Ze dwadzieścia, a może nawet i czterdzieści lat temu gdzieś przeczytałem, że w latach 70 XX wieku firma Porsche zaprezentowała model auta skonstruowanego w taki sposób, by mogło sprawnie działać co najmniej przez dwadzieścia lat. Choć już wtedy technologicznie było to w pełni wykonalne, auto nigdy nie weszło do produkcji seryjnej.
Miejsca pracy, czy coś innego?
Argumentowano wtedy, że gdyby takie auta były powszechnie dostępne, to w przemyśle motoryzacyjnym trzeba by zlikwidować tysiące miejsc pracy. Zaś ani firmy, ani państwa nie mogły sobie na coś takiego pozwolić. Oczywiście, poza miejscami pracy chodziło przede wszystkim o zyski wielkich korporacji oraz o spokój społeczny potrzebny elitom władzy do wygrywania kolejnych wyborów.
Dziś, gdy automatyzacja, cyfryzacja i rozwój sztucznej inteligencji powodują, że grozi likwidacja nie tylko wielu miejsc pracy, ale w ogóle całych zawodów (np. kierowców – gdy upowszechnią się autonomiczne auta), powtarza się, że nowe technologie likwidując jedne miejsca pracy, zarazem tworzą inne. Pozostawmy tym razem ten argument bez analizy i zwróćmy uwagę na inną kwestię.
W tamtych czasach nie mówiono jeszcze o ociepleniu klimatu, wynikającym, jak twierdzi wielu uczonych, z ludzkiej aktywności gospodarczej. A obecnie, gdy wokół ocieplenia klimatu robi się raban, kwestia niskiej trwałości produktów przemysłowych, znacznie poniżej dostępnych możliwości technicznych, nie jest stawiana w centrum uwagi. Tak jakbyśmy mieli do czynienia ze zjawiskiem marginalnym.
Zaprojektowane samobójstwa
Smartfony, laptopy, drukarki, ekspresy do kawy, lodówki, zmywarki, żarówki itd. – mamy kupować nowe, choć w starych zepsuł się jakiś drobiażdżek! Bo nie sposób ich naprawić!
Planowane postarzanie to sytuacja rozmyślnego skrócenia życia sprawnie działającego produktu, tak by zwiększać sprzedaż danego towaru, by konsumpcję potęgować.
Wprawdzie w 2017 Parlament Europejski przyjął rezolucję wspierającą produkowanie towarów o większej trwałości i w ogóle nadających się do naprawy, ale rozgłos wokół niej nigdy nie osiągnął nawet promila zgiełku związanego z pakietem klimatyczno-energetycznym.
Nic dziwnego, że, jak wynika z moich rozmów, wiele osób nadal wcale nie jest przekonanych, że planowane samobójstwa produktów to coś więcej niż jedna z miejskich legend.
Ktoś to policzył?
Tymczasem chciałbym, by ktoś z ekoaktywu przedstawił wyliczenia rzeczowo porównujące poziom obciążenia środowiska naturalnego (nie tylko pod kątem emisji gazów cieplarnianych) powodowanego np. przez wykorzystywanie polskiego węgla z kosztami zjawiska tzw. planowanego postarzania (ang. planned obsolescence) produktów na masową przecież skalę.
Greenpeace mówił…
Niedawno spytałem na Twitterze: Czy Greenpeace lub inne środowiska ekologiczne kiedykolwiek poważnie budowały świadomość społeczną przeciwko zjawisku planowanego postarzania produktów? Jaki jest wpływ tego zjawiska na zmiany klimatu i jego ślad węglowy?
Jedna z nielicznym konkretnych odpowiedzi – pana Tomasza Oryńskiego, który przedstawia się jako niezależny dziennikarz i bloger – wskazała na raport Greenpeace z 2017, gdzie ten temat się pojawia.
Poszperałem trochę i na stronie www.greenpeace.org/archive-international/en w wyszukiwarce w dniu 2 października 2019 wpisałem dwa zapytania: „Poland” oraz „planned obsolescence”. W pierwszym przypadku podano 363 teksty, w drugim 7. Przejrzałem te wszystkie siedem tekstów. W żadnym z nich zjawisku planowanego postarzania nie poświęcono kompleksowej uwagi, o problemie jedynie napomyka się.
Cóż, odnoszę wrażenie, że z organizacjami ekologicznymi bywa jak z opiniotwórczymi mediami, którym zależy na… opinii. Pewne, wybrane tematy drąży się do skutku (tj. do osiągnięcia oczekiwanej reakcji), zaś inne kwestie podejmuje się tylko po to, by mieć alibi, że się ich nie pominęło.
Jeśli ktoś wie, jaki jest ogólny wkład zjawiska planowanego postarzania, przedwczesnego samopsucia się produktów w destrukcję przyrody, w „ocieplenie klimatu”, to bardzo proszę o listy do „Sieci”.
Felieton prof. Andrzeja Zybertowicza ukazał się w nr 40/2019 tygodnika „Sieci”.
Publikacja dostępna na stronie: https://wpolityce.pl/polityka/468112-ufac-ekologom