228 lat temu Sejm Czteroletni po burzliwej debacie przyjął przez aklamację ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 Maja. Była drugą na świecie i pierwszą w Europie ustawą regulującą organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli.

Według historyka prof. Henryka Samsonowicza, Konstytucja 3 Maja stanowi ważny element pamięci zbiorowej, bez której żadna wspólnota istnieć nie może. Jego zdaniem, Polska odzyskiwała niepodległość trzykrotnie: właśnie 3 maja 1791 r. oraz 11 listopada 1918 r. i 4 czerwca 1989 r.

Celem ustawy rządowej miało być ratowanie Rzeczypospolitej, której terytorium zostało uszczuplone w wyniku I rozbioru przeprowadzonego przez Prusy, Austrię i Rosję w 1772 r.

Konstytucja została uchwalona na Zamku Królewskim w Warszawie.

Zapraszamy na relację!

NA ŻYWO

15:08 Defiladę zamyka przelot samolotów ISKRA, które wypuściły biało-czerwone dymy.

15:05 Defiladę na ziemi zamyka grupa osób niosących flagi Polski, NATO i UE.

15:00 Defilada pojazdów gąsienicowych

14:48 Defilada przenosi się na ziemię.

14:33 Rozpoczyna się powietrzna część defilady.

14:30 Ne zabrakło też kawalerzystów.

14:29 W defiladzie wzięły udział także pododdziały reprezentujące siły sojusznicze i zagraniczne poczty sztandarowe.

14:25

W czasie dzisiejszej defilady maszerują nie tylko wojskowi. Możemy zobaczyć także jednostki m.in Służby Ochrony Kolei, Straży Marszałkowskiej, czy Służby Leśnej.

14:23 Defiladę rozpoczęły pododdziały reprezentacyjne oraz poczty sztandarowe.

14:07 Głos zabrał prezydent Andrzej Duda.

Bardzo się cieszę, że w tym wyjątkowym roku, witając majową jutrzenkę, możemy szczególnie świętować wyjątkowy czas pięknych dla nas rocznic - pokonania komunizmu, przynależności do NATO i UE.

Państwo silne jest przede wszystkim bezpieczne, zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie. Elementem tego jest sprawna i wyposażona armia, jak i sprawne służby. Dziś będziemy mogli radować się razem z przedstawicielami polskich rodzajów sił zbrojnych i służb, że towarzyszyć nam w tym będą nasi sojusznicy.

Nie ukrywam, że mamy wielkie ambicje. Chcemy, żeby Polska byłą państwem stabilnym, ale chcemy, żeby nasi obywatele czuli się bezpiecznie. Takie państwa są szanowane! Do tego dążymy. Niezbędnym elementem jest dobrze wyposażona, sprawna i wyszkolona armia. Umieliśmy walczyć zawsze, kiedy było to potrzebne!

Czego potrzeba żołnierzowi? Bardzo dobrego wyposażenia i to jest nasze zadanie - modernizacja strukturalna polskiej armii.

Mam nadzieje, że młodzi ludzie będą brali z was przykład.

Niech żyje Polska!

— zakończył prezydent Andrzej Duda.

14:04

Przystąpienie do NATO i UE naszego kraju potwierdziło cywilizacyjną i kulturową przynależność Polski do świata Zachodu

— podkreślił minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak.

14:00 Wisłostradą ruszyła wilka defilada wojskowa pod hasłem „Silni w sojuszach”.

13:50 O 14 na ulicach Warszawy rozpocznie się defilada wojskowa. Oprócz polskich żołnierzy wezmą w niej udział sojusznicy z USA, Wielkiej Brytanii, Rumunii i Chorwacji.

12:40 Za chwilę rozpocznie się uroczysty Koncert dla Niepodległej. O godzinie 14:00 w Warszawie odbędzie się defilada wojskowa zorganizowana pod hasłem „Silni w sojuszach”. Weźmie w niej udział udziałem ponad 2 tys. żołnierzy Wojska Polskiego i z państw sojuszniczych oraz funkcjonariuszy służb podległych MON i MSWiA. W defiladzie zaprezentuje się również ponad 200 pojazdów oraz ok. 80 samolotów.

12:12 Podczas uroczystości na Placu Zamkowym głos zabrał prezydent Andrzej Duda.

W historii każdego narodu są takie momenty, które stanowią punkty fundamentalne, o których można powiedzieć, ze ukształtowały dany naród - jego tożsamość, kulturę sposób patrzenia na świat, wartości i mentalność. Są jednak też i takie narody, dla których te punkty stanowiły nie tylko ich osobiste, własne momenty historyczne. Ale są też takie, których wydarzenia wpłynęły na bieg historii świata.

