„Normalność” bez norm

W książce Andrzeja Waśko, „Demokracja bez korzeni”, wydanej w roku 2009 na okładce widzimy palmę – tę na warszawskim rondzie de Gaulle’a.

Waśko pisał wtedy:

„Palmy nie rosną pod polskim niebem, egzotyka sztucznej palmy (…) wyraża więc chęć ucieczki od tego klimatu, od tej ziemi, od tego losu. (…) Palma (…) nikomu nic nie narzuca, nikogo też o niczym nie poucza, informując nas tylko o sposobie myślenia tych, którzy ją tam postawili. Ale właśnie w tej roli może być uznana za symbol całej oficjalnej kultury III Rzeczypospolitej. Po pierwsze jest kiczowata, po drugie jest imitacją czegoś obcego, po trzecie jest niezakorzeniona, a po czwarte jest martwa”.

Dlaczego przypominamy te słowa?

Normalna całkiem palma

Z powodu okładki świątecznego wydania polskiej mutacji „Newsweeka”: ośnieżona palma przy rondzie de Gaulle’a, na którą spoglądają św. Mikołaj z workiem na plecach i choinką w ręce oraz renifer. Mikołaj uśmiechnięty, wydaje się zadowolony, a renifer… chyba jeszcze nie ma wyrobionego zdania. Całości dopełniają życzenia: „Zdrowia, szczęścia, normalności”.

Mija rok Stulecia Niepodległej. Mija rok trudny, jednak patrząc na trendy światowe, można się spodziewać, że następne będą trudniejsze.

W Polsce, to prawda, panuje jakieś zmęczenie polityką, ale przecież ambitne reformowanie państwa nie może odbywać się bezproblemowo, bez naruszania rozmaitych interesów, w tym niekoniecznie zbieżnych z interesem narodowym. Można by uznać, że życzenia normalności składane są w dobrej wierze, ale… jak „czytać” normalność newsweekową?

A różnie, różniście

Normalność w domyśle zakłada, że coś jest zgodne z normą, normami. Zazwyczaj uważa się, że to stan właściwy, akceptowany przez większość.

Norma i normalność to pojęcia, które mają swe znaczenia potoczne, ale są także na gruncie różnych dyscyplin nauki mniej bądź bardziej precyzyjnie definiowane. Najściślejsze są pewnie określenia prawne dotyczące norm w konkretnych kontekstach. Natomiast ujęcia socjologiczne, a może jeszcze bardziej - psychologiczne - akcentują jednak złożoność i pewną problematyczność naszego poczucia normalności jako konstruktu kulturowego. Na przykład zjawisko mody, tego co wypada i tego co nie wypada ubrać, pokazuje nie tylko, że odczucia normalności są zmienne, ale także, że można nimi manipulować (do pewnego stopnia).

Postępowy „Newsweek” z umowności i płynności apelowania do „normalności” pewnie dobrze zdaje sobie sprawę. Jednak inaczej już może być w przypadku sporej części jego czytelników.

Przejrzawszy numer „świąteczny”, trudno nad rekomendowaną tam normalnością nie posnuć refleksji. Czyż szczęśliwe związki międzyludzkie muszą być tak schematyczne, jak nakazuje tradycja? Nie ma tego pytania w tygodniku, ale obrazy obok siebie: jeden rysuje się z rozmowy, którą „Newsweek” przeprowadził z Zofią i Andrzejem Wielowieyskimi tworzącymi od 67 lat małżeństwo, które zaowocowało siódemką dzieci, licznymi wnukami i prawnukami. Inny obraz to reportaż o intymnym związku dwóch kobiet oczekujących na dziecko poczęte w wyniku – to nie nasz termin – „zabiegu inseminacji”. Panie też czekają na święta i z troską przygotowują „tęczowy świat” dla dziecka. Artykuł Szymona Hołowni szczerze zatroskanego o zwierzęta, których głosu nasłuchuje się tylko w tę jedną noc w roku, zamiast na co dzień, opatrzony jest zdjęciem dwóch małp upozowanych na Matkę Bożą i nowo narodzonego Jezuska w żłóbku. Mamy też mający wzruszać wywiad z ks. Wojciechem Lemańskim oraz rozmowę z pisarzem nurtu LGBT, a na końcu numeru rysunek Henryka Sawki: ksiądz otwierający drzwi św. Mikołajowi mówi „Nawet moje dzieci w Ciebie nie wierzą…”.

Jest i reklama newsweekowego dodatku „Życie bez stresu”. Może tu tkwi sedno? Cóż bardziej stresuje niż sztywne, staroświeckie normy?

Imitacja

Plastikowa palma skutecznie spina w całość narrację tego numeru. Profesor Waśko ostrzegał, że kultura bez korzeni będzie tylko imitacją. A czym staje się normalność lekceważąca normy posiadające głębokie zakorzenienie?

Katarzyna i Andrzej Zybertowiczowie

Tekst opublikowany w tygodniku „Sieci” nr 52/2018

-

W najnowszym numerze „Sieci” poruszające przesłanie do młodych Polaków kpt. Zbigniewa Radłowskiego, żołnierza Powstania Warszawskiego, który wygrał proces wytoczony niemieckiej telewizji ZDF za antypolskie manipulacje w filmie „Nasze matki, nasi ojcowie”. To trzeba przeczytać!

Kup nasze pismo w kiosku lub skorzystaj z bardzo wygodnej formy e - wydania dostępnej na: http://www.wsieci.pl/prenumerata.html.