„Rodzina jest jak gałęzie na drzewie. Wszyscy rośniemy w różnych kierunkach, ale mamy te same korzenie.” - motto autorstwa Anny H. Niemczynow, przyświecało tegorocznym organizatorom i prelegentom konferencji „Dialog o polityce prorodzinnej” na Uniwersytecie Gdańskim, która miała miejsce 26-11-2020r.

Tak jak drzewo potrzebuje korzeni – człowiek potrzebuje rodziny. Rodzina – fundamentalny element społeczeństwa – w deklaracjach wartości cenionych plasuje się bardzo wysoko. Niestety coraz częściej - szczególnie ludzie młodzi - mają trudności, aby je realizować. Współczesne trendy wskazują, że coraz częściej młodzi dorośli decydują się na życie w samotności lub w niezobowiązujących relacjach. Obrazują to dane statystyczne: w 2018 roku w Polsce zawarto 192,4 tys. małżeństw. W tym samym okresie odnotowano 62,8 tys. rozwodów. Oznacza to, że na każde 100 ślubów przypadały 33 prawne rozstania. Rozpadają się też związki nieformalne, których liczba rośnie z roku na rok. Jeśli dla roczników 1955-1965, 88% było małżeństwami niepoprzedzonymi konkubinatami, to dla roczników 1975-85 udział małżeństw niepoprzedzonych konkubinatami spadł do 52 %. Inne dane wskazują, że decyzje o zawarciu małżeństwa są coraz częściej odraczane. O ile jeszcze w roku 1995 kobiety wchodziły w związek małżeński w wieku 23,0 lat, a mężczyźni 25,3 lat, o tyle w roku 2020 wiek ten wynosi odpowiednio 27,4 i 29,8 lat.

Dzieci rodzą się przede wszystkim w małżeństwach, jednak wzrasta odsetek urodzeń pozamałżeńskich. Gdy w 1990 r. 6,2% dzieci urodziło się poza formalnym związkiem, to w roku 2018 odsetek ten wynosił już 26,4.

Osłabienie trwałości związków małżeńskich i konkubinatów ma wpływ na przyrost naturalny, który w ostatnich latach nie zapewnia zastępowalności pokoleń. Rok 1989 był pierwszym w którym współczynnik 2,1 zapewniający zastępowalność pokoleń spadł poniżej tego poziomu i od tego czasu jest mniejszy, osiągając w 2003r. najniższy poziom - 1,22. Główny Urząd Statystyczny poinformował, że w 2019r. liczba Polaków skurczyła się o ok. 28 tys. w stosunku do 2018 r. W tym roku zmarło o 35 tys. osób więcej, niż się urodziło. To najgorszy wynik od II wojny światowej.

Coraz mocniejsza jest kultura konsumpcji nastawionej na indywidualizm i autonomię, która nie sprzyja budowaniu wspólnoty podstawowej, jaką jest rodzina. Doświadczamy wzrostu nastawienia na osobiste osiągnięcia zawodowe, majątek, inwestowanie w siebie. Sukces będący wynikiem dobrych relacji małżeńskich i rodzinnych jest rzadziej eksponowany. W takiej sytuacji zasadne jest ukazanie wartości rodziny i trwałego związku małżeńskiego, jako realizującego podstawowe potrzeby człowieka w tym do: przynależności i poczucia bezpieczeństwa, miłości i szacunku oraz samorealizacji.

Pogłębiający się kryzys demograficzny

Wraz z pogłębiającym się kryzysem demograficznym oraz osłabieniem małżeństwa, a zatem i rodziny, rośnie potrzeba na realizowanie założeń polityki prorodzinnej.

Prelekcje na UG były próbą nawiązania dialogu pomiędzy organizacjami rządowymi, samorządowymi oraz pozarządowymi na temat działań społecznych i edukacyjnych, które mają poprawić sytuację rodzin w Polsce. Celem było naukowe, twórcze, ale i bardzo praktyczne spojrzenie na zagadnienie polityki prorodzinnej. Konferencja, zorganizowana przez Fundację WIEM I UMIEM we współpracy z Wydziałem Nauk Społecznych UG i NSZZ „Solidarność” UG, dała przestrzeń do promocji pozytywnych wzorców i dobrych praktyk oraz szczerej dyskusji o problemach związanych z rodziną i demografią.

