Wszystkie 123 państwa będące stronami traktatu o tytule Statut Rzymski Międzynarodowego Trybunał Karnego zdecydowały jednogłośnie 14 grudnia 2017 roku na konferencji w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku, że wśród zbrodni ściganych, sądzonych i karanych przez MTK będzie odtąd także zbrodnia agresji między państwami.

Odpowiedzialni za agresję mogą być szefowie państw i rządów, ministrowie spraw zagranicznych i obrony, dyplomaci, dowódcy wojskowi i inni oficjalni lub realni twórcy albo wykonawcy polityki państwowej – jawnej lub tajnej. Zbrodnię agresji dodano do zbrodni ludobójstwa, zbrodni przeciw ludzkości i zbrodni wojennych.

Zebrane w Nowym Jorku grono 123 państw – włącznie z Polską i pozostałymi członkami Unii Europejskiej i NATO poza Stanami Zjednoczonymi Ameryki i Turcją – stanowi blisko dwie trzecie wszystkich suwerennych państw świata. Decyzja z Nowego Jorku istotnie wzmacnia światowy system egzekucji prawa międzynarodowego publicznego.

Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze bywa mylony z Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości – MTS – i innymi sądami międzynarodowymi o siedzibach w tym samym holenderskim mieście, nazywanym stolicą sądownictwa międzynarodowego. Lecz różnica jest ostra: MTK sądzi tylko ludzi – osoby fizyczne – za zbrodnie określone w prawie międzynarodowym, a MTS rozstrzyga spory tylko między państwami – osobami prawnymi – i wydaje opinie doradcze na temat prawa międzynarodowego. W szczególności MTK może skazać indywidualnych zbrodniarzy wojennych, ale tylko MTS może przyznać odszkodowania (reparacje) wojenne państwu poszkodowanemu od państwa, w służbie którego zbrodniarze wojenni działali.

Istnieją cztery sądy międzynarodowe o jurysdykcji zamierzonej jako globalna (nie regionalna, jaką ma na przykład Europejski Trybunał Praw Człowieka we francuskim Strasburgu). Haga mieści dwa powyższe, a siedzibami pozostałych są Genewa w Szwajcarii – gdzie pracuje sąd Światowej Organizacji Handlu – i Hamburg w Niemczech, gdzie umieszczono Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza.

Statut Rzymski Międzynarodowego Trybunał Karnego, opracowany przez ONZ, jest jednocześnie najszerszym i najdokładniejszym na świecie kodeksem karnym zbrodni ludobójstwa, zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzkości. Ale gdy pierwsze państwa podpisywały Statut Rzymski w 1998 roku, nie było jeszcze zgody co do zakresu pojęcia agresji. Zatem zapisano na okres przejściowy, że MTK może sądzić zbrodnię agresji w przyszłości. Zgodę osiągnięto w 2010 roku. Do Statutu Rzymskiego wprowadzono szczegółową definicję agresji, obejmującą jej liczne rodzaje – także takie, które mają na celu ukrycie albo rozmycie i osłabienie odpowiedzialności głównych sprawców. Przykładem może być wojna nieregularna lub hybrydowa – to znaczy łącząca elementy wojny regularnej i nieregularnej – włącznie z użyciem „zielonych ludzików”, jak na wojnie Rosji przeciw Ukrainie od 2014 roku. Nowojorska decyzja 123 państw była ostatnim koniecznym etapem procedury zakończenia okresu przejściowego.

Międzynarodowy Trybunał Karny jest nie tylko sądem. Obok właściwego sądu działa prokuratura prowadząca śledztwa i przygotowująca akty oskarżenia. MTK wydaje światowe nakazy aresztowania i posiada ośrodek osadzenia – areszt śledczy i więzienie dla skazanych. W 2011 roku został tam osadzony, na czas procesu, pierwszy szef państwa: Laurent Gbagbo, były prezydent Wybrzeża Kości Słoniowej. Nawet wysokie urzędy nie chronią sprawców zbrodni ludobójstwa, zbrodni wojennych, zbrodni przeciw ludzkości i – od teraz – zbrodni agresji.

CZYTAJ RÓWNIEŻ: Apartheid jest w prawie międzynarodowym zbrodnią przeciw ludzkości ściganą przez Międzynarodowy Trybunał Karny

Wstępny sukces Ukrainy przeciw Rosji w Międzynarodowym Trybunale Sprawiedliwości

Rosja wycofuje się z globalnego kodeksu zbrodni ludobójstwa, zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzkości

Namibia zmienia strategię: składa w Międzynarodowym Trybunale Sprawiedliwości pozew przeciw Niemcom o reparacje za ludobójstwo