Statystyki nie oddają całości porównania, nie wystarczą, by zestawić poczucie przytłoczenia młodego pokolenia sprzed 10-20 lat z szansami i perspektywami dzisiejszej młodzieży - a to dzisiejsza Polska wypada o niebo lepiej od frustrującej przeszłości III RP. Choć liczby nie wszędzie będą przekonujące to jednak od nich trzeba zacząć.

Liczby obiektywne

Trudno sobie to uzmysłowić, ale do 2014 roku nawet Ukraina miała niższe bezrobocie niż Polska - i to znacznie! Wśród młodych ludzi (do 24 roku życia) w naszym kraju co czwarty w 2014 roku nie mógł znaleźć pracy, zaś Gazeta Prawna w lutym 2013 roku podawała, że bez pracy pozostawał prawie co 3 młody Polak. Takiego dramatycznego poziomu nie osiągnęła nawet Rumunia, która ekonomistom kojarzy się jednak z niskim poziomem ekonomicznym jak na standardy UE, a Polska w tamtym czasie była „zieloną wyspą”, budującą Orliki i autostrady. Tymczasem w okresie Dobrej Zmiany, przed pandemią, pod koniec roku 2019 bezrobocie wśród młodych było najniższe w historii pomiarów i wynosiło mniej niż 8%. Dziś, w czasie bezprecedensowego koronakryzysu bezrobocie młodzieży i tak jest niższe (marzec 2021 - 13.9%) niż w najlepszych czasach Platformy Obywatelskiej (sierpień 2008 - 16,4%). Powtórzmy ten wniosek jaśniej - szalejące lockdowny i obostrzenia to i tak mniejsze zło dla rynku pracy młodych niż najlepszy okres rządów Tuska.

W ciągu dekady pensje Polaków wzrosły o połowę - oczywiście inne są ceny i koszta utrzymania, ale to pod koniec 2014 Agencja Knight & Frank przyznała, że spośród 20 ważnych światowych metropolii to młodym warszawiakom jest tak źle, że do domknięcia ich miesięcznych budżetów brakuje ok. 2% zarabianych środków - często to rodzice uzupełniali te indywidualne dziury budżetowe.

Statystyki jasno wskazują, że Polakom po prostu żyje się lepiej, a po 2015 roku ten wzrost przyspieszył. Ale zapewne ci, którzy urodzili się w latach 80-tych pamiętają tę atmosferę młodego pokolenia wchodzącego w dorosłość ponad dekadę temu. Jeśli co czwarty z nas nie mógł znaleźć pracy, to pamiętajmy, że większe niż dzisiaj obciążenia podatkowe młodych dodatkowo utrudniały zdobycie życiowej normalności. Wielu z nas, a także wielu naszych znajomych wyjeżdżało na Zachód, zwłaszcza do Wielkiej Brytanii, część z nich już nigdy do Polski nie wróciło.

Wspomnienia subiektywne

Na studiach w Krakowie było o tyle łatwiej, że turystyczne miasto odwiedzane przez miliony turystów rocznie, potrzebowało obsługi w gastronomii, muzeach, hotelach i wielu miejscach kultury. Gdy jeszcze pod koniec studiów dostałem w prywatnej firmie pracę na etat, czułem się jak władca świata - 2 000 złotych miesięcznie pozwalało mi szastać pieniędzmi, a gdy po 3 miesiącach dostałem podwyżkę o 500 złotych studenckie otoczenie patrzyło na mnie, jakbym wrócił z Wall Street. Kupno własnego, starego mieszkania - z pomocą rodziny przy wkładzie własnym, na 30 letni kredyt - to już było istne szlachectwo.

Na ludzi, którzy pozałatwiali sobie pracę w administracji uniwersyteckiej albo publicznych instytucjach - można było patrzeć jak na partyjnych w PRL. Istna nomenklatura z przywilejami!

Trudno było tłumaczyć zawodowe sukcesy i porażki jedynie kompetencjami. Pamiętam Pawła Zyzaka z bodaj najlepszą pracą magisterską tamtych lat, który po jej wydaniu - słynnej biografii Lecha Wałęsy - zamiast być zasypanym ofertami pracy naukowej, jakby to wyglądało w normalnym państwie, poszedł zarabiać jako magazynier w hipermarkecie, a potem wyjechał do USA. Jego promotor, profesor Andrzej Nowak, był wzywany do tłumaczenia się przed władzami wydziału, a owa „wolność słowa” i praworządność mieniła się licznymi pogróżkami i wulgarnymi atakami na historyka z UJ. Sam premier Donald Tusk publicznie groził całej uczelni za nieprawomyślną książkę, a małe wydawnictwo było ciągane po sądach. Protestów w obronie demokracji czy Konstytucji jakoś nie pamiętam.

Oderwany od rzeczywistości prezydent Komorowski - przy tym dramatycznym bezrobociu wśród młodych - radził, by zmieniać pracę i wziąć kredyt.

Troski dzisiejsze

Pewnie że każde pokolenie ma swoje troski, a pandemiczny rok wyrwany z wczesnej dorosłości nie należał do łatwych. Problemy mieszkaniowe przez te lata również nie doczekały się spektakularnych rozwiązań, a deweloperzy to nadal jakiś rodzaj klasy panującej nad losem młodej generacji. A jednak skala problemów, które młodzież sama przedstawia, jest dramatycznie inna niż pamięć mojego pokolenia. Lewicowe aktywistki opowiadają, jak to w vegebarze musiały robić dwie rzeczy naraz - dekadę temu cieszyłyby się, że w ogóle mają pracę, wzięłyby ją na czarno, za trzykrotnie niższą stawkę. Młodzież szkolna boi się powrotu z nauczania zdalnego przed oblicze wymagających nauczycieli, a starsza młodzież czeka, aż będzie mogła sobie wykupić bilety lotnicze na wakacje - popularnymi kierunkami są Maroko czy Hiszpania. Zarabiać w Polsce, by jeździć za granicę? Dekadę temu prędzej było o odwrotny schemat.

Ale najciekawszym wskaźnikiem tego jakie szczęście mają ludzie urodzeni w II połowie lat 90-tych jest powód ich protestów i oburzeń - a bo to ksiądz w odległej wsi powie, że homoseksualizm to grzech, a to bo arcybiskup nazwie organizacje LGBT tęczową zarazą, a to policjant przed domem Kaczyńskiego ma dowodzić istnienia dyktatury, zaś aktywiści różnych nurtów politycznych domagają się tekturowych słomek w miejsce plastikowych i mniejszej emisji dwutlenku węgla. Błogosławione są takie powody do buntu - o ileż lepsze niż bezrobocie, praca na czarno, niskie stawki godzinowe i aroganccy pracodawcy.

Nie rzecz w tym, by pokazać, że PiS rządzi lepiej niż Platforma Obywatelska, czy pochwalić Polski Ład, który może przynieść rozwojowy skok. Po prostu dzisiejsza Polska - niech sobie genezę tego zjawiska każdy tłumaczy i usprawiedliwia jak chce - to Polska lepsza dla młodych ludzi niż dekadę czy dwie dekady temu. Dużo lepsza. Bez żalu do młodych, że tak często tego nie widzą i nie doceniają. Życzę Wam dobrze. I życzliwie zazdroszczę.