Apel rektorów do Tuska o stworzenie strategii rozwoju państwa w oparciu o polską naukę. "Niskie nakłady na naukę grożą utratą przewag"

O stworzenie rządowej strategii rozwoju państwa w oparciu o polską naukę zaapelowali rektorzy z Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich podczas dzisiejszego spotkania z premierem Donaldem Tuskiem, marszałek Senatu Małgorzatą Kidawą-Błońską i ministrem nauki Marcinem Kulaskiem.

W dzisiejszym spotkaniu z władzami uczestniczyli też przedstawiciele Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Polskiej Akademii Nauk oraz Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Według rzecznika KRASP Wojciecha Dąbrówki, który przekazał PAP informację o spotkaniu, przedstawiciele środowiska akademickiego „mówili jednym głosem: sektor jest niedofinansowany, a traci na tym cała gospodarka”.

Podczas spotkania rektorzy zaapelowali o stworzenie strategii rozwoju państwa w oparciu o polską naukę. Miałoby ją opracować wspólne gremium złożone z przedstawicieli różnych resortów oraz świata nauki i szkolnictwa wyższego.

Strategia ta powinna wyznaczać ramy i kierunki dla polityki naukowej państwa oraz strategii rozwoju szkolnictwa wyższego

— wyjaśniła prof. Bogumiła Kaniewska, przewodnicząca KRASP, cytowana w informacji prasowej.

Według rektorów istotnym elementem tej strategii powinno być stworzenie mechanizmów ulg dla przedsiębiorców wspierających sektor nauki i szkolnictwa wyższego. To z kolei wymaga zmian w systemie podatkowym. Sektor akademicki postuluje też możliwość pozyskiwania kapitału żelaznego. Niezwykle ważne są również uelastycznienie przepisów dotyczących zamówień publicznych oraz umożliwienie sięgania przez uczelnie po środki również z innych resortów, w tym obrony i cyfryzacji.

„Chcemy, by ten potencjał został wykorzystany”

Strategia powinna dotyczyć również kształcenia kadr dla potrzeb państwa.

Sektor nauki i szkolnictwa wyższego jest w pełnej gotowości do współpracy z władzami publicznymi w zakresie wykorzystania potencjału naszego sektora w polityce rozwoju państwa. Polska nauka ma znaczące osiągnięcia. Jesteśmy dobrze postrzegani za granicą. Chcemy, by ten potencjał został wykorzystany dla dobra gospodarki

— podkreślała przewodnicząca KRASP.

W informacji przekazanej PAP przypomniano niedawne stanowisko Zgromadzenia Plenarnego KRASP, w którym określono priorytety, od których zależy sukces gospodarczy. Chodzi o tworzenie lepszych warunków dla rozwoju naukowców i innowatorów, a także skoncentrowanie na przełomowych badaniach i innowacjach w wybranych strategicznych dziedzinach oraz na mechanizmach komercjalizacji i zapewnienia doskonałości naukowej. W praktyce oznacza to m.in. powiązanie wynagrodzeń pracowników sektora akademickiego ze wskaźnikami makroekonomicznymi, systematyczne zwiększanie wydatków do poziomu określonego w strategiach rozwoju państwa, wprowadzenie minimalnego udziału wydatków dedykowanych bezpośrednio badaniom naukowym, modernizację infrastruktury czy przyjęcie spójnej, wieloletniej polityki publicznej w obszarze nauki i szkolnictwa wyższego.

KRASP przypomina, że w budżecie państwa na 2026 r. „wydatki na naukę i szkolnictwo wyższe zostały zaplanowane na poziomie nieco ponad 1 proc. PKB. To najniższy wskaźnik od początku reformy zapoczątkowanej ustawą z 2018 r. Co więcej, zaprojektowane nakłady są kilkakrotnie niższe od średnich wydatków w państwach należących do OECD”.

Wpływa to na spadek konkurencyjności nie tylko samych uczelni, ale i całej gospodarki. Tak niskie nakłady na naukę i szkolnictwo wyższe grożą utratą przewag konkurencyjnych Polski. Uczelnie odgrywają kluczową rolę we wczesnych etapach tworzenia innowacji, a ich potencjał badawczy bezpośrednio oddziałuje na bezpieczeństwo technologiczne i gospodarcze

— podsumowała prof. Bogumiła Kaniewska, przewodnicząca KRASP, po spotkaniu u premiera.

Mamy nadzieję, że podniesione przez nas kwestie podczas spotkania u premiera wpłyną na zmianę w planach budżetowych i przyczynią się do rozwoju długofalowej polityki państwa w zakresie rozwoju nauki i szkolnictwa wyższego

— dodała.

Środowisko akademickie postuluje stopniowe zwiększanie finansowania nauki i szkolnictwa wyższego do poziomu 2 proc. PKB – przypomniano w piśmie KRASP.

To wciąż o wiele mniej, niż wynikałoby z wcześniejszych deklaracji władz publicznych w tym zakresie. Jeszcze nie tak dawno padały zapowiedzi finansowania sektora na poziomie 3 proc. PKB.

Pod koniec sierpnia Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy budżetowej na 2026 r. Wynika z niego, że planowana kwota wydatków na szkolnictwo wyższe i naukę wyniesie 44,26 mld zł. Sejmowa Komisja Edukacji i Nauki pozytywnie zaopiniowała ten projekt dla Komisji Finansów Publicznych. Ta 20 listopada zarekomendowała przyjęcie projektu z jedną poprawką.

Zgodnie z nią mają zostać obniżone wydatki m.in. Sejmu, Senatu, Sądu Najwyższego i NIK-u, a część zdobytej dzięki temu kwoty (prawie 569,6 mln zł) ma być przeznaczona na szkolnictwo wyższe i naukę. Uzyskane w ten sposób 280 mln zł Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego ma przeznaczyć m.in. na dofinansowanie instytutów.

kk/PAP