Należy zachować ducha walki, gdyż wywalczona przed 27 laty wolność staje dzisiaj przed nowymi wyzwaniami - powiedział w sobotę szef litewskiego Sejmu Viktoras Pranckietis podczas posiedzenia upamiętniającego rocznicę krwawych wydarzeń z 13 stycznia 1991 roku.

13 stycznia byliśmy atakowani czołgami i karabinami. Później - ropą i gazem. Dzisiaj są atakowane nasze wartości

— powiedział Pranckietis; dodał, że „budując Litwę należy zachować też jedność z 13 stycznia”.

Litwa w sobotę obchodzi uroczyście Dzień Obrońców Wolności, upamiętniając wydarzenia z nocy 13 stycznia 1991 roku, gdy od kul i pod gąsienicami czołgów wojsk radzieckich zginęło 14 osób, a kilkaset zostało rannych. Tej nocy tysiące osób zebrało się przy strategicznych obiektach kraju - wileńskiej wieży telewizyjnej, siedzibie radia i telewizji oraz parlamencie - by nie dopuścić do ich zajęcia przez siły radzieckie.

Podczas uroczystego sobotniego posiedzenia Sejmu została wręczona Nagroda Wolności, przyznawana od 2011 roku. Tegoroczną laureatką została Nijole Sadunaite, 79-letnia siostra zakonna i dysydentka.

Nagroda Wolności - statuetka i 5 tys. euro - jest przyznawana osobom i organizacjom z kraju i zagranicy za szczególny wkład w obronę praw człowieka, rozwój demokracji, walkę o wolność narodów Europy Środkowo-Wschodniej oraz ich suwerenność i prawo do samookreślenia.

W przygnębiających czasach okupacji byłam po stronie prawdy. Dzisiaj, w wolnej Litwie, również staram się być po stronie prawdy. Walczę o wolność bez kłamstwa, strachu i prześladowań (ludzi) inaczej myślących

— powiedziała Sadunaite, odbierając nagrodę.

Wieczorem w Katedrze Wileńskiej zostanie odprawiona msza święta, po zakończeniu której metropolita wileński arcybiskup Gintaras Gruszas poświeci odnowioną Kaplicę Zesłańców i umieszczoną w niej rzeźbę Madonny Syberyjskiej, zwanej też Najświętszą Maryją Panną z Korbiku.

Dwumetrowa rzeźba została przywieziona na Litwę z miejscowości Korbik znajdującej się w obwodzie krasnojarskim w Rosji. Mieszkało tam wielu litewskich zesłańców, m.in. Jonas Maldutis, który w 1955 roku wzorując się na posiadanym obrazku Najświętszej Maryi Panny wyrzeźbił Madonnę i ustawił na tamtejszym cmentarzu.

Z inicjatywy Litewskiej Wspólnoty Więźniów Politycznych i Zesłańców niszczejąca rzeźba został przywieziona na Litwę i poddana rekonstrukcji. W Korbiku stanęła kopia Madonny Syberyjskiej.

Litwa była pierwszym krajem wchodzącym w skład ówczesnego ZSRR, który 11 marca 1990 roku uchwalił Akt Niepodległości. Jej parlament podjął też wówczas uchwałę o przekształceniu Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w Republikę Litewską i przywrócił jej tradycyjne symbole narodowe, m.in. państwowe godło Pogoni.

W ślad za Litwą poszły dwie pozostałe republiki bałtyckie: Łotwa i Estonia. Stało się to możliwe między innymi dzięki temu, że w drugiej połowie lat 80. w ZSRR doszło do spontanicznego wzrostu nastrojów antyradzieckich i odrodzenia nastrojów niepodległościowych.

W końcu lat 80. w ramach wprowadzonej wcześniej przez przywódcę ZSRR Michaiła Gorbaczowa polityki „głasnosti” i „pieriestrojki” powstały w państwach bałtyckich ruchy na rzecz demokratyzacji życia społecznego i politycznego. Na Litwie był to Sajudis.

Z czasem, przy coraz większym poparciu społecznym, kraje bałtyckie zaczęły się domagać większych swobód i wolności, początkowo w ramach ZSRR, a potem zażądały całkowitej niepodległości. Odrzucono konstytucję ZSRR i zaczęto wprowadzać własne ustawodawstwo.

Gorbaczow, który początkowo liczył, że powstające w krajach bałtyckich ruchy demokratyczne będą stanowiły oddolne poparcie dla jego politycznych i ekonomicznych reform, zaczął się niepokoić rozwojem wydarzeń.

Do dziś nie jest całkiem jasne, jaką rolę odegrał on w wydarzeniach styczniowych na Litwie. Uważa się, że sparaliżowany perspektywą rozpadu ZSRR uległ tym siłom na Kremlu, które postanowiły rozprawić się ze zbuntowanymi republikami bałtyckimi.

wkt/PAP