Klęska „kasty”. Trybunał Konstytucyjny uznał, że uchwała SN podważająca Izbę Dyscyplinarną jest niezgodna z konstytucją i prawem międzynarodowym

Trybunał Konstytucyjny wydał jedno z najbardziej kluczowych orzeczeń dla ustroju Polski. Uznał, że uchwała SN z 23 stycznia 2020 roku jest nie tylko niezgodna z konstytucją, ale także z prawem międzynarodowym.

CZYTAJ TAKŻE:Ważna rozprawa TK! Trybunał zbada zgodność z konstytucją uchwały trzech izb Sądu Najwyższego. Wniosek złożył premier

CZYTAJ RÓWNIEŻ:Bezprawie i łamanie konstytucji. Prezes Gersdorf zawiesza Izbę Dyscyplinarną i odbiera jej sprawy. Zasłania się postanowieniem TSUE

CZYTAJ TAKŻE:TK odrzucił wnioski Gersdorf o wyłączenie m.in. prezes Przyłębskiej oraz sędziów Pawłowicz i Piotrowicza z dzisiejszej rozprawy w sprawie uchwały SN

Uchwała trzech izb SN z 23 stycznia mówiła o nienależytej obsadzie składów sędziowskich, jeśli znajduje się w nich osoba wyłoniona przez aktualną KRS. Uchwała została zainicjowana pytaniem prawnym I prezes SN Małgorzaty Gersdorf, która przedstawiła trzem Izbom zagadnienie prawne w tej kwestii.

Uchwała z 23 stycznia Sądu Najwyższego jest niezgodna z art. 179, 144, 183, 145, 7 i 8 konstytucji oraz konwencją o ochronie praw człowieka. Orzeczenie zapadło większością głosów. Zdania odrębne złożyli sędziowie: Kieres, Pszczółkowski Wyrembak.

– orzekł dziś Trybunał Konstytucyjny.

Abstrakcyjna uchwała Sadu Najwyższego podlega kontrolu Trybunału Konstytucyjnego pod warunkami w art. 188 pkt. 3 konstytucji.

– podkreślił sędzia TK Stanisław Piotrowicz.

Jak zaznaczył w ustnym uzasadnieniu wyroku sędzia Stanisław Piotrowicz, zaskarżona uchwała jest niezgodna z konstytucją, ponieważ nie można jej - zdaniem TK - pogodzić z istotą prerogatywy prezydenta do powoływania sędziów.

Prerogatywa prezydenta nie podlega kontroli w jakimkolwiek trybie. Tym bardziej nie może stanowić przedmiotu ograniczenia, czy jakiegokolwiek zawężenia interpretacyjnego dokonanego w treści podstawowego aktu normatywnego.

– wskazał Piotrowicz.

Nie można ograniczać prawa sędziego do orzekania

W uzasadnieniu wyroku sędzia Piotrowicz wskazał, że „wszystkie cztery jednostki redakcyjne uchwały SN wprowadzają i regulują nowość normatywną nieznaną innym aktom prawnym RP, w szczególności konstytucji, ratyfikowanym umowom międzynarodowym i ustawom”.

Nowość normatywna polega na tym, że zgodnie z przepisami uchwały sądy (…) mogą kontrolować i ograniczać prawo sędziego do orzekania w oparciu wyłącznie o fakt powołania sędziego przez prezydenta na wniosek KRS, której członkowie będący sędziami zostali wybrani przez Sejm.

– zaznaczył.

Uchwała SN podważa przepisy konstytucji w postaci skutecznego powołania sędziego przez prezydenta na wniosek KRS. (…) Zaskarżonej uchwały nie można pogodzić z istotą prerogatywy prezydenta do powoływania sędziów na terenie RP.

– powiedział Piotrowicz.

Jak mówił sędzia sprawozdawca z zasadami państwa prawnego i demokratycznego „nie sposób pogodzić aktu prawnego o charakterze podustawowym podważającego prawo sędziego do orzekania, pomimo jego powołania zgodnego z konstytucyjną procedurą i kompetencjami”.

