Skarb Państwa tylko w pierwszej połowie 2014 r. wypłacił ponad 2,3 mln zł za szkody wyrządzone m.in. przez bobry czy wilki. W tym roku ta kwota wzrośnie m.in. z powodu wyroków TK, które dadzą prawo ubiegania się o rekompensaty większej liczbie poszkodowanych.

Trybunał Konstytucyjny w dwóch wyrokach wskazał, że niekonstytucyjne jest ograniczanie wypłat przez Skarb Państwa odszkodowań do szkód wyrządzanych przez bobry, wilki, rysie, żubry i niedźwiedzie jedynie do konkretnych przypadków, np. dotyczących strat wyrządzanych w pogłowiu zwierząt gospodarskich.

W pierwszym wyroku z 2013 roku Trybunał uznał za niezgodne z konstytucją przepisy ograniczające odpowiedzialność Państwa za szkody wyrządzone przez bobry wyłącznie do szkód powstałych w gospodarstwie rolnym, leśnym lub rybackim. W lipcu br. TK wydał podobny wyrok, ale tym razem dotyczyło to żubrów, wilków, rysi i niedźwiedzi. Za niekonstytucyjne zostały uznane przepisy, które mówiły, iż Skarb Państwa płaci odszkodowania jedynie za szkody wyrządzone przez żubry w uprawach, płodach rolnych lub w gospodarstwie leśnym. W przypadku wilków, rysi i niedźwiedzi dotyczyło to strat w pogłowiu zwierząt gospodarskich. Chodziło też o wypłatę odszkodowań za szkody, jakie niedźwiedzie wyrządzały w pasiekach i uprawach rolnych.

Przepisy te pozbawiały właścicieli nieruchomości bądź osoby posiadające inne mienie niż określone w ustawie o ochronie przyrody, możliwości otrzymania odszkodowań od Skarbu Państwa.

Rzecznik resortu środowiska Paweł Mikusek powiedział PAP, że ministerstwo szanuje wyrok, a rozwiązanie tego problemu zostanie przedstawione po przeanalizowaniu uzasadnienia. Dodał, że proponując ewentualne zmiany „będziemy musieli brać pod uwagę zarówno wszystkie wskazania trybunału, jak i interes Skarbu Państwa”.

Z udostępnionych przez MŚ danych wynika, że do kwietnia 2014 r. we wszystkich województwach na szkody wyrządzane przez bobry, wilki, rysie, żubry i niedźwiedzie wypłacono ponad 2,3 mln zł. Od 2009 r. wypłata odszkodowań systematycznie rośnie. W 2009 r. było to ponad 7,3 mln zł, w 2010 ponad 9,6 mln zł, w 2011 blisko 12,3 mln, w 2012 r. 13,7 mln zł, a w 2013 blisko 16 mln zł. Odszkodowania płacone są też głównie za szkody wyrządzone przez bobry. W 2012 r. było to ponad 12 mln zł.

Na Podkarpaciu, gdzie lasy stanowią jedną z najważniejszych ostoi dzikiej zwierzyny w kraju, od początku 2014 r. wypłacono blisko 400 tys. zł. Bobry wyrządziły szkody na kwotę 235 tys. zł. Z kolei straty spowodowane przez wilki wynoszą 102 tys. zł, niedźwiedzie — 46 tys. zł, żubry — 2 tys. zł i rysie — 180 zł. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Rzeszowie zapewniła, że jest przygotowana do wykonania lipcowego wyroku TK. Zwraca uwagę, że podobnie dzieje się już przy szacowaniu strat wyrządzonych przez bobry, gdzie wypłata odszkodowań nie ogranicza się wyłącznie do gospodarstw rolnych, leśnych i rybackich. Rzeszowski RDOŚ szacuje szkody wyrządzone przez bobry m.in. w drogach gminnych.

Stanisław Kutyna z Regionalnego Związku Hodowców Owiec i Kóz w Sanoku powiedział, że wyrok TK „nieco poprawi sytuację”. Ma on nadzieje, że odszkodowania będą dotyczyć także zabitych przez wilki psów pasterskich, czy przypadków poronień wśród owiec po napaści tych drapieżników.

Problem z wilkami występuje także na Podhalu, gdzie co roku łupem tych zwierząt pada kilkaset owiec. Baca Piotr Kohuta zwraca też uwagę na problemy w szacowaniu strat, bo „owca owcy nie jest równa”. Wilki czasem zabiją np. te dające dużo mleka, a czasem te słabsze, to jednak nie ma znaczenia dla szacujących straty.

Kilkukrotnie z sytuacjami wskazanymi przez TK spotkał się m.in. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Olsztynie Stanisław Dąbrowski. Jego instytucja, przed pięcioma laty odmówiła wypłaty odszkodowania za zagryzione przez wilki dwa jelenie szlachetne i konika polskiego, które były hodowane do celów naukowych. Nie płacono też za zagryzione psy w obejściach gospodarskich. Przepisy ograniczały wypłaty do szkód wyrządzonych przez wilki w pogłowiu zwierząt gospodarskich.

Dąbrowski zwraca jednak uwagę, że po wyroku TK, trudno będzie naliczać rekompensaty, chociażby za zagryzione psy. Jak bowiem wycenić np. psa mieszańca, który miał dla właściciela znaczną wartość sentymentalną?

Obecnie w Sejmie procedowana jest nowelizacja ustawy o ochronie przyrody, która przewiduje odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez żubry, wilki, rysie, niedźwiedzie i bobry, niezależnie od rodzaju majątku, w którym takie szkody powstały. TK zwraca jednak uwagę, że działania odszkodowawcze Państwa powinny być powiązane z prewencją właścicieli. Powinni oni odpowiednio zabezpieczać nieruchomości przed szkodami, jakie mogą spowodować żubry, wilki, rysie, niedźwiedzie i bobry.

KL,PAP