„Czekaliśmy sto lat, a teraz wiemy, że coś będzie połowiczne”. 3 marca w Warszawskim Pawilonie Architektury Zodiak odbyła się dyskusja pokonkursowa z udziałem organizatorów, uczestników i obserwatorów konkursu na pomnik upamiętniający „18 najważniejszą bitwą w dziejach świata”.

Organizatorem konkursu było Miasto Stołeczne Warszawa, w imieniu którego postępowanie prowadziło Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków. Konkurs dotyczył opracowania koncepcji architektonicznej lub architektoniczno-rzeźbiarskiej pomnika, upamiętniającego Bitwę Warszawską 1920 roku, wraz z zagospodarowaniem terenu, na którym ma zostać posadowiony. Teren objęty opracowaniem konkursowym znajduje się na Placu Na Rozdrożu,u zbiegu alei Ujazdowskich i ulicy Koszykowej.

Warto zauważyć, że miejsce to jest położone na obszarze Stanisławowskiego założenia urbanistycznego wpisanego do rejestru zabytków. W założeniu konkursowym zaznaczono, że praca musiała „zawierać element (lub elementy) wodny z uwzględnieniem zasilania z obiegu zamkniętego”.

Maksymalny planowany łączny koszt wykonania prac realizowanych na podstawie pracy konkursowej wraz z kosztem wynagrodzenia wynosić miał 3 miliony złotych.

Spotkanie w Zodiak-u prowadził Michał Krasucki - Stołeczny Konserwator Zabytków. Marlena Happach, przewodnicząca sądu, architekt, dyrektor Biura Architektury i Planowania Przestrzennego podkreślała, że sukcesem jest to, że dzięki porozumieniu w sądzie konkursowym znalazły się osoby reprezentujące różne opcje polityczne, tj. przedstawiciele władzy samorządowej i władz państwowych.

Marlena Happach zaprezentowała prace nagrodzone, wśród których były dwie prace, które otrzymały wyróżnienia honorowe, dwie prace uhonorowane wyróżnieniami oraz dwie główne nagrody. Trzy prace zostały przedstawione przez ich twórców obecnych na spotkaniu.

Wyróżnienia honorowe

Jury postanowiło wyróżnić pracę Autorskiej Pracowni Projektowej 2 arch. Barbara Getter, Getter Barbara, Getter Andrzej, Kraków Nawiązanie do tradycji osadzonej w szeroko rozumianej historii oręża polskiego przy charakterystycznym dla lat 20/30. monumentalizmie pozwoliło uzyskać formę syntetyczną, a przy tym wyrazistą i zrozumiałą dla odbiorcy.

Jury przyznało wyróżnienie pracy autorstwa Pawła Nowickiego i Macieja Walczyny, Warszawa, która proponuje upamiętnienie w formie skupiska częściowo zawieszonych w powietrzu nad symbolicznym przejściem/bramą lanc. Pozornie sprzeczna z prawami fizyki forma nawiązuje do nieoczekiwanego, a dla wielu wręcz niemożliwego, zwycięstwa.

Wyróżnienia 1 stopnia

Wyróżnienie oraz nagrodę pieniężną w wysokości 5 000 zł brutto przyznano pracy konkursowej autorstwa Tomasza Birezowskiego, Piotra Dynowskiego i Mateusza Trojanowskiego, Warszawa. Sąd konkursowy docenił współczesne w formie nawiązanie do klasycznej formy triumfalnej bramy. Za dyskusyjne uznano jednak scenograficzną jednowymiarowość oraz silną osiowość niedopasowaną do wielokierunkowej ekspozycji, a także ubogą a treść przestrzeń publiczną wokół.

Wyróżnienie oraz nagrodę pieniężną w wysokości 5 000 zł brutto przyznano pracy konkursowej autorstwa Marcina Kwietowicza, Tomasza Górnickiego, współpraca autorska: Filip Pawłowski, Konrad Żaglewski, współpraca: Marta Buchner, Marta Wiśniewska, Warszawa. Praca została wyróżniona za zastosowanie autorskiej rzeźbiarskiej formy odwołującej się do formy sztandaru. Jury zwróciło uwagę na warsztat autora wyrażony w wysmakowanym podaniu i wypracowanej koncepcji zagospodarowania terenu.

II nagroda

Drugą nagrodę w wysokości 40 000 zł brutto otrzymała praca autorstwa Karola Badyny, Kraków. Uwagę sądu konkursowego zwróciła wyważona i niezwykle umiejętnie wpisana w kontekst kommemoratywna forma pomnika oraz wysoka wartość edukacyjna.

