W Brukseli zakończył się w nocy z czwartku na piątek jednodniowy szczyt Rady Europejskiej. Unijnym przywódcom nie udało się osiągnąć konkluzji ws. przyczyn wzrostu cen energii.

Dyskusja o wzroście cen energii

Mieliśmy długą dyskusję na temat wzrostu cen energii. To ważny temat. To coś, co ma wpływ na gospodarstwa domowe, na ich siłę nabywczą. Ma to również wpływ na konkurencyjność europejskich przedsiębiorstw. (…) Pierwsze analizy dot. przyczyn (wzrostu cen) zostały przeprowadzone. Uświadomiliśmy sobie jednak, że wśród uczestników dyskusji są odmienne opinie i nie byliśmy w stanie osiągnąć porozumienia w sprawie konkluzji na ten temat. Więc kwestia ta powróci na następnej Radzie Europejskiej

—oświadczył Michel.

Wyjaśnił, że zebranych liderów podzieliły dwie kwestie: podnoszona przez część państw członkowskich sprawa spekulacji w europejskim systemie handlu uprawnieniami do emisjami CO2 (ETS) oraz to, czy energia z atomu powinna zostać uznana za „zieloną”.

W wyniku debaty nad innym aktualnym tematem, przywódcy UE na szczycie zdecydowanie potępili instrumentalizację migrantów i uchodźców przez reżim białoruski.

Rada Europejska zdecydowanie potępia instrumentalizację migrantów i uchodźców przez reżim białoruski oraz wywołany przez niego kryzys humanitarny. UE będzie kontynuować zdecydowaną reakcję na hybrydowy atak Białorusi, uwzględniając wszystkie wymiary kryzysu, zgodnie z prawem UE i zobowiązaniami międzynarodowymi, w tym prawami podstawowymi

—ustalili przywódcy w konkluzjach szczytu.

Unijni liderzy podkreślili w szczególności znaczenie skutecznej ochrony granic zewnętrznych UE, w tym poprzez wzmocnienie ram prawnych UE; zwalczania przemytu i handlu ludźmi; niezwłocznego wdrożenia sankcji i przygotowania do przyjęcia dalszych w razie potrzeby; zapewnienia dostępu dla organizacji międzynarodowych na Białorusi i zwiększenia pomocy humanitarnej oraz wspierania dobrowolnych powrotów migrantów z Białorusi.

Przywódcy UE ponowili apel o natychmiastowe uwolnienie wszystkich więźniów politycznych na Białorusi oraz o zaprzestanie represji wobec społeczeństwa obywatelskiego i niezależnych mediów. Potwierdzili też „demokratyczne prawo narodu białoruskiego do wyboru swojego prezydenta w nowych, wolnych i uczciwych wyborach”.

Na konferencji prasowej po szczycie przewodnicząca KE Ursula von der Leyen zapowiedziała wzmocnienie współpracy z krajami pochodzenia i tranzytu, aby usprawnić powroty migrantów.

Wyciągając wnioski z sytuacji z Białorusią, wzmocnimy naszą współpracę z krajami pochodzenia i tranzytu, aby usprawnić powroty (migrantów). Ustanowię też na poziomie UE koordynację zewnętrznych aspektów migracji, która zostanie powierzona wiceprzewodniczącemu KE Margaritisowi Schinasowi i unijnej komisarz ds. wewnętrznych Ylvie Johansson

—poinformowała von der Leyen.

Szefowie państw i rządów UE ustalili też w konkluzjach, że jakakolwiek dalsza agresja militarna wobec Ukrainy przyniesie Rosji ogromne konsekwencje i koszty, w tym sankcje.

Unijni liderzy zgodzili się również, że należy zwiększyć wysiłki w walce z pandemią Covid-19 poprzez rozwijanie procesu szczepień, tak żeby szczepionki trafiały do wszystkich oraz dostarczanie dawek przypominających. Szefowa KE powtórzyła wcześniejsze zalecania wypracowane przez jej instytucje, by osoby zaszczepiony otrzymywały dawkę przypominającą nie później niż sześć miesięcy po pełnym zaszczepieniu.

