Przepisy budżetu na 2025 rok na mocy których zmniejszone zostały środki dla Trybunału Konstytucyjnego i Krajowej Rady Sądownictwa są niekonstytucyjne - orzekł dziś Trybunał Konstytucyjny. Te regulacje z ustawy budżetowej zaskarżył do TK prezydent Andrzej Duda.
Sprawa ma charakter precedensowy. Dotyczy sytuacji, gdy władza ustawodawcza w sposób niespotykany dotychczas w historii demokratycznego państwa prawa dokonała bezprecedensowego ograniczenia budżetu TK i KRS w sposób utrudniający lub uniemożliwiający wykonywanie zadań przez konstytucyjne, naczelne organy państwa
— powiedział w uzasadnieniu prezes TK Bogdan Święczkowski.
Prezydent w połowie stycznia br. podpisał ustawę budżetową na 2025 r. i zarazem przesłał część jej zapisów do TK w trybie kontroli następczej. W budżecie na 2025 r. zapisano m.in zmniejszenie środków dla TK i KRS i - jak zaznaczyła wtedy KPRP - prezydent uznał, że TK powinien ocenić „czy te zmiany zostały wprowadzone zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem”.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
Uzasadnienie!
Niniejsza sprawa miała charakter precedensowy, z dwóch powodów. Po pierwsze, dotyczyła sytuacji gdy władza ustawodawcza w sposób niespotykany dotychczas w historii demokratycznego państwa prawnego dokonała bezprecedensowego ograniczenia budżetu Trybunału Konstytucyjnego oraz Krajowej Rady Sądownictwa, w sposób utrudniający lub uniemożliwiający wykonywanie zadań przez konstytucyjne organy państwa. Po drugie, przedmiotu kontroli nie stanowiły normy generalne i abstrakcyjne, lecz plany finansowe jednostek budżetowych uregulowane w ustawie budżetowej. (…) Ustawa budżetowa jest aktem prawnym, którego treść i okres obowiązywania są zdeterminowane w ustawie zasadniczej (art. 219 Konstytucji). Konstytucja w sposób szczegółowy reguluje również autonomiczne zasady procedury opracowywania projektu, uchwalania i sprawozdawczości z wykonywania ustawy budżetowej. W szczególności ustrojodawca uregulował terminy dotyczące działania organów władzy wykonawczej (…), oraz sądowniczej
— czytamy.
Uregulowanie przez ustrojodawcę procedury budżetowej, w tak szczegółowy sposób ma na celu zapewnienie podstawy do prowadzenia gospodarki finansowej państwa. Istnienie obowiązującego planu finansowego państwa jest niezbędne dla sprawnego funkcjonowania organów władzy publicznej. Ustrojodawca nadaje temu wręcz wartość nadrzędną wobec zasady legalizmu
— podkreślono.
Jak wskazano, „Trybunał Konstytucyjny nie kwestionuje kompetencji ustawodawcy do kształtowania treści ustawy budżetowej”.
Nie oznacza to jednak, że ustawa, będąca skutkiem działania ustawodawcy, nie może być poddana kontroli przez Trybunał pod kątem zgodności z Konstytucją, nawet jeśli dotyczy samego Trybunału
— czytamy.
Podkreślono, że tzw. autonomia budżetowa pełni istotną rolę w kontekście zasady podziału i równoważenia się władz.
Ogranicza ona bezpośrednio możliwość wpływania władzy wykonawczej (rządu) na plany finansowe jednostek od niego odrębnych. W tym Trybunału Konstytucyjnego, będącego częścią władzy sądowniczej, odrębnej i niezależnej od innych władz, a także Krajowej Rady Sądownictwa, która stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Organy konstytucyjne muszą mieć zapewnione ciągłe finansowanie z budżetu państwa, aby mogły sprawnie i nieprzerwanie realizować swoje konstytucyjne i ustawowe obowiązki oraz wywiązywać się ze swoich zobowiązań. Naturalne w demokratycznym państwie prawnym, którego ustrój opiera się na podziale i równowadze władz jest, że działanie niezależnych, konstytucyjnych organów władzy publicznej, może być sprzeczne z krótkoterminowymi interesami politycznymi rządu i parlamentu. Dlatego też, w celu zapewnienia możliwości tym organom realizacji ich konstytucyjnych i ustawowych zadań, konieczne jest zapewnienie im stałego źródła finansowania
— napisano.
