Kijów liczy na wsparcie Polski. Wykorzystajmy okazję

O 8.47 najpierw po polsku a dopiero 3 minuty później po ukraińsku Wołodymir Zełenski pogratulował Andrzejowi Dudzie sukcesu w wyborach prezydenckich. W specjalnym tweecie ukraiński prezydent życzył Polsce „dalszych sukcesów i dobrobytu pod kierownictwem Andrzeja Dudy”, ale ponowił również zaproszenie pod adresem polskiego prezydenta zaproszenie do odwiedzenia Ukrainy i napisał „razem jesteśmy silniejsi”.

Te ostatnie słowa być może nie są jedynie kurtuazją, ale mogą świadczyć o tym, że elity ukraińskie zastanawiają się nad własną sytuacja geostrategiczną i chciałyby aby relacje z Polską były lepsze niźli do tej pory.

W ubiegłą środę Aleksiej Reznikow, ukraiński wicepremier odpowiedzialny m.in. za negocjacje w sprawie Donbasu, opublikował na stronie Atlantic Council artykuł, na który warto zwrócić uwagę. Najpierw poświęćmy nieco uwagi miejscu, gdzie ukraiński polityk umieścił swe wystąpienie, bo buduje to kontekst, który jest w tym przypadku jak sądzę istotny.

W lutym w trakcie Monachijskiej Konferencji Bezpieczeństwa na oficjalnej stronie tej ważnej międzynarodowej imprezy opublikowany został raport nazwany „12 Kroków dla wzrostu bezpieczeństwa na Ukrainie i w regionie Euro-Atlantyckim”. Punktem wyjścia przyjętym przez międzynarodową grupę ekspertów, którzy przygotowali materiał było stwierdzenie, że konflikt zbrojny na wschodzie Ukrainy jest wewnętrznym problemem naszego wschodniego sąsiada i jego rozwiązanie wymaga nie tylko wsparcia Zachodu i Rosji, ale również rozpoczęcia „dyskusji na temat tożsamości kraju”. W materiale podpisanym m.in. przez Marcina Zaborowskiego, byłego dyrektora pracującego na rzecz polskiej dyplomacji PISM, protegowanego ministra Sikorskiego, nie znajdziemy nawet najdrobniejszego stwierdzenia, iż mieliśmy do czynienia na Krymie i w Donbasie z rosyjską agresją.

Wołodymir Zełenski, prezydent Ukrainy, występując na konferencji powiedział wprost, iż jest nieprzyjemnie zaskoczony tym, że jego kraj wspomniany został jedynie 8 razy w liczącym 75 stron Monachijskim Raporcie o Bezpieczeństwie, a w grupie 10 światowych konfliktów, które winny skupiać uwagę społeczności międzynarodowej wojna na wschodzie Ukrainy znalazła się na ostatnim, 10 miejscu, po problemach Kaszmiru, Burkiny Faso i Jemenu. A przecież, jak zauważył, to na wschodzie Ukrainy trwa cały czas walka o wspólne wszystkim Europejczykom wartości. Samo wystąpienie Zełenskiego, w bocznej Sali, zaplanowane w tym samym czasie co wykład ministra spraw zagranicznych Chin, potraktowane zostało przez organizatorów, jako wydarzenie mniejszej rangi.

Iwanna Kłympusz-Cyncadze, była wicepremier odpowiedzialny za integrację europejską za czasów prezydentury Poroszenki a obecnie deputowana jego frakcji napisała o monachijskiej konferencji, że należałoby ją nazwać „konferencją przyjaciół Putina”.

To powielanie kremlowskich klisz narracyjnych zarzucili zresztą sygnatariuszom amerykańscy eksperci z Atlantic Council, którzy wystąpili z szybko przygotowanym specjalnym kontr – oświadczeniem. Nota bene, jak się uważa, to tak szybka i stanowcza reakcja amerykańska doprowadziła do usunięcia „12 kroków” z oficjalnej strony Konferencji Monachijskiej i zdystansowania się jej organizatorów (Wolfgang Ischinger) od jednoznacznie prorosyjskiej wymowy proponowanych rozwiązań.