Z wielką radością i dumą mogę powiedzieć, że takim narodem jesteśmy my - Polacy. Nasz naród wpłynął na dzieje Europy i świata i ukształtował ten świat, który dziś widzimy. takimi ważnymi momentami, pierwszym,, fundamentalnym, był chrzest. Decyzja Mieszka I uczyniła z nas naród i państwo prawdziwie europejskie. Zawsze byliśmy Europejczykami.

W naszych dziejach były tez tragedie, które nas kształtowały, ale z wielkich momentów trzeba wskazać koronację Bolesława Chrobrego i lata później Unię Lubelską. Od Unii Lubelskiej do Europejskiej - wskazywał Jan Paweł II.

Kolejny punkt zwrotny - Konstytucja 3 Maja, której 228 rocznicę uchwalenia obchodzimy dzisiaj. To niezwykłe wydarzenie, druga na świecie nowoczesna konstytucja. To akt niezwykły, świadectwo wielkiej mądrości, przenikliwości i patriotyzmu ludzi, którzy tę konstytucję dla ratowania RP stworzyli, stawiając wiekopomny pomnik dla polskiej myśli prawniczej i parlamentaryzmu.

To nasz wieli wkład w światową myśl ustrojową. Okoliczności, w których ją stworzono, były tragiczne, ale stworzyło się okienko. Wojska rosyjskie zeszły z naszej ziemi z uwagi na wojnę Rosji z Turcją i Szwecją. Tę okazję wykorzystali patrioci. Nie udało się w pełni zrealizować tych niezwykłych zamierzeń i rozwiązań. Tak się potoczyły nasze dzieje. Nie wszyscy w Polsce byli też ludźmi uczciwymi. Niestety wiele było prywaty, która prowadziła do zdrady. Zdrajcy wsparci przez obce mocarstwa pokonali obóz patriotyczny i doszło do rozbioru Polski.

To nie jest tylko historia, pojedyncze daty. To niezwykle ważne momenty, które nas ukształtowały, które pozwoliły nam budować RP taką, jaką dziś oglądamy. Te wydarzenia pozwoliły nam pokonać komunizm. To nasz dar dla innych krajów Europy Środkowej.

Wielokrotnie podkreślamy, że dzięki Polakom padł mur berliński. Dziś mamy dobry okres w naszych dziejach.

Najważniejsza jest obecność w sojuszach. Ona nam się należała, patrząc na nasze dzieje, na nasze zasługi, za zatrzymanie nawały tureckiej pod Wiedniem, za zatrzymanie nawały sowieckiej w 1920 roku. To nasza wielka zasługa. Ale dziś naszym zadaniem jest budowanie silnego państwa. Mamy konstytucję. Trzeba i warto dyskutować nad jej zmianami, o tym, czy powinniśmy zagwarantować obecność w UE i NATO - osobiście uważam, że tak. Ale przede wszystkim musimy starać się wypełniać to, co jest w niej zapisane. Mamy taką sposobność. Mamy wolną ojczyznę. Powinniśmy to czynić. Trzeba zmieniać Polskę na lepsze.

Podejmujemy w tym kierunku działania. Chciałbym, żeby Polska była krajem sprawiedliwości społecznej, żeby Polacy mówili, że w Polsce sądy działają dobrze, że sprawy są dobrze załatwiane, że realizuje się potrzeby ludzi. To jest silne państwo. Czynimy to. Chciałbym, żebyśmy czynili to jeszcze sprawniej, żeby każdy nasz obywatel na świecie był pewien, że Polska się o niego upomni.

Co my jesteśmy w stanie zrobić dziś dna Europy, by UE trwała i Polska mogła w niej trwać? UE potrzebuje pozytywnych zmian, żeby nikt nie mówił Europie „nie”. Przykład Brexitu pokazuje, że nie wszyscy UE jednakowo odbierają. Nieśmy naszą myśl odważnie. Miejmy odwagę o tym mówić. Nasz głos powinien się liczyć. Jestem przekonany, że UE potrzebuje więcej demokracji, ze silniejsza powinna być rola PE i Rady Europejskiej, gdzie społeczeństwa są reprezentowane. W taki kierunku powinny pójść zmiany. Panie premierze, proszę, abyśmy o tych mianach dyskutowali i je stawiali.