Konferencję otworzył dr hab. Grzegorz Grochowski, prof. UG i Prezes Fundacji WIEM I UMIEM, zapraszając widzów do aktywnej dyskusji i zadawania pytań w komentarzach do streamu. Po nim przemawiał dr hab. Tadeusz Dmochowski, prof. UG i Dziekan Wydziału Nauk Społecznych, który podkreślił rolę rodziny, jako fundamentalnej jednostki kształtującej postawy i stosunek do rzeczywistości:

Rodzina zapewnia ciągłość, bezpieczeństwo, nakreślenie podstawowych wektorów rozwoju, przekazuje tradycje i wartości, ukazuje postawy i kształtuje nasze nawyki. Jako uczestnik tej debaty zwróciłem uwagę na fakt, iż dialog oznacza, że dostrzegamy i szanujemy rozmaitych partnerów w kwestii rodziny. Jednym z celów konferencji jest nawiązanie dialogu pomiędzy strukturami centralnymi, samorządami i organizacjami pozarządowymi. Dialogu, który daje szansę na to, żeby poważne problemy, jakie dotyczą polskich rodzin, rozwiązywać jak najlepiej.

Pierwszy panel konferencji rozpoczęła Pani Barbara Socha, Wiceminister Rodziny i Polityki Społecznej, Pełnomocnik Rządu ds. Polityki Demograficznej, która nakreśliła problematykę dzietności w Polsce i Europie, przedstawiła obszary kluczowe w rozwoju rodzin oraz opisała strategie rządu mające poprawić sytuację rodzin w Polsce (https://youtu.be/L4ylEwGZevU).

Drugi panel konferencji poświęcony był samorządowcom, którzy rozmawiali o polityce prorodzinnej w kontekście małych i większych gmin. Wypowiedzieli się w niej Michał Guć, Wiceprezydent Miasta Gdyni; Anita Galant, Wójt Gminy Smętowo Graniczne oraz Tadeusz Kobiela, Wójt Gminy Sierakowice. Prelegenci dyskutowali o istotności rodziny w działaniach samorządu i współpracy gmin z rodzinami, szkołą, organizacjami pozarządowymi i seniorami. Poruszony został również temat ograniczeń w obszarze gminnej polityki prorodzinnej i propozycji ich przezwyciężenia. (https://youtu.be/yGKMQdaDyeA).

W kolejnej części konferencji nastąpiła projekcja wybranych filmów nadesłanych na Konkurs dla młodzieży pt. „Jak Wam się udało?” realizowanego przez Fundację WIEM I UMIEM. W ramach konkursu nastolatkowie nagrywali filmy, w których przeprowadzają wywiady ze swoimi rodzicami lub dziadkami zadając im pytanie o „przepis” na szczęśliwe i długie małżeństwo. Był też czas na dyskusję, w której udział wzięli licealiści, prowadzoną przez Piotra Freya OP. Dominikanina. Młodzi podzielili się swoim spojrzeniem na tematy relacji, miłości i rodziny.

Podsumowanie przeprowadzone przez dr hab. Grzegorza Grochowskiego zawierało wszystkie najważniejsze punkty poruszone podczas konferencji, która jest jedną z działalności Fundacji WIEM I UMIEM prowadzonych w ramach projektu „Rodzina w sercu wspólnoty obywatelskiej”. W ramach tego projektu powstaje również multimedialna platforma internetowa rodzinna.tv, która służy promocji kultury sprzyjającej małżeństwu i rodzinie oraz edukowaniu w zakresie prorodzinnym.

Stream z konferencji

Zapisany stream z konferencji można nadal odtworzyć na fanpage’u i facebook’u: Konferencja „Dialog o polityce prorodzinnej”. Zachęcam też do oglądania fragmentów konferencji:

wystąpienia Minister Barbary Sochy Pełnomocnika Rządu ds. Polityki Demograficznej:

panelu samorządowców: