„Dla PSL-u byłoby to jak najbardziej małżeństwo z rozsądku, ponieważ Kukiza trzeba kimś zastąpić. To kim zastąpić? Przecież nie Platformą Obywatelską, Konfederacją czy Lewicą – to już zdecydowanie nie. W grę wchodzi więc tylko Hołownia” - mówi w wywiadzie dla portalu wPolityce.pl prof. Henryk Domański, socjolog z Polskiej Akademii Nauk, o ewentualnej koalicji Polskiego Stronnictwa Ludowego z formacją Szymona Hołowni.

wPolityce.pl: Czy jest pan zaskoczony tym, że PSL wyrzucił z Koalicji Polskiej posłów Kukiz’15?

Prof. Henryk Domański: Nie jestem zaskoczony rozpadem, czy to było rzeczywiście wyrzucenie, to nie wiemy, być może. Nie jestem zaskoczony tym, że doszło do rozejścia Kukiza z PSL-em, ponieważ powstanie tej koalicji było podyktowane czystym pragmatyzmem – potrzebą dostania się do parlamentu. PSL wtedy, tak jak od kilkunastu lat, oscyluje na granicy 5 proc. Jeżeli chodzi o ruch Kukiza to podobnie – mieliśmy tam przecież do czynienia w ciągu pięciu lat z kolejnymi odejściami. Te formacje były więc w bardzo niekorzystnej sytuacji. W interesie PSL-u było dokooptowanie kogoś do siebie albo w celu stworzenia bloku i to samo w drugą stronę, jeśli chodzi o ruch Kukiza. Kukiz wybrał PSL – chyba najbliższy jeśli chodzi o kwestie światopoglądowe, a PSL wybrał Kukiza, bo akurat był pod ręką, tego typu formacja. Trudne było to do pogodzenia i przewidywalny był rozpad, ponieważ pod względem strategii politycznej to są dwie różne formacje. Kuki jest niezwykle konsekwentny, jeśli chodzi o swoje postulaty – jednomandatowe okręgi wyborcze, a w szczególności referenda. W przypadku jednomandatowych okręgów wyborczych zgoda na to ze strony PSL-u byłaby dla dołów tej partii, struktur lokalnych, zabójcza. To jest partia, mówię o PSL-u, która od samego początku nastawiona jest na prowadzeniu polityki, która polega na obsadzaniu stanowisk swoimi kandydatami, swoimi reprezentantami, w miarę możliwości, decyduje afiliacja w PSL-u. Zasada jednomandatowości stwarza ryzyko, że na te stanowiska zostaną wybrane inne osoby, w oparciu o zupełnie inne kryteria. Prawdopodobnie, w miarę upływu czasu, idea jednomandatowych okręgów wyborczych była najbardziej zniechęcająca i trwanie przy tym Kukiza. Z kolei Kukiz jest politykiem bardzo konsekwentnym, jest przewidywalny pod tym względem.

Patrząc z perspektywy czasu obie te formacje zyskały na koalicji czy raczej straciły?

Zyskały, ponieważ reprezentanci obu tych formacji znaleźli się w parlamencie. W tym sensie było to krótkotrwałe małżeństwo z rozsądku, które zadziałało, ale które musiało się rozejść.

Równolegle do rozpadu Koalicji Polskiej pojawiają się informacje o rozmowach PSL-u z Hołownią. Z badań ma wynikać, że celebryta ma duże poparcie wśród młodych na wsi, którzy wcześniej głosowali na Kukiza. Oczywiście w oficjalnych komunikatach ludzie Hołowni odcinają się od dyskusji na ten temat. Czy wyobraża sobie pan kolejne tego rodzaju małżeństwo z rozsądku PSL-u?

Dla PSL-u byłoby to jak najbardziej małżeństwo z rozsądku, ponieważ Kukiza trzeba kimś zastąpić. To kim zastąpić? Przecież nie Platformą Obywatelską, Konfederacją czy Lewicą – to już zdecydowanie nie. W grę wchodzi więc tylko Hołownia. Natomiast co do skuteczności, czy to jest korzystne dla Hołowni i jak on na to reaguje, to mam duże wątpliwości. Hołowni przecież cały czas zależało, i do tej pory zależy, na podkreślaniu swojej niezależności – tego, że jest człowiekiem spoza kręgu politycznego, że oferuje coś nowego. Natomiast dołączenie do PSL-u byłoby całkowitym tego zaprzeczeniem.

To byłaby powtórka z rozrywki z Kukizem. To była w zasadzie taka sama sytuacja.

Tak, ale Hołownia nie jest Kukizem. Hołowni zależy na odegraniu roli samodzielnej i niewchodzeniu w sojusze. Przecież PSL prawdopodobnie zdominowałby Hołownię. Hołownia byłby kojarzony z PSL-em, podejrzewam, że żartobliwie zacząłby być nazywany „Drugim Kukizem” czy „Kukizem 2” albo coś w tym rodzaju. Nie sądzę, żeby to było realistyczne, jeśli chodzi o perspektywy. Poza tym w kwestii elektoratu, o którym pan mówił – bardzo w to wątpię. Na Kukiza głosowali młodzi, ponieważ to jest ruch antysystemowy. Hołownia nie jest antysystemowy. Być może nie mamy tutaj do czynienia z taką zależnością, że ci, którzy głosowali na Kukiza w 2015 r., to teraz deklarują głosowanie na Hołownię. Rzeczywiście jest tutaj podobny skład społeczny, nie mam powodu, żeby krytykować te badania, natomiast nie mamy tutaj do czynienia z tymi samymi ludźmi. Antysystemowość była charakterystyczną cechą elektoratu Kukiza. Natomiast w przypadku Hołowni jest to coś wręcz przeciwnego. Przecież on nawołuje do tego żebyśmy się kochali, całowali, płacze. Co to ma wspólnego z antysystemowością. Poza tym zawiązywanie mariage’u z PSL-em miałoby co najwyżej sens przed wyborami. Hołownia mógłby to usprawiedliwić koniecznością znalezienia się w Sejmie. Teraz mało kto by w taką argumentację uwierzył.

Jest w ogóle na polskiej scenie politycznej miejsce na formację lokującą się między Prawem i Sprawiedliwością a Platformą Obywatelską? Wydaje się, że taką próbą miała być Koalicja Polska i to jest plan Kosiniaka-Kamysza.

Jest na polskiej scenie politycznej miejsce na formację, która przełamie dualizm PiS – PO. PSL jednak się do tego nie kwalifikuje, podobnie jak Lewica, która przecież nie ulokuje się po środku. Musiałaby powstać nowa formacja. Do tej pory PSL-owi nie udaje się tego robić. Jest kojarzony z partią chłopską, partią wiejską. Prawdopodobnie nie pozbędzie się tego stereotypu. Nie sądzę, żeby ludzie zaczęli postrzegać PSL jako partię środka, partię centrową, odpowiednik chadecji w Polsce. Kosiniak-Kamysz kładł głównie nacisk na to, że ma być to ugrupowanie klasy średniej czy niższej klasy średniej – połączenie drobnomieszczaństwa z wsią, nie odżegnywał się od wsi. Nie sądzę, żeby mógł spełnić tego rodzaju oczekiwania, jeśli one w ogóle są w społeczeństwie polskim, bo nie wiem czy ono aż tak bardzo jest zdegustowane tym podziałem na PiS i Platformę. Już trochę się do tego przyzwyczailiśmy.

Rozmawiał Krzysztof Bałękowski