Nagroda główna

Główną nagrodę otrzymała pracownia Nizio Design International Mirosław Nizio z Warszawy przedstawiająca obelisk na planie kwadratu z napisem u wierzchołka „1920”. Praca otrzymała pierwszą nagrodę w kwocie 50 000 zł brutto oraz zaproszenie do negocjacji w trybie zamówienia z wolnej ręki na uszczegółowienie pracy konkursowej.

Tak uzasadniono wyrok sądu konkursowego:

Pracę uznano za najlepszą ze względu na wartości artystyczne i czytelność ideową symbolicznego przekazu. Zaproponowana forma upamiętnienia umiejętnie podkreśla cywilizacyjną a nie tylko militarną rolę bitwy warszawskiej. Wertykalny gnomon w połączeniu z koncentryczną formą platformy dla elementów wodnych dobrze wpisują się w kontekst placu, w którego gwiaździstej formie zaakcentowana jest jednocześnie osiowość. Prosta forma obelisku dzięki skręceniu zyskuje nowe możliwości interpretacji i oddaje powagę zwycięstwa.

Gorąca dyskusja

W czasie ożywionej dyskusji zwracano uwagę na to, że w nagrodzonej pracy „element wertykalny jest za niski w stosunku do otoczenia dalszego”, że pomnik przypomina okładkę zespołu Led Zeppelin, że termin był za krótki (konkurs ogłoszono w grudniu), że określony w regulaminie konkursu budżet pomnika to „trzy razy palety na Placu Bankowym”, że to nie pomnik a „atrapa pomnika”.

Wybitny twórca Jerzy Kalina, który także uczestniczył w konkursie, z żalem stwierdził, że „czekaliśmy sto lat, a teraz wiemy, że coś będzie połowiczne”.

Artysta plastyk Wojciech Korkuć przypomniał, że Towarzystwo Patriotyczne (Fundacja Jana Pietrzaka) zabiegało o budowę łuku triumfalnego Bitwy Warszawskiej 1920 roku i przez kilka lat było zwodzone przez władze miasta w kwestii lokalizacji.

„Były toczone rozmowy, ale żadne konkrety nigdy nie zapadły”. Jak zauważył, odnosząc się do rozpisanego przez miasto konkursu, „to jest karykatura idei pomnika Bitwy Warszawskiej. to nie jest ta lokalizacja, to nie jest ten format. Wszyscy za tego typu wersję będziemy się wstydzić”.

Całe spotkanie na filmie:

Skład jury

Wszystkie projekty konkursowe można oglądać w ZODIAK-u jeszcze do piątku, 6 marca.

W skład sądu konkursowego weszli:

• Marlena Happach, przewodnicząca Sądu, architekt, dyrektor Biura Architektury i Planowania Przestrzennego,

• dr Adam Buława, sędzia, Wydział Nauk Historycznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego,

• Maria Dydek, sędzia referent, architekt, Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków,

• dr Piotr Szpanowski, zastępca dyrektora Departamentu Dziedzictwa Kulturowego, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego,

• Agnieszka Gosik, sędzia, architekt, Stołeczny Zarząd Rozbudowy Miasta,

• Renata Kaznowska, sędzia, zastępca prezydenta m.st. Warszawy,

• dr Tomasz Konior, sędzia, architekt,

• prof. dr hab. Wiesław Koronowski, sędzia, Wydział Rzeźby Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu,

• Paweł Kurtyka, sędzia, architekt,

• Maciej Kuryłowicz, sędzia, architekt, Stowarzyszenie Architektów Polskich,

• Ewa Malinowska-Grupińska, sędzia, przewodnicząca Rady m.st. Warszawy,

• Piotr Mazurek, sędzia, radny Rady m.st. Warszawy,

• Jarosław Sellin, sędzia, sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego,

• dr Paulina Sikorska, sędzia, wiceprezes Oddziału Warszawskiego Towarzystwa Urbanistów Polskich i członek Zarządu Głównego Towarzystwa Urbanistów Polskich,

• Adam Siwek, sędzia, dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa, Instytut Pamięci Narodowej,

• dr Agata Szydłowska, sędzia, Wydział Wzornictwa, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie,

• Wojciech Wagner, sędzia, zastępca dyrektora Biura Architektury i Planowania Przestrzennego,

• Piotr Walkowiak, sędzia, architekt, Zbigniew Wieloch, sędzia, architekt, Stołeczny Zarząd Rozbudowy Miasta,

• Tomasz Żyłka, sędzia, radny Rady m.st. Warszawy.

Relacja: Margotte i Bernard