Jestem przekonany, że wspólnym wysiłkiem zdołamy zbudować silną, bezpieczną Polskę, gdzie ludziom będzie się żyło dostatniej, o jakiej marzyli nasi przodkowie,. Na to nas stać. Jestem przekonany, że przy mądrej polityce będzie nas stać na państwo silne, bezpieczne i sprawiedliwe. Tego życzę moim rodakom i całej Europie

— powiedział podczas uroczystości na Placu Zamkowym prezydent Andrzej Duda.

12:10 Na Placu Zamkowym zabrzmiał utwór „Witaj majowa jutrzenko”

12:08 Z okazji święta 3 maja, pluton salutowy oddał 21 salw armatnich.

12:02 Po dokonaniu przeglądu wojsk przez prezydenta, na maszt wciągana jest polska flaga przy akompaniamencie „Mazurka Dąbrowskiego”.

12:00 Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego złożył uroczysty meldunek podczas uroczystości na Placu Zamkowym.

11:10 Uroczystości na Zamku Królewskim. Prezydent Duda wręczył najwyższe odznaczenia państwowe.

Odznaczenia Orderu Orła Białego są przyznawane najwybitniejszym, tym, po których zostanie jakieś dzieło, które zrealizowali dla Polski, dla narodu, czasem dla ludzkości, a więc coś wielkiego

—podkreślił w piątek prezydent Andrzej Duda.

Absolutnie myliłby się ten, kto sądziłby, że to właśnie z tego względu otrzymujecie panowie dzisiaj te najwyższe, historyczne polskie ordery, w tym wyjątkowym dniu, jakim jest rocznica uchwalenia konstytucji 3 maja, kiedy już tradycyjnie wręczane są najstarsze, ponad 300-letnie polskie ordery

—mówił prezydent.

11:00 Prezydent Duda wręczył najwyższe odznaczenia państwowe

Prezydent Andrzej Duda w Święto Konstytucji 3 maja odznaczył w piątek na Zamku Królewskim Orderami Orła Białego b. opozycjonistę Czesława Bieleckiego, rzeźbiarza Wincentego Kućmę oraz żołnierza AK, badacza tragedii polskiej ludności na Wołyniu w czasie II wojny światowej Władysława Siemaszkę.

10:50 Komisja Europejska złożyła w piątek życzenia Polsce z okazji święta Konstytucji 3 Maja.

Szczęśliwego Dnia Konstytucji, Polsko! 228 lat temu Polska przyjęła swoją konstytucję, pierwszą nowoczesną konstytucję w Europie i drugą na świecie. W tym tygodniu świętujemy także to, że Polska jest od 2004 r. członkiem rodziny UE

— napisano w opublikowanych na Twitterze życzeniach KE.

Tekstowi towarzyszy krótki filmik prezentujący mapę Polski, panoramę Warszawy, postać Fryderyka Chopina, Sukiennice w Krakowie oraz logo „Solidarności”.

10:49 Nasza Konstytucja była pierwszą w Europie - przypomina marszałek Sejmu Marek Kuchciński.

Demokracja, wolność, parlamentaryzm, patriotyzm. Święto Narodowe Trzeciego Maja kojarzy się właśnie z tymi wartościami. Nasza Konstytucja była pierwszą w Europie. Jej twórcy zasługują na najwyższy szacunek. „Witaj majowa jutrzenko, świeć naszej polskiej krainie”

— napisał Marek Kuchciński w piątek na Twitterze.

10:45 W warszawskiej archikatedrze św. Jana Chrzciciela zakończyła się Msza św. w intencji Ojczyzny.

10:15

Prezydent Republiki Federalnej Niemiec Frank-Walter Steinmeier złożył gratulacje z okazji święta ustanowienia Konstytucji 3 Maja.

10:00

Sekretarz stanu Mike Pompeo w imieniu rządu Stanów Zjednoczonych złożył życzenia Polsce z okazji przypadającej w piątek rocznicy przyjęcia Konstytucji 3 Maja. Życzenia Polakom złożyła również ambasador USA w Polsce Georgette Mosbacher.

CZYTAJ WIĘCEJ: Sekretarz stanu Pompeo i ambasador Mosbacher złożyli Polakom życzenia: USA z dumą wspierają bezpieczeństwo PolskI

09:45

09:30

W warszawskiej archikatedrze św. Jana Chrzciciela rozpoczyna się Msza za ojczyznę, w której udział bierze para prezydencka Andrzej Duda i Agata Kornhauser-Duda oraz przedstawiciele najwyższych władz państwowych. Mszy św. przewodniczy metropolita warszawski kard. Kazimierz Nycz, który wygłosi okolicznościową homilię.

09:13

3 maja wszyscy chętni mogą zwiedzić Belweder!

