Do Sejmu wpłynął w poniedziałek rządowy projekt nowelizacji Kodeksu wyborczego i innych ustaw zakładający utworzenie Centralnego Rejestru Wyborców.

Zgodnie z projektem nowelizacji celem Centralnego Rejestru Wyborców jest gromadzenie danych o wyborcach oraz posiadaniu bądź nieposiadaniu przez nich prawa wybierania zarówno w celu potwierdzenia możliwości udziału w wyborach w Polsce, jak i zagranicą, a także przy okazji weryfikacji podpisów złożonych w związku z zamiarem przeprowadzenia referendum lub zgłoszeniem inicjatywy ustawodawczej przez obywateli.

CRW umożliwi ustalenie liczby wyborców oraz sporządzanie spisów wyborców oraz spisów osób uprawnionych do udziału w referendum oraz sprawdzania posiadania prawa wybierania.

Rejestr będzie składał się z dwóch części: A i B. W pierwszej znajdą się dane obywateli polskich: imię i nazwisko, numer PESEL, imię ojca, data urodzenia, adres zameldowania i zamieszkania oraz informacja o pozbawieniu prawa wybierania. Ponadto znajdą się w nim informacje o właściwym okręgu i obwodzie wyborczym w poszczególnych typach wyborów.

W części B znajdą się dane obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, którzy mogą w Polsce brać udział w wyborach do Parlamentu Europejskiego i wyborach do rady gminy, a także dane obywateli Wielkiej Brytanii.

Dane osobowe będą przekazywane do CRW z rejestru PESEL. Dane każdej osoby, która skończy 18 lat automatycznie zasilą CRW. W przypadku zmiany danych w rejestrze PESEL automatycznie zmiana zostanie dokonana również w CRW.

Wójt będzie wprowadzał do CRW informację o osobach, które nie są zameldowane na obszarze danej gminy, ale złożyły wniosek, by tam oddać głos, a także informację o pozbawieniu prawa wybierania na podstawie orzeczenia sądu.

Dane z CRW usuwa się w przypadku śmierci lub utraty obywatelstwa polskiego.

W CRW przetwarzane są dane obywateli polskich przez okres od ukończenia 18 lat do czasu zgonu lub utraty obywatelstwa polskiego, tj. przez całe dorosłe życie

— wskazują projektodawcy.

Z kolei dane obywatela państwa członkowskiego UE lub Wielkiej Brytanii będą przetwarzane od momentu złożenia wniosku o ujęcie w stałym obwodzie głosowania do momentu złożenia wniosku o wykreślenie z tego rejestru albo do czasu zgonu/utraty obywatelstwa któregoś z tych państw.

CRW będzie utrzymywany przez ministra ds. informatyzacji.

W celu realizacji zadań określonych w kodeksie, dostęp do CRW będą posiadać wójtowie, Państwowa Komisja Wyborcza i komisarze wyborczy za pośrednictwem Krajowego Biura Wyborczego, minister ds. informatyzacji, minister spraw zagranicznych i konsulowie.

Aktualizacji CRW będą dokonywać gminy jako zadania zlecone.

Jak wskazują autorzy projektu, nowela umożliwi „odmiejscowienie” wydawania zaświadczenia o prawie do głosowania. Wniosek o wydanie zaświadczenia będzie można złożyć do dowolnie wybranego urzędu gminy na piśmie w postaci papierowej opatrzonym własnoręcznym podpisem albo w postaci elektronicznej opatrzonym kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej.

Informacje o wyborcy dostępne stają się bowiem dla każdego urzędu gminy, a nie tylko tego, który prowadzi lokalny rejestr wyborców, jak jest to obecnie. W przepisach doprecyzowuje się, że wyborca, któremu wydano zaświadczenie o prawie do głosowania, nie jest ujmowany przed wyborami w spisie wyborców. Zostanie on dopisany do spisu wyborców w obwodzie, który zostanie przez niego wybrany jako miejsce głosowania

— podkreślono w uzasadnieniu.

Wydatki państwa na Centralny Rejestr Wyborców

Projekt zakłada, że w latach 2022–2031 maksymalny limit wydatków budżetu państwa na Centralny Rejestr Wyborców wynosi 91,72 mln zł, z tego: w 2022 r. – 2,3 mln zł; w 2023 r. – 28,9 mln zł; w 2024 r. – 7,6 mln zł; a w latach 2025-2031 po 7,56 mln zł.

Autorzy projektu zaznaczyli, że nie wprowadza on zmian w zakresie zasad prawa wyborczego, a zmiany dotyczą jedynie „niezbędnego zakresu przepisów w celu umożliwienia przetwarzania danych w Centralnym Rejestrze Wyborców i obsługi wyborców z wykorzystaniem tego rejestru”.

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu, obecna decentralizacja rozwiązań (blisko 2,5 tys. baz danych o wyborcach) generuje liczne problemy z organizacją wyborów, w związku z uprawnieniami wyborców m.in. do możliwości wyboru miejsca głosowania.

Konieczność przekazywania zawiadomień między gminami o zmianach miejsca głosowania wyborców wymaga bardzo dużego zaangażowania urzędników samorządowych w proces dopisywania oraz skreślania wyborców ze spisów wyborców przed wyborami, a także powiadamiania wyborców o dokonanych czynnościach. Wiąże się to się także z ryzykiem figurowania danego wyborcy w więcej niż jednym rejestrze lub spisie wyborców. Rozproszenie informacji utrudnia również – jak zaznaczono - proces organizacji wyborów za granicą.

Remedium na powyższe problemy - oceniono w uzasadnieniu - jest budowa Centralnego Rejestru Wyborców.

Dodano, że daje on wiele korzyści, w tym jednolite rozwiązanie informatyczne dla wszystkich gmin przy organizacji wyborów, każdy wyborca jest ujęty w jednym rejestrze w konkretnym obwodzie i okręgu; dostęp i obsługa Centralnego Rejestru Wyborców przez gminy oraz organów wyborczych w trybie rzeczywistym.

Wprowadzenie Centralnego Rejestru Wyborców spowoduje też brak konieczności wzajemnego zawiadamiania się gmin o ujęciu wyborcy w obwodzie według miejsca zamieszkania, co eliminuje ryzyko podwójnego figurowania wyborcy w dwóch miejscach i obniża koszty obsługi wyborów.

Dodano, że Centralny Rejestr Wyborców wejdzie w skład Systemu Rejestrów Państwowych, kluczowego systemu w skład którego wchodzą: rejestr PESEL, Rejestr Dowodów Osobistych, Rejestr Stanu Cywilnego, Rejestr Danych Kontaktowych, Centralny Rejestr Sprzeciwów, System Odznaczeń Państwowych oraz Rejestr Dokumentów Paszportowych.

tkwl/PAP