A właśnie tak. Konserwatyzm to ostrożność. Ostrożność w obliczu zmian, które jawią się jako zbyt drastyczne. Za szybkie, trudne do zrozumienia, za głębokie, bo naruszające fundamenty kultury i zrywające ciągłość, zbyt rozległe, gdy jednocześnie przebiegają na wielu polach naszego życia.

Defensywnie

Taki defensywny (można go także nazwać minimalnym) konserwatyzm jest nie tylko potrzebny, ale wręcz niezbędny – zwłaszcza w obliczu rewolucji cyfrowej przynoszącej lub prowokującej zmiany bardzo radykalne. (O tym nie raz już tutaj pisaliśmy.)

Ale – jak wskazał wybitny myśliciel, noblista, ktoś znacznie więcej niż „zwykły” ekonomista – Friedrich von Hayek (1899 – 1992), tak rozumiany konserwatyzm stara się jedynie spowalniać, nieco przyhamowywać rozwój. Konserwatyzm defensywny występuje w roli ideologii włączającej hamulec, gdy procesy rozwojowe mogą wprowadzić ludzkość na wiraż, z którego trudno będzie bez ofiar wyjść. Poza tym jednak jest bierny, nie próbuje wpływać na kierunek zmian zachodzących na świecie. Dzisiaj sama ostrożność to jednak za mało.

Ofensywnie

Konserwatyzm może mieć także oblicze ofensywne. Na przykład głosić, że w swojej historii ludzkość już znalazła, jeśli nie idealne, to nie najgorsze rozwiązania pewnych fundamentalnych ludzkich problemów. Na przykład rodzina – pojmowana tradycyjnie: żona+mąż+dzieci – jest dobrym rozwiązaniem problemu ludzkiej samotności jak i zadania tzw. socjalizacji pierwotnej jednostki do społeczeństwa jako wspólnoty. Że religia – w naszym kręgu kulturowym jest to chrześcijaństwo – jest skuteczną, a dla wielu osób nadzwyczajnie dobrą – odpowiedzią na pytanie o sens życia.

Tak pojmowany konserwatyzm nie tylko ostrzega, ale aktywnie promuje te, wynalezione w przeszłości, rozwiązania, instytucje, struktury, regulacje, które się wielokrotnie sprawdziły. Na przykład, konserwatysta ofensywny choć zgodzi się, że w rodzinach tradycyjnych nierzadko występowała przemoc domowa (głównie ze strony ojców), to uzna, że po zdiagnozowaniu takiego problemu, możemy mu zaradzić i dalej będzie aktywnie rodziny bronił, nie pozwalając uznać jej za instytucję przestarzałą i jakoby nieuchronnie opresyjną.

Kreatywnie

Jednak galopująca rewolucja cyfrowa niesie ze sobą tak wiele różnorodnych zmian, że nie wystarczą nam dwa wyżej scharakteryzowane rodzaje konserwatyzmu: defensywny i ofensywny – pierwszy powstrzymujący drastyczne zmiany, drugi pilnujący, by „postęp” nie prowadził do zagubienia uzyskanych wcześniej zdobyczy ludzkości.

Jeśli na rewolucję cyfrową spojrzymy jako na napędzany potężnymi silnikami pojazd, który wiezie ludzkość w bliżej nieznaną przyszłość, to zauważymy, że hamować trudno, a z drogi wypaść łatwo. Rozwój nie może gnać na oślep, potrzebuje jakiegoś systemu korygującego kierunek.

Bardzo potrzebne jest – zwłaszcza w naszym kraju – by środowiska przywiązane do tradycji, religii i narodu, twórczo nawiązując do dziedzictwa polskości, próbowały dziedzictwo to rekonfigurować tak, by nie czekając na innych, samemu inicjować nowe rozwiązania ciągle wyłaniających się wyzwań.

Klimat

Jednym z takich najpoważniejszych wyzwań jest problem zmian klimatu. Jak spokojniej się temu przyjrzeć, to konserwatyści nie tylko powinni przeciwstawiać się różnym projektom rewolucyjnej inżynierii społecznej (np. ideologiom dżenderowym), ale także zbyt głębokim ingerencjom w równowagę ekosystemu naszej planety.

Nie widzimy żadnego logicznego powodu, by narrację klimatyczną oddawać w ręce środowisk, które często (nie zawsze) robią z niej oręż ideologiczny.

Demografia

Wreszcie, na koniec: ponieważ polscy konserwatyści są przekonani, że co jak co, ale polskość należy do tych osiągnięć rodzaju ludzkiego, które zdecydowanie zasługują na dalsze trwanie, potrzebujemy kreatywnego podejścia do wyzwania demograficznego. A „dobra zmiana” jak na razie do tego problemu się jedynie przymierzyła.

Katarzyna i Andrzej Zybertowiczowie

Felieton ukazał się w tygodniku „Sieci” nr 47/2019