mógł powoływać ministrów, senatorów, biskupów, oficerów i urzędników, a podczas wojny był wodzem naczelnym armii. Rolę sądowniczą w państwie powierzano niezależnym trybunałom. Planowano reformę sądownictwa oraz utworzenie sądów ziemskich i miejskich, a także Trybunału Koronnego i sądów asesorskich.

Rozdział szósty dokumentu dotyczył organizacji Sejmu. Likwidował instrukcje poselskie nakładające na posłów obowiązek zajmowania stanowiska zgodnego z wolą wyborców i znosił liberum veto, wprowadzając głosowania większościowe. Kadencja miała trwać dwa lata, a posiedzenia zwoływane w zależności od potrzeb. Co 25 lat miał obradować Sejm nadzwyczajny, na którym posłowie mieli pracować nad poprawą konstytucji.

Wprowadzono tron dziedziczny, likwidując wolną elekcję. Następcą tronu po Stanisławie Auguście miał być elektor saski Fryderyk August, wnuk Augusta III Sasa i jego potomkowie. Na wypadek śmierci króla lub niemożności sprawowania przez niego funkcji regencję miała sprawować Straż Praw po przewodnictwem królowej lub prymasa.

Ostatni artykuł dokumentu poświęcono „sile zbrojnej narodowej”, której celem miała być obrona suwerenności kraju.

Uchwalenie Konstytucji 3 Maja odbiło się szerokim echem w całej Europie.

Po 3 maja Stanisław August przeżywał okres swej największej popularności, autentycznego uwielbienia dla +ojca ojczyzny+, a także poklasku oświeconej Europy, gdzie jedynie w radykalnych kołach rewolucji francuskiej dezaprobowano +monarchizm+ Konstytucji 3 Maja

—pisze historyk prof. Jerzy Michalski, autor biografii Stanisława Augusta. („Stanisław August Poniatowski”)

W opinii znawczyni XVIII-wiecznych dziejów Polski prof. Zofii Zielińskiej, Konstytucja 3 Maja stanowiła zasadniczy zwrot w porównaniu z ustrojem wcześniejszym, zdecydowanie republikańskim. Silna jak na polskie tradycje centralna władza wykonawcza, silna w niej pozycja króla, wreszcie istotne prerogatywy, jakie zachowywał władca w Sejmie, przesądzają o tym, że ustrój stworzony przez ustawę rządową możemy uznać za monarchizm, którego granice wyznaczała konstytucja, a więc za monarchizm konstytucyjny.

Nie tylko tekst ustawy rządowej, ale także okoliczności jej wprowadzenia, były przedmiotem analiz badaczy. W książce „Czy Sejm Czteroletni uchwalił Konstytucję 3 Maja?” historyk epoki stanisławowskiej prof. Bartłomiej Szyndler dowodzi, że ustanowienie konstytucji odbyło się z pogwałceniem prawa i przy silnym sprzeciwie szlachty, która oprotestowała przede wszystkim pomysł zniesienia elekcji tronu poprzez zastąpienie go jego sukcesją (było to sprzeczne z umową pacta conventa, dołączoną do artykułów henrykowskich z 1573 r.).

Jak pisze Szyndler, w trakcie obrad Sejmu przeciwnikom reform grożono śmiercią, a posła kaliskiego Jana Suchorzewskiego kopano. Między innymi zastraszeniu posłów opozycji - tłumaczy historyk - służyć miało wyprowadzenie rankiem 3 maja z koszar oddziałów gwardii pieszej koronnej i obstawienie nimi Zamku Królewskiego, gdzie odbywały się obrady nad konstytucją.

Co do tego, że konstytucję wprowadzono na drodze zamachu stanu, nie miał najmniejszej wątpliwości sam jej inicjator Stanisław August, który szczerze wyznał: +A na dniu trzecim maja pluralitas [większości] nie było, ponieważ nie było turnusu [głosowania], a unaminitas [jednomyślności] że nie było, same protestacje okazują+

—podaje Szyndler.

Próba wprowadzenia konstytucji w życie została zniweczona już w połowie 1792 r. Było to związane z konfederacją targowicką (zawiązaną przez przywódców obozu magnackiego w celu przywrócenia poprzedniego ustroju Rzeczypospolitej i pod hasłami obrony zagrożonej wolności przeciwko reformom Konstytucji 3 Maja) i wkroczeniem armii rosyjskiej w granice Polski.

Ustawa Rządowa (…) była przedmiotem podziwu światłych środowisk europejskich jako druga ustawa tego rodzaju na świecie po konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, uchwalonej w roku 1787. Mimo jej unicestwienia pozostawiła ważne przesłanie dla Polaków na przyszłość, jak osiągać bez przemocy porozumienie w podstawowych dla dobra publicznego sprawach

—pisze prof. Piotr Ugniewski w artykule „Jak uchwalono Konstytucję 3 Maja”.

kk