09:12

3 maja 1916 roku, pierwszy raz po 123 latach niewoli odbyły się uroczyste obchody święta narodowego w b. zaborze rosyjskim. Pierwsze obchody w wyzwolonej Polsce odbyły się sto lat temu!

09:11

09:10

Para prezydencka Andrzej Duda i Agata Kornhauser-Duda wezmą w niedzielę udział w akcji Narodowe Granie. Jej pierwszą edycję poświęcono twórczości Stanisława Moniuszki, którego rok jest właśnie obchodzony. Podczas koncertu finałowego na dziedzińcu Pałacu Prezydenckiego zaplanowano wystąpienie głowy państwa.

09:00 Jak uchwalono Konstytucję 3 Maja?

Przebieg sesji, rozpoczętej około południa, był wyreżyserowany. Na początku odczytano odpowiednio spreparowane depesze dyplomatyczne ukazujące zmieniającą się na niekorzyść Rzeczypospolitej koniunkturę relacji międzynarodowych. Sejmującym podsuwano niejako wniosek, że w tej sytuacji bezpieczeństwo państwu zapewnić może tylko jego wzmocnienie przez uchwalenie nowej formy rządu. Na polecenie króla odczytano jej projekt. Wzbudził on wiele głosów sprzeciwu

— pisze prof. Piotr Ugniewski w artykule „Jak uchwalono Konstytucję 3 Maja”.

Oponenci podnosili m.in. fakt, że projekt konstytucji mówi o dziedziczności tronu, co jest niezgodnie z zaprzysiężonymi przez Stanisława Augusta paktami conventami. Wskazywali także na niezgodny z regulaminem tryb obrad nad projektem konstytucji.

Król przemawiał trzykrotnie, wskazując pilną konieczność naprawienia dawnego ustroju. W końcu, gdy podniósł rękę na znak chęci zabrania głosu po raz czwarty, odebrano ten gest przypadkiem jako wezwanie do przyjęcia projektu przez aklamację. Co rzeczywiście w następstwie tego nieporozumienia nastąpiło. Odezwały się wtedy okrzyki „Wiwat król! Wiwat Konstytucja!”. Stanisław August złożył od razu przysięgę na „Ustawę Rządową” na ręce biskupa krakowskiego, Feliksa Turskiego

— pisze prof. Ugniewski.

W pierwszych zdaniach dokumentu podkreślano jedność państwa, czego wyrazem miał być jeden rząd, skarb i armia. Artykuł pierwszy konstytucji potwierdzał dominującą rolę religii katolickiej. W drugim zaakcentowano pozycję szlachty, gwarantując jej przyznane dawniej przywileje.

Szlachtę za najpierwszych obrońców wolności i niniejszej konstytucyi uznajemy; każdego szlachcica cnocie, obywatelstwu i honorowi, jej świętość do szanowania, jej trwałość strzeżenia poruczamy, jako jedyną twierdzę ojczyzny i swobód naszych

— podkreślono w ustawie.

Artykuł trzeci dokumentu potwierdzał prawo mieszczan do samostanowienia w istotnych sprawach, posiadania ziemi oraz przyjmowania ich do stanu szlacheckiego.

Artykuł czwarty utrzymywał poddaństwo chłopów wobec szlachty, przyjmując jednak włościan „pod opiekę prawa i rządu krajowego”, co gwarantowały umowy zawarte przez nich z właścicielami ziem. Przyznawano także wolność każdemu chłopu przybywającemu lub wracającemu po ucieczce, co miało zachęcać włościan z innych krajów do zamieszkania w Polsce.

Konstytucja ustanowiła trójpodział władzy. Władzę ustawodawczą miał stanowić dwuizbowy parlament, składający się z Sejmu - 204 posłów spośród szlachty i 24 plenipotentów miast - oraz Senatu (złożonego z biskupów, wojewodów, kasztelanów i ministrów pod przewodnictwem króla), o ograniczonej roli.

Funkcję wykonawczą miał sprawować król i odpowiedzialny przed Sejmem rząd, zwany Strażą Praw, który tworzył prymas oraz ministrowie policji, pieczęci (spraw wewnętrznych), skarbu, wojny i spraw zagranicznych. Król mógł powoływać ministrów, senatorów, biskupów, oficerów i urzędników, a podczas wojny był wodzem naczelnym armii. Rolę sądowniczą w państwie powierzano niezależnym trybunałom. Planowano reformę sądownictwa oraz utworzenie sądów ziemskich i miejskich, a także Trybunału Koronnego i sądów asesorskich.

