W Rumunii i na Słowacji sytuacja Węgrów znacząco się poprawiła. Wynika to z jednej strony z członkostwa w UE, która wymusza odpowiednie traktowanie mniejszości. Z drugiej strony jest to wynik działań demokratycznych. Część polityków zrozumiała, że Węgrzy są sporym elektoratem, który może na nich oddać głos

— mówi ekspert Ośrodka Debaty Międzynarodowej w Poznaniu dr Adam Szabelski w rozmowie z portalem wPolityce.pl.

wPolityce.pl: Węgry wzywają państwa NATO do rewizji polityki wobec Kijowa „Ukraina stała się tak słaba, że jest niezdolna do ochrony praworządności” – przekonuje premier Orban i podkreśla, że Ukraina jest państwa upadłym. Ostra słowa szefa węgierskiego rządu do Sojuszu Północnoatlantyckiego przyniosą skutek?

Dr Adam Szabelski: Nie sądzę. Dotychczas takie działania nie przynosiły żadnego pozytywnego efektu. Węgry starają się o nadanie autonomii kulturalnej Rusi Zakarpackiej. Przez próbę blokowania wejścia Ukrainy do NATO i UE Węgry starają się zmusić swojego sąsiada do ustępstw i poprawy mniejszości węgierskiej. To jednak jest bardzo trudne, ponieważ Ukraina obawiając się separatyzmów lokalnych będzie je zwalczała.

Ukraina szczególnie obawia się separatyzmu rosyjskiego.

Tak, dowodem jest krwawiąca granica na wschodzie Ukrainy. Wciąż nierozwiązana jest kwestia Donbasu i Doniecka. To znaczny problem. Wydaje się, że w tym impasie obie strony nie są zbyt skłonne do dialogu i do rozwiązań polubownych. To powoduje, że relacje między Ukrainą a Węgrami nie są dobre.

Cała historia nie wynika tak naprawdę z decyzji władz ukraińskich, ale z decyzji podjętych 100 lat temu w Wersalu.

Zaczęło się od podpisania traktatu w pałacu Grand Trianon w Wersalu w  czerwcu 1920 r. Na skutek postanowień traktatu poza granicami Węgier znalazła się większość terytorium i duża część ludności. Potomkowie tamtych Węgrów ciągle tam żyją. Jest to jeden z najważniejszych problemów w kontaktach między Węgrami a ich sąsiadami.

W większości państw sytuacja mniejszości węgierskiej jest dobra.

W Rumunii i na Słowacji sytuacja Węgrów znacząco się poprawiła. Wynika to z jednej strony z członkostwa w UE, która wymusza odpowiednie traktowanie mniejszości. Z drugiej strony jest to wynik działań demokratycznych. Część polityków zrozumiała, że Węgrzy są sporym elektoratem, który może na nich oddać głos. Węgrzy zakładają również swoje partie polityczne, które wchodzą w różne koalicje a czasem współrządzą w tych krajach czy w lokalnych samorządach.

Najtrudniejsza sytuacja była dotychczas w Serbii i na Ukrainie. W Serbii sytuacja Węgrów zaczęła się poprawiać, ponieważ Serbia pragnie być członkiem UE. Negocjacje na temat serbskiego członkostwa zaczynają być coraz bardziej zaawansowane więc Serbia zaczęła zmieniać swój stosunek do mniejszości węgierskiej.

Jednak na Ukrainie cały czas jest problem. Dlaczego Ukraina nie przestrzega praw mniejszości?

Wynika to z kilku powodów. Część Ukrainy gdzie mieszkają Węgrzy, czyli Ruś Zakarpacka jest jednym z najbiedniejszych obszarów zamieszkałych przez Węgrów. Sytuacja ludności węgierskiej na tamtym obszarze nie jest zbyt ciekawa. Do tego dochodzą różne napięcia w całym regionie. Znaczna część Rusi Zakarpackiej jest zamieszkała przez Rusinów. Część Ukraińców twierdzi, że Rusini stanowią grupę etniczną, która jest ukraińska. Znaczna część Rusinów nie uważa się za Ukraińców. Twierdzą, że są odrębnym narodem. W tym regionie jest konglomerat mniejszości etnicznych przez co napięcia są coraz mocniejsze. Nakłada się na to działalność ukraińskich partii nacjonalistycznych, chociażby Prawego Sektora.

Węgrzy starają się w jakiś sposób wpłynąć na Ukrainę, aby zmieniła swoją dotychczasową politykę. Jest to jednak niezwykle trudne. Ukraina jest w niekorzystnej sytuacji. Uważa, że mniejszości mogą być wykorzystywane do destabilizacji państwa. Jak miało to miejsce w przypadku sytuacji na wschodzie Ukrainy i na Krymie.

Państwo węgierskie mocno dba o swoich rodaków mieszkających poza granicami. Symbolicznym przejawem tej dbałości jest flaga węgierskiego Siedmiogrodu powiewająca przy budynku parlamentu węgierskiego w Budapeszcie.

Szczególnie jest to realizowane w polityce Viktora Orbana, który ułatwił Węgrom mieszkającym poza granicami kraju szybsze uzyskanie obywatelstwa węgierskiego. Już znaczna część Węgrów mieszkających poza granicami posiada obywatelstwo. Ukraina obawiając się podwójnej lojalności stara się zwalczać kwestię podwójnego obywatelstwa. Jest to oczywiście skierowane przeciwko Rosji. Nie ma możliwości posiadania podwójnego obywatelstwa na Ukrainie. Dotyczy to nie tylko Węgrów, ale i Polaków. Kto chce otrzymać ukraińskie obywatelstwo, musi się zrzec innego.

Kontakty Węgrów z macierzą są bardzo duże. Znaczna część Węgrów z Rusi Zakarpackiej pracuje na Węgrzech. Wielu z nich studiuje na uniwersytetach węgierskich. Dzięki dostępowi do internetu Węgrzy mogą czytać wiadomości w swoim języku ojczystym.

Rozmawiał Tomasz Plaskota