W demokratycznym państwie prawnym nie do pomyślenia jest sytuacja, w której organy władzy publicznej odmawiają realizacji zdeterminowanego prawnie świadczenia. Ustawa budżetowa bezwzględnie musi uwzględniać wydatki prawnie zdeterminowane. W odniesieniu do nich, ustawa budżetowa nie pełni bowiem roli kreacyjnej – odzwierciedla jedynie potrzeby finansowe państwa wynikające z odrębnych aktów prawnych
— dodano.
Niewątpliwie do wydatków prawnie zdeterminowanych należy zaliczyć wydatki Trybunału Konstytucyjnego oraz Krajowej Rady Sądownictwa. Realizują one swoje konstytucyjne obowiązki, których zakres doprecyzowany jest na poziomie ustawowym
— czytamy.
Jak wskazał Wnioskodawca, a także ustalił Trybunał, działania ustawodawcy uniemożliwiły wypłacanie przez KRS diet członkom Rady, zwrotu kosztów podróży, czy zakwaterowania należnych osobom delegowanym do pełnienia czynności w Biurze Krajowej Rady Sądownictwa. W przypadku Trybunału, ustawodawca w drastyczny sposób zredukował środki przeznaczone przede wszystkim na wynagrodzenia sędziów oraz pracowników administracji. Zmiany te skutecznie utrudniły tym organom realizowanie swoich konstytucyjnych i ustawowych obowiązków oraz wywiązywanie się ze swoich zobowiązań. Co ważne w tym kontekście, cięciu wydatków TK oraz KRS nie towarzyszyły zmiany Konstytucji, czy choćby ustaw, regulujące zasady funkcjonowania tych instytucji. Na działanie ustawodawcy, organy te nie miały możliwości w jakikolwiek sposób przygotować się wcześniej
— podano w uzasadnieniu TK.
Tak fundamentalna zmiana, bezprecedensowa w historii funkcjonowania obu tych instytucji skutecznie utrudniła im pełną i sprawną realizację swoich niezmienionych, konstytucyjnych i ustawowych obowiązków, oraz regulacji zobowiązań. Z poczynionych przez Trybunał ustaleń dotyczących procesu legislacyjnego wynika ponadto, że zasadniczym celem ustawodawcy nie była chęć szukania niezbędnych oszczędności budżetowych, czy usprawnienia działania tych organów. Wręcz przeciwnie, władza ustawodawcza umyślnie podjęła działania nakierunkowane na ograniczenie możliwości działania należącego do władzy sądowniczej TK i stojącej na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów KRS. Narusza to jednoznacznie zasadę podziału władz z art. 10 Konstytucji, a także przepisy regulujące zakres obowiązków tych organów – art. 188 i art. 189 Konstytucji w przypadku TK oraz art. 186 i art. 179 Konstytucji wobec KRS. Ponadto, ustawodawca kształtując wydatki bieżące Trybunału, dokonał tego z intencją pozbawienia sędziów Trybunału należnych wynagrodzeń
— czytamy.
CZYTAJ TEŻ:
maz/PAP/trybunal.gov.pl
Publikacja dostępna na stronie: https://wpolityce.pl/polityka/728677-tk-orzekl-ws-proby-zaglodzenia-naczelnych-organow-panstwa
Dziękujemy za przeczytanie artykułu!
Najważniejsze teksty publicystyczne i analityczne w jednym miejscu! Dołącz do Premium+. Pamiętaj, możesz oglądać naszą telewizję na wPolsce24. Buduj z nami niezależne media na wesprzyj.wpolsce24.