„STO METRÓW” w opinii prof. Demenko. „Nie ma powodu, aby wartość wysokości barometrycznej odczytywała osoba trzecia”

W opinii Zespołu Biegłych w sprawie Po.Śl.54/10 Autorka stwierdza (str.37):

(…) prawdopodobieństwo, że frazę sto metrów zrealizował mjr.pil. Robert Grzywna należy uznać jako nikłe, praktycznie bliskie zeru.

Przedmiotowa Opinia jest niepełna, ponieważ problemu nie rozpatrzono w szerszym kontekście. Dlatego też wnioskowanie powinno być mniej kategoryczne niż w przypadku wykluczenia głosu majora A. Protasiuka.

Brak materiału porównawczego.

Ppłk.pil. Robert Grzywna jest jedyną z osób, których głosy przeanalizowała Autorka, której nagrania referencyjnego (porównawczego) nie posiadała. Tym samym analiza ograniczona jest jedynie do materiału przekopiowanego w Moskwie z taśmy udostępnionej przez stronę rosyjską, nie było natomiast możliwości porównania parametrów Fmax, Fmin z wypowiedziami ppłk. Grzywny w innych warunkach.

Jakość techniczna nagrania.

W innym miejscu Opinii (str.34) Autorka zwraca uwagę na to, że badane frazy (w tym „sto metrów”)

Są bardzo mocno zaszumione (ich odszumianie prowadzi do zniekształcenia sygnału mowy).

Brak kontekstu sytuacyjnego.

Fraza „sto metrów” jest najprawdopodobniej najważniejsza w całym zapisie CVR, ponieważ jest to odczyt wysokości 100 metrów z wysokościomierza barometrycznego, a jednocześnie kluczowa informacja dla pierwszego pilota, że osiągnięto wysokość decyzji. Dlatego należy spodziewać się, że zostanie wypowiedziana głośno, wyraźnie i wolniej od innych odczytanych przez ppłk. Grzywnę wysokości z wysokościomierza barometrycznego, szczególnie, jeśli był częściowo odwrócony od pilota lecącego. Zgodnie z zapisem w Opinii (str.38) została zrealizowana

z wolnym tempem, monotonnie.

Brak analizy przyczyn zmiennej głośności wypowiedzi. Plany akustyczne.

Korzystając z tego samego materiału wyjściowego, którym dysponowała Autorka, tj. stenogramu do opinii A.Artymowicza z zespołem [i] można łatwo zauważyć, że wypowiedzi ppłk. Grzywny występują w różnych planach akustycznych i z różną głośnością. Dlatego potraktowanie wypowiedzenia „sto metrów” z planu akustycznego dalszego, niż także przypisane ppłk. Grzywnie „2-8-0” jako czynnika świadczącego, że nie jest on autorem tej wypowiedzi, jest nieporozumieniem i argumentem całkiem nietrafionym.

Poniżej pokazano przykładowe wypowiedzi przypisane w stenogramie A.Artymowicza z zespołem ppłk. Grzywnie. Plany dźwiękowe, zgodnie z definicją na str. 69 przywołanej Opinii to parametry wrażeniowe opisujące odległość osoby od mikrofonów, a także kąt padania dźwięku. Im większa liczba, tym plan dźwiękowy bliższy. Głośności to parametry percepcyjne, wrażeniowe, przy czym wyższa wartość parametru wskazuje na wyższy poziom głośności wypowiedzi. Na rysunkach [ii] pokazano rozmieszczenie 2 z 3 mikrofonów w kabinie (kolor zielony) i lokalizację elementów najprawdopodobniej związanych z konkretnymi wypowiedziami (np. obsługiwany w konkretnym momencie przełącznik, odczytywany wskaźnik itp.) – kolor czerwony. Trzeci mikrofon znajdował się z tyłu po prawej stronie, na pulpicie mechanika pokładowego.

Jak widać z powyższego, dla tego samego mówcy zidentyfikowano różne plany dźwiękowe i różne głośności wypowiedzi, w tym meldunek o stanie interceptorów ma dokładnie te same parametry głośności i planu co wypowiedź „sto metrów”. Najbliższy plan zidentyfikowano dla wypowiedzi w czasie której pilot mógł nachylać się nad górnym panelem z dźwignią sterowania klapami, blisko i centralnie między mikrofonami na tablicy przyrządów. Plan drugi dla wypowiedzi „sto metrów” mógł zaś wystąpić np. dlatego, że ppłk. Grzywna, odczytując wartość wysokości barometrycznej, był obrócony w prawo, w kierunku dolnej prawej części tablicy przyrządów. Byłby wtedy częściowo odwrócony od mikrofonu po lewej stronie tablicy przyrządów. Jest to położenie najbardziej niekorzystne z przeanalizowanych dla poziomu dźwięku w tym mikrofonie (pierwszego pilota). Nie ma zatem racjonalnego uzasadnienia, aby na podstawie parametrów planu akustycznego i głośności wypowiedź „sto metrów” przypisywać akurat osobie trzeciej. Wnioski z analizy prof. G. Demenko są słuszne tylko dla sytuacji czysto teoretycznej, gdy kąt między mówiącym a mikrofonami jest stały. Niezwrócenie uwagi na aspekt zależności planu akustycznego i głośności wypowiedzi od możliwych czynności załogi każe poddać w wątpliwość kompetencje osoby odpowiedzialnej za przygotowanie materiałów wejściowych do Opinii w zakresie pracy w kabinie.

Technologia pracy w załodze.

Zgodnie z instrukcją użytkowania samolotu Tu-154M t.1 pkt 4.6.3, w czasie podejścia do lądowania zadaniem pilota monitorującego jest ocena położenia samolotu na ścieżce i kursie. W tym celu pilot monitorujący patrzy na przyrządy, m.in. ekrany MFD i FMS, PNP (kurs), wariometr (prędkość opadania), wysokościomierze i PKP (ścieżka). W tej sytuacji nie ma powodu, aby wartość wysokości barometrycznej odczytywała osoba trzecia.