Sejmowa komisja sprawiedliwości i praw człowieka rozpoczęła rozpatrywanie poprawek Senatu do rządowej nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. Wśród propozycji jest wprowadzenie biernego prawa wyborczego dla wszystkich sędziów kandydujących do KRS, w tym także tzw. neosędziów.
W posiedzeniu komisji bierze udział minister sprawiedliwości, prokurator generalny Adam Bodnar.
Krajowa Rada Sądownictwa, której zadaniem jest chronić niezależność sądów i niezawisłość sędziów, rozpatruje i ocenia kandydatury na stanowiska sędziego, a także przedstawia prezydentowi wnioski o powołanie sędziów.
Wybór sędziów-członków KRS
Rządowa nowelizacja ustawy o KRS, którą Sejm uchwalił 12 kwietnia, zakłada, że 15 sędziów-członków KRS ma być wybieranych w wyborach bezpośrednich i w głosowaniu tajnym przez wszystkich sędziów w Polsce, a nie — jak jest po zmianie przepisów z grudnia 2017 r. — przez Sejm. Po wyborze nowych członków KRS obecni sędziowie-członkowie Rady mieliby stracić mandaty.
W ten sposób — w zamierzeniu resortu sprawiedliwości — KRS ma stać się niezależna od władzy ustawodawczej, a nowelizacja w tej sprawie ma być jedną z fundamentalnych zmian przywracających w Polsce praworządność.
Bierne prawo wyborcze
Nowela przewiduje też, że prawo do kandydowania na członka KRS nie będzie przysługiwało sędziom, którzy nimi zostali po zmianie przepisów dotyczących KRS w 2017 r. (tzw. neosędziom). 9 maja Senat jednak zaaprobował poprawkę, zgodnie z którą bierne prawo wyborcze będzie przysługiwało wszystkim sędziom, niezależnie od tego, czy byli nominowani przez KRS przed zmianą w 2017 r., czy po tej zmianie.
Na tym etapie poprawka Senatu dotycząca biernego prawa wyborczego tzw. neosędziów uzyskała aprobatę Ministerstwa Sprawiedliwości, które w tej sprawie powołało się na opinię Komisji Weneckiej. Komisja ta pozytywnie oceniła kierunek zmian w noweli o KRS. Oceniła, że całkowite wykluczenie „neosędziów” z możliwości kandydowania do KRS pomija ich indywidualną ocenę.
Spór wokół poprawki Senatu
Szef MS Adam Bodnar mówił PAP w połowie czerwca, że nie wycofał się z poparcia poprawki senackiej do zmian w ustawie o KRS i czeka na dalszą dyskusję m.in. związaną z opiniami prawnymi w tej sprawie, które trafiły do sejmowej komisji sprawiedliwości. Większość z dziewięciu ekspertyz jest krytycznych wobec poprawki Senatu dotyczącej biernego prawa wyborczego tzw. neosędziów.
Przeciwko poprawce Senatu wypowiedziały się m.in. środowiska sędziowskie i prokuratorskie, według których w Krajowej Radzie Sądownictwa nie powinny zasiadać osoby z nominacjami lub awansami sędziowskimi otrzymanymi w wyniku złamania konstytucji. Z kolei z tą oceną nie zgodziły się organizacje społeczne — m.in. Helsińska Fundacja Praw Człowieka i Forum Obywatelskiego Rozwoju.
Kwestia wyeliminowania biernego prawa wyborczego wobec sędziów, którzy zostali powołani po zmianach dotyczących KRS z grudnia 2017 r., była też elementem sporu między resortem sprawiedliwości a prezydentem Andrzejem Dudą. Według prezydenta, który krytycznie oceniał zaproponowane przez MS zmiany przepisów, wszyscy sędziowie mają równy status. Prezydent wyraził także zastrzeżenia dotyczące przerwania kadencji obecnej KRS.
PKW ma czuwać nad wyborem sędziów-członków
Zgodnie z nowelizacją, nad wyborem 15 sędziów-członków KRS ma czuwać Państwowa Komisja Wyborcza, która będzie odpowiedzialna za organizowanie wyborów, m.in. za weryfikację zgłoszeń czy drukowanie kart głosowania. W KRS mają być reprezentowani sędziowie wszystkich szczebli. Wybierani będą: jeden sędzia Sądu Najwyższego, dwóch sędziów sądów apelacyjnych, trzech sędziów sądów okręgowych, sześciu sędziów sądów rejonowych, jeden sędzia sądu wojskowego, jeden sędzia NSA oraz jeden sędzia wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Inna merytoryczna poprawka Senatu (spośród 32, z których większość ma charakter legislacyjny i redakcyjny) zmierza do wprowadzenia zasady, według której sędziowie będą mieli więcej niż jeden głos w wyborach członków KRS.
Poprawka ta, która ma zapewnić większą reprezentatywność nowego składu Krajowej Rady Sądownictwa, zakłada, że głosujący na członków KRS sędzia będzie mógł poprzeć w sumie 11 kandydatów-sędziów: trzech z sądów rejonowych, dwóch z sądów okręgowych, dwóch z sądów apelacyjnych, po jednym z Sądu Najwyższego, NSA, wojewódzkich sądów administracyjnych i sądów wojskowych.
Procedura obsadzenia zwolnionego miejsca w KRS
Senat zaproponował też poprawkę, która ustanawia procedurę obsadzenia zwolnionego przez danego sędziego miejsca w KRS (np. wskutek śmierci lub zrzeczenia się z powodu choroby) przez tego sędziego, który w wyborach otrzymał kolejno największą liczbę głosów. Chodzi o to, by Państwowa Komisja Wyborcza nie musiała ponownie organizować wyborów uzupełniających.
Inna zaproponowana przez Senat poprawka dotyczy tworzonej przy KRS Rady Społecznej, która zgodnie z nowelą ma opiniować jej działania. W skład Rady Społecznej mają wchodzić przedstawiciele m.in. organizacji pozarządowych. Poprawka nakazuje, by KRS — jeśli nie uwzględni opinii Rady Społecznej — wskazała na okoliczności, które wpłynęły na rozstrzygnięcie KRS. Zmiana ta ma zapewnić większą kontrolę społeczną wobec KRS.
CZYTAJ WIĘCEJ:
nt/PAP
Publikacja dostępna na stronie: https://wpolityce.pl/polityka/698546-nowelizacja-ustawy-o-krs-spor-o-bierne-prawo-wyborcze