Rozdział szósty dokumentu dotyczył organizacji Sejmu. Likwidował instrukcje poselskie nakładające na posłów obowiązek zajmowania stanowiska zgodnego z wolą wyborców i znosił liberum veto, wprowadzając głosowania większościowe. Kadencja miała trwać dwa lata, a posiedzenia zwoływane w zależności od potrzeb. Co 25 lat miał obradować Sejm nadzwyczajny, na którym posłowie mieli pracować nad poprawą konstytucji.

Wprowadzono tron dziedziczny, likwidując wolną elekcję. Następcą tronu po Stanisławie Auguście miał być elektor saski Fryderyk August, wnuk Augusta III Sasa i jego potomkowie. Na wypadek śmierci króla lub niemożności sprawowania przez niego funkcji regencję miała sprawować Straż Praw po przewodnictwem królowej lub prymasa.

Ostatni artykuł dokumentu poświęcono „sile zbrojnej narodowej”, której celem miała być obrona suwerenności kraju.

Uchwalenie Konstytucji 3 Maja odbiło się szerokim echem w całej Europie.

Po 3 maja Stanisław August przeżywał okres swej największej popularności, autentycznego uwielbienia dla „ojca ojczyzny”, a także poklasku oświeconej Europy, gdzie jedynie w radykalnych kołach rewolucji francuskiej dezaprobowano „monarchizm” Konstytucji 3 Maja

— pisze historyk prof. Jerzy Michalski, autor biografii Stanisława Augusta („Stanisław August Poniatowski”).

W opinii znawczyni XVIII-wiecznych dziejów Polski prof. Zofii Zielińskiej, Konstytucja 3 Maja stanowiła zasadniczy zwrot w porównaniu z ustrojem wcześniejszym, zdecydowanie republikańskim. Silna jak na polskie tradycje centralna władza wykonawcza, silna w niej pozycja króla, wreszcie istotne prerogatywy, jakie zachowywał władca w Sejmie, przesądzają o tym, że ustrój stworzony przez ustawę rządową możemy uznać za monarchizm, którego granice wyznaczała konstytucja, a więc za monarchizm konstytucyjny.

Nie tylko tekst ustawy rządowej, ale także okoliczności jej wprowadzenia, były przedmiotem analiz badaczy. W książce „Czy Sejm Czteroletni uchwalił Konstytucję 3 Maja?” historyk epoki stanisławowskiej prof. Bartłomiej Szyndler dowodzi, że ustanowienie konstytucji odbyło się z pogwałceniem prawa i przy silnym sprzeciwie szlachty, która oprotestowała przede wszystkim pomysł zniesienia elekcji tronu poprzez zastąpienie go jego sukcesją (było to sprzeczne z umową pacta conventa, dołączoną do artykułów henrykowskich z 1573 r.).

Jak pisze Szyndler, w trakcie obrad Sejmu przeciwnikom reform grożono śmiercią, a posła kaliskiego Jana Suchorzewskiego kopano. Między innymi zastraszeniu posłów opozycji - tłumaczy historyk - służyć miało wyprowadzenie rankiem 3 maja z koszar oddziałów gwardii pieszej koronnej i obstawienie nimi Zamku Królewskiego, gdzie odbywały się obrady nad konstytucją.

Co do tego, że konstytucję wprowadzono na drodze zamachu stanu, nie miał najmniejszej wątpliwości sam jej inicjator Stanisław August, który szczerze wyznał: „A na dniu trzecim maja pluralitas [większości] nie było, ponieważ nie było turnusu [głosowania], a unaminitas [jednomyślności] że nie było, same protestacje okazują”

— podaje Szyndler.

Próba wprowadzenia konstytucji w życie została zniweczona już w połowie 1792 r. Było to związane z konfederacją targowicką (zawiązaną przez przywódców obozu magnackiego w celu przywrócenia poprzedniego ustroju Rzeczypospolitej i pod hasłami obrony zagrożonej wolności przeciwko reformom Konstytucji 3 Maja) i wkroczeniem armii rosyjskiej w granice Polski.

Ustawa Rządowa (…) była przedmiotem podziwu światłych środowisk europejskich jako druga ustawa tego rodzaju na świecie po konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, uchwalonej w roku 1787. Mimo jej unicestwienia pozostawiła ważne przesłanie dla Polaków na przyszłość, jak osiągać bez przemocy porozumienie w podstawowych dla dobra publicznego sprawach

— pisze prof. Piotr Ugniewski w artykule „Jak uchwalono Konstytucję 3 Maja”.

wkt/PAP/TT