W ocenie TK styczniowa uchwała SN naruszyła „standard niezależności sądu i niezawisłości sędziego”. Jak dodał Piotrowicz sędziowie są „chronieni przed ingerencją i naciskami zewnętrznymi”. „Z tak nakreślonymi standardami nie sposób pogodzić uchwały SN przyznającej jednym sędziom prawo decydowania, czy inni sędziowie powołani przez prezydenta mają de facto status sędziów” - mówił.

Konstytucyjne i traktatowe prawo do sądu wykluczają zatem zmianę statusu sędziego przez akt podustawowy.

– podkreślił sędzia Piotrowicz.

Zdanie odrębne

Zdanie odrębne zaprezentował sędzia Leon Kieres.

Orzeczenie, jak i ustne motywy uzasadnienia mogą być zaakceptowane. One nie są popierane, dlatego, że w moim przekonaniu i postępowanie i meritum orzeczenia, przesłanki uzasadnienia i skutki, oparte zostały na błędnej weryfikacji wniosku ze wskazanymi i zaakceptowanymi wzorcami kontroli.(…) Postępowanie powinno być umorzone z powodu niedopuszczalności wydania wyroku. Zaskarżona uchwała nie jest bowiem przepisem prawa w rozumieniu 188 pkt. 3 konstytucji, ani nie jet aktem prawnym podlegającym kognicji TK.

– przekonywał sędzia Kieres.

Sędzia Piotr Pszczółkowski w zdaniu odrębnym także wskazał, że wydanie poniedziałkowego wyroku było niedopuszczalne ze względu na brak uprawnienia Trybunału do badania uchwały trzech Izb SN.

Trybunał w sposób nieuzasadniony w świetle dotychczasowego orzecznictwa uznał uchwalę SN za przepis prawa w rozumieniu konstytucji

— wskazał Pszczółkowski.

Według Pszczółkowskiego, Trybunał przypisał sobie rolę organu wyższej instancji od orzeczeń Sądu Najwyższego. W jego ocenie, TK „nie tylko działał poza zakresem jego konstytucyjnego umocowania, ale także z naruszeniem konstytucyjnej zasady niezależności sądów w zakresie orzekania”.

Zdaniem sędziego Pszczółkowskiego, poniedziałkowe orzeczenie TK to kolejna próba zablokowania wykonania wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z listopada ub.r.

Takie działanie wykracza niewątpliwe poza ramy konstytucyjnej legitymacji TK

— podkreślił Pszczółkowski.

Sędzia Jarosław Wyrembak również uznał poniedziałkowe orzeczenie TK za niedopuszczalne. Jego zdaniem, w tej sprawie Trybunał powinien umorzyć postępowanie. Dodał, że w zakresie kognicji Trybunału Konstytucyjnego nie mieści się badanie uchwały trzech Izb SN.

Wniosek premiera

Sprawa jest kolejną odsłoną sporu ogniskującego się wokół kwestii sędziów powołanych przez prezydenta spośród osób wyłonionych przez Krajową Radę Sądownictwa, do której sędziów wybrał Sejm. Chodzi m.in. o - jak wskazano we wniosku szefa rządu - umożliwioną przez uchwałę trzech izb SN kompetencję sądów do badania prawidłowości powołania sędziego przez prezydenta oraz do badania procedury prowadzonej przed KRS, która poprzedza to powołanie.

We wniosku premiera, którym dziś zajmował się TK, oceniono, że zakwestionowana uchwała SN jest w rzeczywistości aktem zmieniającym przepisy prawa obowiązujące w Polsce. Jak wskazano w tym wniosku, rozstrzygająca zagadnienie prawne uchwała SN „nie może być aktem normatywnym zmieniającym konstytucyjne normy określające kompetencje organów państwa, wprowadzającym zasady ich wykonywania i ograniczającym lub warunkującym realizację konsekwencji prawnych” wynikających z prerogatyw Prezydenta RP. Jak podkreślono, uchwała SN nie może również „wprowadzać jakiejkolwiek nowości normatywnej, zwłaszcza sprzecznej z przepisami Konstytucji RP”.

WB,PAP