„System ETS wywrócił się i nie działa”

„Nie mogliśmy sobie pozwolić, aby przyjąć konkluzje, które praktycznie byłyby puste” - powiedział na konferencji po szczycie UE w Brukseli premier Mateusz Morawiecki wyjaśniając, dlaczego przywódcy nie przyjęli konkluzji dot. rynku energii.

Mamy do czynienia dzisiaj z bezprecedensowym kryzysem cenowym na rynkach energii, na rynku gazu, rynku energii elektrycznej. (…) Ten kryzys cenowy, bardzo wysokie ceny energii, przekłada się na inflację, na zwykłych obywateli, na ludzi, na Polaków, Chorwatów, Słoweńców, wszystkich obywateli UE. Nie mogliśmy sobie pozwolić, aby w tak historycznym momencie przyjąć konkluzje, które praktycznie byłyby puste

—powiedział.

Dodał, że dlatego w jednoznaczny sposób podczas szczytu zażądał reformy systemy ETS.

System ETS wywrócił się i nie działa. (…) System ETS pokazał, że ceny uprawnień do emisji CO2 rosną 3-4 krotnie w ciągu ostatnich 12-14 miesięcy, że te ceny (…) rosną 10-krotnie w ciągu 4 lat. Taki system nie działa

—powiedział.

Wskazał, że ten fakt wielokrotnie na szczycie UE podkreślał. Wyjaśnił, że jedną z przyczyn jest to, że na tym rynku mogą działać różni inwestorzy, różni spekulanci, różne podmioty, które niekoniecznie muszą posiadać uprawnienia do emisji CO2.

W ostatnim czasie wiele podmiotów weszło na ten rynek. Bardzo mocno rozchwiały te podmioty ten rynek. Doprowadziły do dużej zmienności cenowej, zmienności, która w trendzie bardzo wyraźnie szła do góry. To jest bardzo niebezpieczne zjawisko na rynku finansowym

—powiedział.

Wskazał, że mówił o tym - wykorzystując doświadczenie z rynków finansowych - kolegom z Rady Europejskiej.

Długo o tym dyskutowaliśmy. Wskazywałem na to, że ten mechanizm, który miał prowadzić do przewidywalności i stabilności na tym rynku uprawnień do emisji CO2, mechanizm nazywany Market Stability Reserve, nie działa

—powiedział.

Zaznaczył, że w takiej sytuacji trzeba domagać się realnej, głębokiej reformy całego systemu.

O to bardzo intensywnie zabiegamy, temu daliśmy wyraz podczas tej bardzo długiej, bardzo burzliwej i niełatwej dyskusji

—powiedział.

Kryzys cen energii dotyka ludzi, dotyka gospodarstw domowych, dotyka firm. Polska nie zgadza się na to, aby zwyczajni ludzie, polskie rodziny, cierpiały na skutek tak gwałtownego rozwoju cen energii. Dlatego bardzo mocno, bardzo jednoznacznie postawiliśmy nasze żądania, jednocześnie pokazując, że przyjazne zasady finansowania inwestycji gazowych i w energetykę jądrową, muszą zostać przyjęte przez KE

—powiedział.

Wyjaśnił, że KE nadal nie przedstawiła taksonomii.

Domagamy się przyjaznych zasad finansowania gazu i energii nuklearnej

—powiedział.

Wskazał, że system ETS w uproszczeniu można określić jako podatek.

Podatek UE na energię. Takie coś sobie postanowili, w 2014 r. za czasów rządów naszych poprzedników, pana Donalda Tuska, i zatwierdzili ten system. Dzisiaj widzimy, jak on funkcjonuje czy raczej nie funkcjonuje. (…) Teraz wyobraźmy sobie, że podatek VAT na przykład w styczniu obwiązuje na poziomie 23 proc., w lutym rośne do 40 proc., potem do 50 proc., a potem do 60 proc. Trzykrotny wzrost podatku VAT w zasadzie bez jakiegoś związku z realiami gospodarczymi. (…) Z czymś takim mamy do czynienia na tzw. rynku ETS

—wyjaśnił.

