Sąd Najwyższy uniewinnił Wincentego Witosa i dziewięciu innych historycznych liderów PSL i PPS skazanych w politycznym „procesie brzeskim” w latach 30. XX wieku. Skazujące wyroki sądów obu instancji zapadłe w tej sprawie w latach 1932-33 zostały uchylone.

Kasację w sprawie w 2020 r. złożył poprzedni Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar; o pełne uniewinnienie skazanych apelowało wielokrotnie współczesne PSL.

Kasacja okazała się zasadna i zasługuje na uwzględnienie

— powiedział sprawozdawca tej sprawy sędzia Eugeniusz Wildowicz.

Sanacyjne represje

W przedwojennym politycznym „procesie brzeskim” skazano przywódców opozycyjnego Centrolewu, w tym historycznego przywódcę PSL Wincentego Witosa. Zarzucono im przygotowywanie zamachu stanu. Proces brzeski był konsekwencją represyjnych działań podjętych przeciwko opozycji przez marszałka Józefa Piłsudskiego w 1930 r. Działania te były jego reakcją na coraz większą aktywność stronnictw tzw. Centrolewu - antysanacyjnej koalicji powstałej w 1929 r., w skład której wchodziły: Polska Partia Socjalistyczna, Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”, Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”, Stronnictwo Chłopskie oraz Narodowa Partia Robotnicza.

W nocy z 9 na 10 września 1930 r. żandarmeria wojskowa i policja aresztowały kilkunastu opozycyjnych polityków. Ostatecznie przygotowany przez prokuraturę akt oskarżenia objął 11 parlamentarzystów więzionych w Brześciu. Na ławie oskarżonych znalazło się sześciu członków PPS: Herman Lieberman, Norbert Barlicki, Adam Pragier, Stanisław Dubois, Adam Ciołkosz i Mieczysław Mastek, oraz pięciu ludowców: Wincenty Witos, Władysław Kiernik, Kazimierz Bagiński, Józef Putek i Adolf Sawicki.

Proces brzeski

Proces brzeski rozpoczął się 26 października 1931 r. przed Sądem Okręgowym w Warszawie. Odbyło się ponad 50 rozpraw. 13 stycznia 1932 r. zapadły wyroki. Dubois, Ciołkosz, Mastek, Pragier i Putek skazani zostali na trzy lata więzienia, Lieberman, Barlicki i Kiernik na dwa i pół roku, Bagiński na dwa lata, a Witos na półtora roku. Sawickiego uniewinniono.

Później odbyły się dwie rozprawy apelacyjne - w lutym i lipcu 1933 r. Przedwojenny Sąd Najwyższy bowiem - za pierwszym razem - w maju 1933 r. skierował sprawę do ponownego rozpoznania w sądzie apelacyjnym, zaś za drugim razem, w październiku 1933 r., zdecydował o utrzymaniu wyroków.

Amnestia prezydenta Władysława Raczkiewicza, którą w 1939 r. już podczas wojny zostali objęci wszyscy skazani, nie oznaczała zaś całkowitej ich rehabilitacji i formalnego uniewinnienia.

Reakcja ludowców

Historyczna chwila! Po 91 latach sprawiedliwości stało się zadość! Wincenty Witos i wszyscy skazani w procesie brzeskim NIEWINNI! Dziękuję Biuru Rzecznika Praw Obywatelskich za podjęcie wniosku z inicjatywy PSL. Hańba sądu brzeskiego została zmazana. Dotrzymaliśmy słowa

— napisał Kosiniak-Kamysz na Twitterze.

W kolejnym wpisie lider PSL zwrócił uwagę, że zmazanie haniebnego wyroku w procesie brzeskim było jego wielkim zobowiązaniem.

Dziś udało się do tego doprowadzić. Wszystkim pokoleniom ludowców, którzy walczyli o oczyszczenie dobrego imienia Wincentego Witosa, pełnomocnikom prawnym oraz (byłemu Rzecznikowi Praw Obywatelskich) Adamowi Bodnarowi, DZIĘKUJĘ!

— napisał.

Kasację w sprawie w 2020 r. złożył poprzedni RPO; o pełne uniewinnienie skazanych apelowało wielokrotnie współczesne PSL.

CZYTAJ TEŻ:

— Prezydent z okazji rocznicy urodzin Wincentego Witosa: Był wybitnym działaczem politycznym, państwowcem i mężem stanu

— Prezydent Duda: Witos stanął na czele rządu, który był ostatnią szansą dla przetrwania polskiego państwa

pn/PAP/Twitter