Minister spraw zagranicznych Węgier Peter Szijjarto podziękował sekretarzowi stanu USA Antony’emu Blinkenowi za życzenia z okazji 30-lecia powstania Grupy Wyszehradzkiej, podkreślając, że Węgry są dumne z sukcesów osiągniętych u boku swoich sojuszników z V4.

CZYTAJ WIĘCEJ:

— Prezydent Duda na szczycie V4: Po pandemii gospodarki środkowoeuropejskie będą najszybciej odrabiały straty w skali globalnej

— Prezydenci państw V4 podsumowują szczyt w Juracie: Współpraca Grupy Wyszehradzkiej będzie kontynuowana

— Spotkanie prezydentów państw V4 w Juracie. Andrzej Duda: Ostatnie trzydzieści lat to skokowy awans cywilizacyjny naszych państw

Motor napędowy środkowoeuropejskiej współpracy

Węgry są dumne z sukcesów osiągniętych u boku sojuszników z V4 zarówno regionalnie, jak i na scenie międzynarodowej, takich jak przystąpienie do NATO i Unii Europejskiej. Uważamy, że ta postawa wyniosła Grupę Wyszehradzką do roli motoru napędowego środkowoeuropejskiej współpracy i rozwoju

— oświadczył Szijjarto w swoim poście na Facebooku z soboty.

Blinken, gratulując tydzień temu czterem krajom Grupy Wyszehradzkiej 30 lat współpracy podkreślił, że wzmocniła ona bezpieczeństwo „w sercu Europy i poza nią”. Dodał, że USA i kraje V4 są niezachwianymi sojusznikami i cieszy się na współpracę z nimi.

Przewodnictwo Węgier

Szijjarto przypomniał, że od lipca bieżącego roku Węgry przejmą przewodnictwo w Grupie Wyszehradzkiej.

Pragniemy budować na sukcesach ostatnich 30 lat działając na rzecz silniejszej Europy Środkowej i poszerzonej współpracy ze Stanami Zjednoczonymi w oparciu o nasze wspólne interesy i wartości

— oznajmił.

Dodał, ze narodziny Grupy mają swe korzenie w historycznym momencie, gdy jej kraje członkowskie wreszcie uwolniły się z kajdan komunistycznej dyktatury i region dobrze wiedział, że klucz do przyszłego sukcesu leży w członkostwie w UE i NATO.

Kraje V4 siłą gospodarczą

Kraje Grupy Wyszehradzkiej są szóstą siłą gospodarczą i trzecim rynkiem konsumenckim w Europie - wynika z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego. Dodano, że na tle państw regionu Polskę wyróżnia dynamika wzrostu.

Grupa Wyszehradzka (V4) powstała 15 lutego 1991 r., tworzą ją Polska, Czechy, Słowacja i Węgry.

W latach 1991-2019 jej PKB wzrósł o 155 proc. Wartość eksportu towarów wzrosła między 1995 a 2019 r. ponad 19-krotnie, importu 16-krotnie, a inwestycje w środki trwałe rosły 3-krotnie szybciej niż w krajach UE-15

— podkreślono w raporcie „Grupa Wyszehradzka – 30 lat transformacji, integracji i rozwoju” Polskiego Instytutu Ekonomicznego. Podano, że w 2019 r. PKB na mieszkańca stanowił blisko 72 proc. poziomu państw tzw. starej UE.

Obecnie region jest szóstą siłą gospodarczą i trzecim rynkiem konsumenckim w Europie

— zaznaczono.

Czas znaczących przemian

Autorzy raportu zwrócili uwagę, że ostatnie trzy dekady to okres „znaczących przemian” w państwach Grupy Wyszehradzkiej.

Atrakcyjność inwestycyjna regionu pozwoliła na włączenie się gospodarek V4 w globalne łańcuchy wartości. Szczególnie silna stała się więź handlowa i gospodarcza z Niemcami

— wskazano. Jak podano, wolumen eksportu i importu między V4 a Niemcami stanowi 1,5-krotność wymiany niemiecko-chińskiej. Według analityków sukcesem jest też niska, nawet w porównaniu do krajów zachodnich UE, stopa bezrobocia, a problemem m.in. starzenie się społeczeństw.

W raporcie poinformowano, że w 2019 r. wartość PKB (w cenach bieżących) krajów V4 wyniosła 996 mld euro, wzrastając o 155 proc. wobec 1991 r. „Na tle krajów regionu dynamiką wzrostu wyróżniała się Polska, której gospodarka urosła ponad trzykrotnie” - zaznaczono. W raporcie wskazano na „wyraźny wzrost znaczenia państw V4 w gospodarce UE” – z 4,6 proc. w 2004 r. do 6,2 proc. w 2019 r.

Wśród kluczowych czynników wspierających proces konwergencji był popyt zagraniczny obejmujący przede wszystkim produkty wytwarzane w umiędzynarodowionych gałęziach przemysłu przetwórczego, głównie w branży motoryzacyjnej i maszynowej

— oceniono. Dodano, że o ile „w latach 90. XX w. proces konwergencji był powolny, to zmniejszanie luki dochodowej przyspieszyło po akcesji państw V4 do UE w 2004 r.”.

Podkreślono, że w 2000 r. wartość PKB per capita krajów Grupy mierzona parytetem siły nabywczej wynosiła 45 proc. średniego poziomu dla UE-15, a w 2019 r. wskaźnik wzrósł do 72 proc.

Najbliżej tego poziomu są Czechy, które w 2019 r. osiągnęły PKB na mieszkańca odpowiadający 92 proc. średniej dla państw UE-28

— ocenili analitycy.

Konkurencyjność gospodarek

Ich zdaniem ważnym elementem podnoszenia konkurencyjności gospodarek oraz poprawy jakości życia w krajach V4 były fundusze unijne.

W latach 2004-2019 z budżetu UE, głównie w ramach wspólnej polityki rolnej oraz polityki spójności, do Polski, Czech, Węgier i Słowacji trafiło niemal 328 mld euro

— zaznaczyli. Najwięcej (55,2 proc.), trafiło do Polski.

Do czynników wpływających na podniesienie pozycji gospodarczej V4 oprócz funduszy unijnych eksperci zaliczyli „napływ ogromnych środków inwestycyjnych w postaci zagranicznego kapitału prywatnego”. Skumulowana wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych wzrosła 118-krotnie, z 5 mld dol. w 1991 r. do 565 mld - w 2019 r.

Szanse i wyzwania dla V4

W ocenie PIE, Grupa Wyszehradzka ma szansę na utrzymanie „dotychczasowych trendów zmniejszania luki dochodowej”.

Wyzwaniem pozostaje niwelowanie różnic w zakresie innowacyjności: Czechy zmniejszyły lukę w wydatkach na badania i rozwój między 2000 a 2019 rokiem z 0,7 pkt. proc. do 0,26 pkt. proc., a Polska z 1,17 pkt. proc. do 0,88 pkt. proc.

— ocenił kierownik zespołu handlu zagranicznego w Polskim Instytucie Ekonomicznym Marek Wąsiński.

W raporcie zwrócono uwagę, że w latach 2003-2004 stopa bezrobocia w krajach V4 była prawie dwukrotnie wyższa niż w państwach tzw. starej Unii (15,4 proc. wobec 8 proc.). Jednak w dłuższej perspektywie i w następstwie światowego kryzysu finansowego z lat 2008-2010, „to rynki pracy krajów UE-15 mocniej ucierpiały”. W efekcie od 2012 r. stopa bezrobocia w krajach V4 „utrzymuje się na niższym poziomie niż w UE-15”.

Jednocześnie w ostatnich 30 latach populacja krajów V4 spadła o 1 proc., podczas gdy w krajach UE wzrosła o 12 proc.

Duży odpływ młodych i dobrze wykształconych obywateli państw V4 w pierwszych latach po akcesji do UE pogorszył prognozy demograficzne regionu

— wskazano.

Według PIE „radykalna zmiana modelu gospodarczego w państwach Grupy Wyszehradzkiej pociągnęła za sobą znaczne koszty społeczne, na czele z bezrobociem strukturalnym wynikającym z zamykania nierentownych branż przemysłu”. W raporcie wskazano też na obniżenie o 23 proc. emisji gazów cieplarnianych na przestrzeni ostatnich 30 lat - głównie dzięki modernizacji i urynkowieniu przemysłu oraz sektora energetycznego, a także wzrostowi znaczenia branży usług.

Raport PIE - jak podano - ilustruje ostatnie 30 lat transformacji ustrojowej i gospodarczej, powolne przemiany społeczne, stabilizację i konwergencję z Europą Zachodnią, zatrzymując się na sytuacji przed obecnym kryzysem wywołanym pandemią.

Współpraca między Polską, Czechami, Węgrami a Słowacją

Pomimo różnic interesów od 30 lat trwa współpraca między Polską, Czechami, Węgrami a Słowacją, wzmocniona przez udane odrzucenie przymusowej relokacji uchodźców w Unii Europejskiej w 2015 roku. Obecnie polega ona głównie na koordynowaniu stanowisk w ramach Wspólnoty.

Grupa Wyszehradzka jest jednym z owoców upadku komunizmu i transformacji ustrojowej w państwach Europy Środkowo-Wschodniej. Za umowną datę jej powstania przyjmuje się 15 lutego 1991 roku, kiedy ówcześni prezydenci Polski Lech Wałęsa i Czechosłowacji Vaclav Havel oraz premier Węgier Jozsef Antall podpisali deklarację określającą cele i warunki wzajemnej współpracy. Miało to miejsce w węgierskim Wyszehradzie, gdzie w XIV wieku spotykali się królowie Polski, Czech i Węgier na negocjacje gospodarcze i polityczne.

Cele Grupy zmieniały się w kolejnych latach i określały współpracę początkowo trzech, a po rozpadzie Czechosłowacji w 1993 roku czterech krajów. Wraz z ich osiągnięciem współpraca ta słabła i po jakimś czasie była wznawiana, tak jak po przyjęciu w 1999 roku Polski, Czech i Węgier do NATO oraz po wstąpieniu Polski, Czech, Węgier i Słowacji do UE w 2004 roku.

Chociaż członkowie V4 rywalizowali ze sobą podczas negocjacji warunków akcesji, to sama akcesja do UE była osiągnięciem celu deklaracji założycielskiej Trójkąta Wyszehradzkiego. Kwestionowano wtedy w różnych środowiskach sens dalszego kontynuowania tej formuły współdziałania, okazało się jednak, że może ona być skutecznym narzędziem w walce o własne interesy i miejsce na arenie europejskiej.

Szczególnie istotna dla istnienia Grupy jest współpraca sektorowa w ramach UE. Jej instrumentem są konsultacje przywódców politycznych V4 i poszczególnych ministrów przed posiedzeniami różnych gremiów europejskich, co często pozwala uzgodnić wspólne stanowisko i wzajemnie się wspierać podczas wspólnotowych negocjacji.

W ostatnich latach jeden temat szczególnie połączył kraje V4 - polityka migracyjna UE. Wszystkie cztery państwa kategorycznie odrzuciły niekorzystne według nich stałe kwoty rozdzielenia uchodźców i odejście Wspólnoty od tego mechanizmu potwierdziło zasadę, że w ramach Unii Grupa Wyszehradzka ma większe znaczenie jako sojusz niż należące do niej kraje osobno.

Indywidualne interesy

Państwa V4 dzielą jednak indywidualne interesy. Według analiz PISM dla Republiki Czeskiej Grupa Wyszehradzka to platforma budowy regionalnych więzi gospodarczych oraz wzmacniania współpracy w dziedzinie rozwoju infrastruktury czy bezpieczeństwa, a w mniejszym stopniu trwały alians polityczny.

Słowacja nie zamierza zacieśniać więzów politycznych w V4 kosztem integracji w ramach UE, m.in. dlatego jako jedyny kraj Grupy należy do strefy euro. Jak pisze ekspert PISM Łukasz Ogrodnik, kraj ten chce korzystać z regionalnego ugrupowania w celu realizacji narodowych interesów, jak np. w przypadku walki z podwójnymi standardami jakości żywności w UE.

Z kolei Węgry w czasie konfliktu wokół przyjmowania uchodźców miały „narzucić partnerom z V4 własną wizję współpracy” - twierdzi analityczka Veronika Jóźwiak. Dzięki dobrym stosunkom z Polską Węgry mogą tworzyć opozycję polityczną wewnątrz UE dążąc do raczej „Europy ojczyzn” niż zacieśnionej unii politycznej.

Kraje V4 próbują prowadzić politykę unijną w opozycji do polityki Niemiec czy Francji. Jednak jeśli chodzi o relacje pozaunijne porozumienie Polski, Czech, Węgier i Słowacji jest trudne - jak w przypadku Rosji, z którą utrzymują pozytywne relacje jedynie Węgry - lub nieistniejące - jak np. w przypadku współpracy z Chinami.

Ważnym osiągnięciem V4 jest nie tylko platforma polityczna, ale również kulturalna. Pierwszą instytucją powołaną przez V4 był powstały w 2000 roku Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki. Jego założeniem jest wspieranie inicjatyw kulturalnych, naukowych, edukacyjnych i turystycznych w krajach Grupy oraz sąsiednich – głównie postsowieckich i byłej Jugosławii. Do budżetu Funduszu wchodzi 8 milionów euro pochodzących ze składek państw V4 oraz dodatkowe kwoty od innych państw-darczyńców.

wkt/PAP