Wskazał, że zaproponował wiele rozwiązań i wiele z nich „znalazło dobre odzwierciedlenie we fragmentach dyskusji”.

Kiedy mówiłem o tym, że trzeba wykluczyć instytucje finansowe, banki, instytucje inwestycyjne czy spekulantów, (…) z rynku tego podatku klimatycznego UE. (…) Wtedy ten rynek będzie ograniczony tylko do tych, którzy muszą posiadać te uprawnienia, aby móc prowadzić działalność gospodarczą zgodnie z przepisami. Trafiało to na w miarę podatny grunt

—powiedział.

Ostatecznie jednak - jak powiedział - zapisy konkluzji były „puste” i nie dawały odpowiedzi na gwałtowny wzrost cen energii.

To nie jest coś, na co Polska mogła się zgodzić

—powiedział.

Wskazał, że KE proponuje włączenie do systemu ETS mieszkalnictwa i ciepłownictwa, a także paliw.

UE chce nałożyć dodatkowy podatek na paliwa, na transport, na transport firm, na transport obywateli, ale także na ciepłą wodę, ciepło w kaloryferach. Chcę powiedzieć jednoznacznie - Polska absolutnie w takim kształcie nie może przyjąć tych propozycji, które są na wstępnym etapie formułowane i dzisiaj również o tym powiedziałem na Radzie Europejskiej

—powiedział. Wskazał, że na ten temat rozmawiał m.in. z szefem RE Charlesem Michelem.

Podkreślił, że Polska i Czechy najmocniej dopominały się o przyjęcie tzw. delegowanego dokumentu taksonomii, który by zawierał przyjazne zasady finansowania inwestycji gazowych i nuklearnych.

Liczymy na to, że w najbliższych tygodniach ten dokument zostanie przyjęty

—zaznaczył.

Jak dodał, kilka krajów, na czele z Niemcami, Austrią i Luksemburgiem, ma zupełnie inne zdanie w tej kwestii.

Jednak jeżeli mamy iść w kierunku transformacji gospodarczej, transformacji energetycznej, to musimy mieć możliwość finansowania niskoemisyjnych i zeroemisyjnych źródeł energetycznych. W przeciwnym razie cały nasz model transformacji będzie niemożliwy do realizacji

—powiedział szef rządu.

Jest to warunek sine qua non. Jest to warunek niezbędny po naszej stronie i dałem temu jednoznacznie wyraz

—stwierdził premier.

W jego ocenie za 2-3 miesiące „przed kolejną regularną Radą Europejską, która chyba będzie miała miejsce w marcu, usłyszymy jakie są nowe propozycje Komisji zarówno w odniesieniu do taksonomii, jak i do ETS”.

Morawiecki ocenił też, że rząd w Polsce przyjął najdalej idące rozwiązania, która mają „chronić ludzi przed inflacją wywołaną przez ceny energii”, w porównaniu do innych państw członkowskich.

Będziemy chronić obywateli przed skutkami niedobrej polityki klimatycznej przyjętej w 2014 roku przez UE, a w Polsce przez rząd Donalda Tuska

—powiedział.

Poszukiwanie kompromisu

Prezydent Francji Emmanuel Macron powiedział po zakończeniu szczytu Rady Europejskiej w Brukseli, że jego kraj i Niemcy będą kontynuować rozmowy w najbliższych dniach, aby znaleźć kompromis w sprawie tego, czy Unia Europejska powinna uznać energię jądrową i gaz za zielone inwestycje.

Francja chce, by Komisja Europejska uznała atom za „zieloną” energię, by móc otrzymywać finansowanie z unijnego budżetu na budowę nowych elektrowni jądrowych.

Z kolei Niemcy, które w 2022 r. wyłączą ostatnią elektrownię atomową, upatrują w gazie tymczasowego źródła energii na okres przejściowy, zanim cały prąd zaczną pozyskiwać ze źródeł odnawialnych.

Spór wokół tzw. zielonej taksonomii podczas szczytu unijnych liderów był jednym z powodów, dla których zakończył się on bez uzgodnienia konkluzji ws. energii.

kk/PAP