Nowelizacja ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy. Jest wyrok TK! "Wątpliwości wnioskodawcy nie dotyczyły meritum"

„Nowelizacja ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem jest niezgodna z konstytucją” - orzekł Trybunał Konstytucyjny. Powodem jest tryb uchwalenia ustawy; TK podkreślił, że do głosowań nie zostali dopuszczeni Mariusz Kamiński i Maciej Wąsik.

Na początku marca ub. roku prezydent Andrzej Duda skierował do TK - w trybie kontroli następczej, czyli po podpisaniu - nowelizację ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa z 9 lutego 2024 r.

Powodem - jak wskazał prezydent - był brak możliwości udziału w pracach Sejmu nad tą ustawą Mariusza Kamińskiego i Macieja Wąsika, którzy byli wówczas posłami.

Tryb uchwalenia ustawy

Według obecnego na posiedzeniu TK Dariusza Dudka, doradcy i pełnomocnika prezydenta, wątpliwości co do trybu uchwalenia ustawy o pomocy Ukraińcom są jedynym powodem skierowania jej do TK.

W żadnym wypadku natomiast wątpliwości wnioskodawcy nie dotyczyły meritum tego unormowania ustawowego

— podkreślił Dudek.

Dodał, że skierowanie ustawy do TK jest wyrazem konsekwencji działania prezydenta wobec pozostałych ustaw, które zostały podjęte bez dopuszczenie Wąsika i Kamińskiego do głosowania. Były to m.in. ustawy budżetowa i okołobudżetowa na 2024 r.; TK zajmie się wnioskami w tych sprawach jutro i pojutrze.

Wyrok i jego uzasadnienie

Dziś Trybunał w pięcioosobowym składzie orzekł większością głosów, że nowelizacja ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, w związku z trybem jej uchwalenia, jest w całości niekonstytucyjna. Składowi przewodniczył sędzia TK Jarosław Wyrembak, a sprawozdawcą był prezes TK Bogdan Święczkowski. W składzie byli też: Zbigniew Jędrzejewski, Stanisław Piotrowicz i Rafał Wojciechowski, który zgłosił zdanie odrębne.

Święczkowski, uzasadniając wyrok, zwrócił uwagę, że pomimo orzeczeń SN ze stycznia ub. roku, które uchyliły postanowienia o wygaśnięciu mandatów Wąsika i Kamińskiego, marszałek Hołownia podjął decyzję o dezaktywacji ich kart do głosowania. Ponadto od 4. posiedzenia Sejmu obecnej kadencji obaj nie byli wpuszczani do budynku Sejmu w celu m.in. brania udziału w pracach legislacyjnych. Jak mówił, działania Hołowni „doprowadziły do naruszenia zasady legalizmu, co przełożyło się na działalność całej Izby, a w konsekwencji na wadliwość trybu ustawodawczego”. Święczkowski podkreślił, że w czasie procedowania przez Sejm nowelizacji ustawy Wąsik i Kamiński „byli posłami i przysługiwały im wszystkie uprawnienia (…), zwłaszcza podstawowe prawo i obowiązek, jakim jest czynne uczestnictwo w pracach Sejmu”.

Prezes TK poinformował, że termin utraty mocy obowiązującej nowelizacji tej ustawy został odroczony o trzy miesiące.

Zasada zaufania do państwa

Sędzia Wojciechowski, który zgłosił zdanie odrębne od wyroku, ocenił, że TK powinien był orzec zgodność nowelizacji ustawy z konstytucją. Powołał się on a wyrok TK z 2009 r., według którego nie można przyjmować, że każde naruszenie przepisów proceduralnych stanowi zawsze podstawę do stwierdzenia niekonstytucyjności aktu normatywnego. Zdaniem sędziego, TK powinien był sprawdzić, czy liczba dopuszczonych i niedopuszczonych posłów do głosowania nad nowelą przeważyłaby o jego wynikach; co, jak stwierdził Wojciechowski, nie miałoby miejsca.

Wyrok Trybunału eliminujący zaskarżone przepisy narusza zasadę zaufania do państwa i ustanawiane przez nie prawo

— stwierdził sędzia.

Przyjęta 9 lutego br. przez Sejm nowelizacja przedłuża tymczasową ochronę dla ukraińskich uchodźców do 4 marca 2025 r. Regulacja m.in. wydłuża obywatelom Ukrainy okres ważności wiz krajowych i zezwoleń czasowych, a także termin do opuszczenia przez nich terytorium Polski i termin ich dobrowolnego powrotu. Wydłużone zostaną również ważności kart pobytu, polskich dokumentów tożsamości cudzoziemca oraz dokumentów „zgoda na pobyt tolerowany” wydanych obywatelom Ukrainy, a także okres, w którym pobyt obywatela Ukrainy uznawany jest za legalny na terytorium Polski na podstawie wizy Schengen, wydanej przez Polskę i inne państwa strefy Schengen oraz w ramach ruchu bezwizowego.

nt/PAP