Wydaje się zatem, że Aleksiej Reznikow nieprzypadkowo wybrał miejsce publikacji swego artykułu. Tym bardziej jeśli odczytać jego przesłanie. Ukraiński wicepremier stawia bowiem tezę, że tzw. Format Normandzki się przeżył, nie spełnia swoich funkcji i powinien zostać zastąpiony inna formułą rozwiązania problemu suwerenności Ukrainy nad częścią jej terytorium. Pisze on wprost, że o ile Ukraina traktuje Format Normandzki, czyli rozmowy w czworokącie Kijów – Moskwa - Paryż - Berlin w kategoriach środka, którego celem jest umocnienie państwowej suwerenności, to Rosja wręcz przeciwnie, dla niej rokowania mają służyć podważeniu suwerenności Kijowa i uzyskaniu trwałej, konstytucyjnej kontroli, nad polityką wewnętrzną i międzynarodową sąsiada. Tej nieprzezwyciężalnej sprzeczności nie można przełamać. Ukraiński wicepremier argumentuje, że rokowania mogą być skuteczne tylko pod jednym warunkiem – zarówno Ukraina, jak i Rosja, ale może przede wszystkim Europa powinna odpowiedzieć na pytanie czemu mają one służyć. Z perspektywy Kijowa, Ukraina spełnia dziś rolę bufora, może nawet przedmurza, chroniącego Europę przed rosyjskim rewizjonizmem Putina. Reznikow pisze, że  „niepowodzenie w modyfikacji Procesu Mińskiego może doprowadzić do eskalacji konfliktu. W takim scenariuszu problemy z którymi Ukraina zmaga się obecnie na wschodniej granicy Europy, mogą przesunąć się o 1300 km na zachód i osiągnąć granice Polski, Słowacji, Węgier i Rumunii”.

Jaśniej już chyba nie można sformułować zaproszenia pod adresem państw naszego regionu, aby włączyły się w renegocjację Formatu Normandzkiego. Zdaniem Reznikowa kształt Porozumień Mińskich dziś już nie odpowiada realiom, bo po pierwsze zawarte zostały one w obliczu grożącej eskalacji konfliktu, którego Europa za wszelką cenę chciała w 2014 roku uniknąć, a poza tym, już w kolejnym 2015 roku Rosja złamała umowy które sygnowała i nie ma zamiaru wywiązywać się z nich nadal, czego dowodem są nie tylko dziesiątki naruszeń, ale impas w tak wydawałoby się prostej kwestii jak wymiana jeńców. Europa, w opinii ukraińskiego polityka nie może kontynuować, przez wzgląd na własne bezpieczeństwo bojaźliwej polityki, której przejawem jest np. ograniczony mandat sił OBWE wysłanych w rejon konfliktu.

Reznikow nie formułuje wprost propozycji co mogłoby zastąpić Format Normandzki, zwraca jednak uwagę na fakt uzyskania niedawno przez Ukrainę statusu partnera w ramach NATO-wskiego programu Enhanced Opportunity Partnership, co należy odczytywać jako propozycję pod adresem zarówno Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, jak i państw środkowoeuropejskich. Nieistotne czy uznamy to za propozycję formułowaną przez Kijów, a tak czynią np. rosyjscy komentatorzy, wznowienia Formatu Budapesztańskiego, co w ubiegłym roku proponował też Kurt Volker, kiedy jeszcze był specjalnym wysłannikiem amerykańskim ds. Ukrainy. Istotne jest to, że Kijów sygnalizuje niezadowolenie z obecnej formuły rozwiązywania kwestii kontroli nad Donbasem i chciałby jej poszerzenia, albo wywarcia międzynarodowej presji na Paryż i Berlin. Jest to, jak należy przypuszczać, zaproszenie również, a może oceniając na podstawie tweeta Wołodymira Zełenskiego, przede wszystkim pod adresem Polski, abyśmy odegrali większą rolę w procesie.